Ciepła wdówka E-Book

Michał Bałucki

• Herausgeber: Ktoczyta.pl
• Kategorie: Poesie und Drama
• Sprache: Polnisch
• Veröffentlichungsjahr: 2020

Beschreibung

„Ciepła wdówka” to trzyaktowa komedia Michała Bałuckiego, polskiego pisarza i publicysty z okresu pozytywizmu. Zaliczał się on do nurtu tak zwanych przedburzowców, który istniał na przełomie późnego romantyzmu i pozytywizmu. Większość utworów Bałuckiego sytuuje się na granicy farsy oraz komedii, czerpiąc z twórczości Aleksandra Fredry. Akcja najczęściej rozgrywa się wśród średnio zamożnego mieszczaństwa.

Leseprobe

Michał Bałucki

Ciepła wdówka

Komedia w trzech aktach

Warszawa 2020

OSOBY

BARON PUSZ

HORTENSJA STROIŃSKA

FELA, jej krewna

ANTOŚ, jej siostrzeniec

ŁAPISZEWSKI, obywatel

LAURA, FLORA, jego córki

BOLIMOWSKI, doktor

SYMFORJAN, TYMOTEUSZ, JABCZYŃSCY

ZUPKIEWICZ, restaurator

JAN, służący Stroińskiej

KELNER

Rzecz dzieje się w miejscu kąpielowem w Galicji.

AKT I

Scena przedstawia ogródek przed restauracją. Między drzewami stoły okrągłe mniejsze i jeden na środku większy. Przed restauracją weranda. Na ścianach i słupkach różne ogłoszenia, afisz teatralny i t. d.

Scena I.

ZUPKIEWICZ, ANTOŚ, potem BARON.

(Słychać w dali muzykę, kelnerzy uwijają się po scenie, nakrywając stoły, znosząc karafki, szklanki, gazety):

ZUPKIEWICZ

(wychodzi z restauracji w nankinowem ubraniu i fezie, z tabakierką w ręku): żywo, żywo! Zwijać się chłopcy! Muzyka już się kończy, gości co ino patrzeć. O! Już jakiś facet wali tu prosto; jakiś nowy pasażer (idzie ku wchodzącemu z lewej Antosiowi, kłaniając się): Sługa, służka jasnego pana; moje uszanowanie. Mam honor: Zupkiewicz, właściciel tego zakładu.

ANTOŚ

(w podróżnem ubraniu, jasne spodnie, czarna lekka marynarka, kapelusz z szerokiemi krysami, krawat z fantazją zawiązany; torebka i szal): Mój łaskawco, gdziebym ja tu mógł znaleźć dr. Bolimowskiego?

ZUPKIEWICZ

(recytuje): Doktora Bolimowskiego – drugi dom w alejach na prawo, pierwsze piętro, ordynuje od 7-mej rano i od 3 – 4 popołudniu.

ANTOŚ.

Do bani z takiem gadaniem. Ja chcę wiedzieć, gdzie teraz mógłbym go chwycić.

ZUPKIEWICZ.

Jest zapewne u którego z pacjentów, ale tutaj będzie za małe pół godziny.

ANTOŚ.

Na pe?

ZUPKIEWICZ.

Jakto na pe?

ANTOŚ.

No, czy na pewno?

ZUPKIEWICZ.

Z wszelką pewnością.

ANTOŚ.

W takim razie zaczekam tu na niego. (Kładzie szal i torebkę przy stoliku na lewo).

ZUPKIEWICZ

(strzepując przed nim obrus tak, że na niego lecą okruchy): Czem mogę służyć jasnemu panu? Jest kawusia wiejska, herbatka, mleczko prosto od krowy, graham specjalny.

ANTOŚ.

To dajże mi łaskawco wiejskiej kawy i kawałek tego specjalnego z masłem.

ZUPKIEWICZ.

W tej chwili. (Do kelnera): Kawa raz i porcja grahama z masłem, tylko na jednej nodze. (Kelner odchodzi szybko do restauracji): Może jasny pan tymczasem gazetkę pozwoli. „Kurjer" – „Czas" „Reforma" – lista gości. (Kładzie przed nim stos gazet): Służę panu dobrodziejowi.

ANTOŚ

(biorąc gazetę): Przedewszystkiem, panie Rosołkiewicz...

ZUPKIEWICZ.

Zupkiewicz, do usług jasnego pana.

ANTOŚ.

Schowaj sobie pan do kieszeni tego jasnego pana, bo nie jestem żadnym jasnym panem i jak pan widzi, oprócz ten tego (wskazuje na spodnie) nic jasnego nie mam ani na sobie, ani w sobie.

ZUPKIEWICZ.

Nic nie szkodzi, niech sobie jasny pan nic z tego nie robi, bo my tu byle komu – to jest chciałem właściwie powiedzieć, każdemu z gości ten tytuł oddajemy. Goście to lubią, a dla nas to niewielka fatyga, honor zaś niemały dla zakładu, że obsługujemy samych jasnych panów.

ANTOŚ.

Teraz to rozumię, skąd się tu w Galicji nabrało tylu jasnych panów, skoroście ich sobie sami naknocili.

ZUPKIEWICZ.

He, he, he, figlarz z pana dobrodzieja. (Podaje mu tabakierkę): Może tabaczki?

ANTOŚ.

Dziękuję – nie używam.

ZUPKIEWICZ.

Albanka.

ANTOŚ.

Nawet Albanki.

ZUPKIEWICZ

(widząc kelnera wchodzącego): Jest kawka dla jasnego pana.

ANTOŚ.

Wściekłeś się pan z tym jasnym panem, czy co?

ZUPKIEWICZ.

Więc jakże mam tytułować?

ANTOŚ.

Pan – po prostu pan.

ZUPKIEWICZ

(do kelnera): Ty durniu jeden, cymbale jakiś!

ANTOŚ

(zdziwiony odwraca się): Cooo?

ZUPKIEWICZ.

Przepraszam, ale ja to mówię do tego cymbała. Niech się tylko jasny pan przypatrzy, jaką on dał panu wodę. (Pokazuje do światła): 0, jakieś męty, prochy, czy coś (próbuje) i do tego ciepła, tfu, świństwo z przeproszeniem honoru pańskiego, nie woda. (Do kelnera): To się taką wodę gościom podaje?

ANTOŚ.

Nie żółć się łaskawco po próżnicy, bo ja i tak tego gęsiego trunku nie używam.

ZUPKIEWICZ.

Wolno jasnemu panu pić albo nie pić, jak się podoba, ale u mnie gość musi być obsłużony, jak się należy, bo ja moich gości za durniów mieć nie mogę. (Do kelnera). Idź mi zaraz przynieść świeżej wody dla jasnego pana – prosto ze studni, rozumiesz? Tylko raz – dwa. (Po odejściu kelnera biorąc filiżankę z rąk Antosia, który właśnie chciał nalewać kawę): Przepraszam, ale muszę zobaczyć czy ten gałgan wytarł jak się należy. (Zagląda w głąb fi liżanki): A co? nie powiedziałem? kurzu na palec. (Wyciera obrusem i stawia).

ANTOŚ

(z uśmiechem): A to piła! (Głośno): Panie Zupkiewicz!

ZUPKIEWICZ.

Proszę!

ANTOŚ.

Czy pan wszystkich swoich gości w ten sposób obsługuje?

ZUPKIEWICZ.

Wszystkich bez wyjątku, bo u mnie każdy pan za swoje pieniądze.

ANTOŚ.

I mimo to chodzą do pana?

ZUPKIEWICZ

(urażony i zdziwiony): Jakto, czy chodzą? A gdzież mają chodzić, skoro w całym zakładzie ta jedna tylko jest restauracja?

ANTOŚ.

A to znowu inna historja!

ZUPKIEWICZ.

(na stronie): Głupiec i idjota! I bądź tu usłużnym dla takich. (Zmienia nagle ton): Sługa! służka pana barona dobrodzieja! (Podbiega, podaje stołek przy stoliku na prawo i strzepuje obrus).

BARON.

(w stroju kąpielowym, białym wełnianym lub w paski – spodnie zawinięte płytkie, lakierki, kolorowe skarpetki, kolorowa koszula, pasek, krawat jasny, rękawiczki kolorowe, kapelusz ryżowy z wstążką, kubek niebieski z białą serwetką w środku, gwoździk przy klapie marynarki, szkiełko w oku, figura śmieszna): Nie było tu jakich listów do mnie?

ZUPKIEWICZ.

Dotąd nie, panie baronie.

BARON.

I nie pytał się nikt o mnie?

ZUPKIEWICZ.

Nikt, proszę pana barona. (Gdy usiadł). Co jasny pan rozkaże?

BARON.

(biorąc gazetę): Jak zwykle.

ZUPKIEWICZ.

Herbatka i dwa jajka na miękko. Zaraz służę jasnemu panu baronowi. Sam pobiegnę do kuchni. (Wychodzi do restauracji).

ANTOŚ

(który barona obserwował od czasu wejścia): Dalibóg, nie mylę się – to on. (Idzie do baro na i kładzie mu rękę na ramieniu): Mundek! serwus! (Gdy baron odsuwa się i mierzy go wzrokiem hardo). Cóż to? nie poznajesz mnie? Antek, kolega szkolny.

BARON.

Daruj pan, ale ja miałem tylu kolegów szkolnych, że trudno...

ANTOŚ.

E, cóż u stu djabłów. Nie zawracaj gitary, przecież to nie tak dawno, jakeśmy się widzieli w Monachium. Naciągnąłeś mnie wtedy na dwieście koron i potem puściłeś kantem.

BARON.

(żywo): Silence! Regarde le domestiąue! – (Ciszej): Któż widział takie rzeczy mówić przy służbie.

ANTOŚ.

Widzisz bratku, to tobie moje korony lepiej niż ja utkwiły w łepecie.

BARON.

Nie miałem sposobności wrócić ci tej bagatelki, bo mój wyjazd z Monachjum nastąpił tak nagle.

ANTOŚ

(siadając przy nim): A wiem, wiem, słyszałem. Dałeś drapaka przed jakąś dułcyneą, z którą miałeś się żenić.

BARON

(zajadając jaja): Z panną Olimpją Rahuską. Dzień ślubu był już nawet oznaczony, i o mały włos nie zrobiłem tego głupstwa, bo panna była wcale ładna i szalenie we mnie zakochana, ale dowiedziałem się, że posag, o którym rodzice tyle mówili, ograniczał się do mizernych dochodów z jakiejś lichej wioszczyny.

ANTOŚ.

I drapnąłeś.

BARON.

No, mój kochany, cóż miałem robić! Ja nie mam nic.

ANTOŚ.

Prócz długów.

BARON.

Nie mogłem więc panny narażać na niepewną przyszłość, zawiązywać jej losu.

ANTOŚ.

(drwiąco): A więc tylko z litości nad panną?

BARON.

(zajadając smacznie): Nie uwierzysz, ile mnie to kosztowało, ale musiałem dla nazwiska, które noszę.

ANTOŚ.

Jakto?

BARON.

Widzisz, gdybym był zwyczajnym człowiekiem, jakimś tam sobie szlachetką lub mieszczuchem, to może byłbym się zdecydował marnieć na lichej wioszczynie z miłości dla panny, ale baronowi Pusz nie wolno tego robić.

ANTOŚ

(z ironją): Tak, racja.

BARON

(zapalając się): My mamy obowiązki wobec naszego rodu, wobec naszej tarczy herbowej. „Noblesse oblige".

ANTOŚ

(j. w.): Tak. Twoi praszczurowie w grobie by się poprzewracali do góry grzbietami, gdyby się dowiedzieli, że ich potomek ożenił się z panną gołą, bez pieniędzy.

BARON.

Uważasz, tu nie idzie o same pieniądze, ale o to znaczenie, o tę pozycję, jaką one dają w świecie. Trzeba być praktycznym, mój kochany. Dosyć długo żyliśmy ideałami, dziś trzeba nam rozpocząć życie na serjo.

ANTOŚ.

I ożenić się bogato. A jeżeli nie znajdziesz takiej z majątkiem?

BARON

(triumfująco): Właśnie, że już znalazłem.

ANTOŚ.

Gdzie?

BARON.

Tutaj. Kobieta już w pewnym wieku, ale jeszcze wcale nie źle się prezentuje, kiedyś nawet musiała być bardzo piękną. – Tyle tylko, że posiwiała przedwcześnie.

ANTOŚ.

Bagatela!

BARON.

Ale to wskutek zmartwień, bo jej nieboszczyk mąż, miał być podobno nieznośnym człowiekiem, maltretował ją, gnębił, prześladował zazdrością, ale za to zostawił 50.000 w gotówce i wieś. Czy ty pojmujesz, co to można zrobić z takim majątkiem, jakie przyjemne wrażenia można mieć za takie pieniądze – co?

ANTOŚ.

Nawet „delirium tremens".

BARON.

To też koło mojej wdówki kręcą się legjony konkurentów: zrujnowana szlachta, bankierzy na dorobku, wojskowi, i cywile, wszystko to poluje na moją wdówkę, że im się opędzić nie można. Czy uwierzysz, że od paru tygodni, odkąd jestem, nie pozwolili mi sam na sam z nią pogadać, nawet choćby dziesięć minut. Ledwie przyjdę i zacznę z nią rozmawiać, wnet jeden, drugi, jak z pod ziemi wyrasta. Kiedyś wywiozłem ją umyślnie na leśniczówkę, aby tam na łonie natury i w ciszy lasów w romantyczny sposób wypowiedzieć jej moje uczucie – i cóż powiesz: zajeżdżamy a tam już cała gromada tych błaznów czeka na nią z muzyką i z kwiatami.

ANTOŚ

(śmiejąc się): Biedny baronek. I gotowi ci wdówkę zdmuchnąć z przed nosa.