De Aarde E-Book

Dr. Heike Herrmann

• Herausgeber: Naumann & Göbel Verlag
• Kategorie: Für Kinder und Jugendliche
• Serie: Meer weten!
• Sprache: Niederländisch

Seitenzahl: 94

Veröffentlichungsjahr: 2012

Beschreibung

Waarom noemen we de aarde �de blauwe planeet'? Hoe ontstaat een tsunami? Wat is hernieuwbare of groene energie? Regenwouden en woestijnen, planten en dieren, wind en weer, astronomen en ontdekkers - dit spannende boek biedt kinderen vanaf 8 jaar een uitgebreid inzicht in de planeet aarde. De prachtige foto's en natuurgetrouwe illustraties tonen de enorme verscheidenheid van onze planeet, van het ontstaan en de verschillende klimaatzones, landschappen en bodemschatten tot aan de ontwikkeling van de mens en de vraag hoe we de aarde kunnen beschermen. - kijkplezier: meer dan 160 foto's en illustraties - betrouwbaar: door deskundigen gecontroleerde informatie - nuttig: basiskennis voor op school

Leseprobe

eBooks

Dr. Heike Herrmann

De AARDE

WETEN!

Meer

Inhoud

6

34

De aarde

van bovenaf

Onze planeet is een prachtige

leefomgeving midden in het heelal

die schitterend is om van bovenaf

te zien.

Extreme

natuurkrachten

Of het nu een tornado, wervelstorm

of aardbeving is, de mens heeft maar

weinig in te brengen tegen natuur-

krachten. Een goed waarschuwings-

systeem helpt wel.

De aarde van dichtbij ............................. 4

De aarde van bovenaf ............................. 6

Zon, maan en aarde ................................ 8

Ontdekkers en astronomen ................. 10

De aarde en het heelal .......................... 12

De continenten ...................................... 14

Gebergten en gesteente ........................ 16

Erosie en het ontstaan van grotten .... 18

Landkaarten lezen ................................ 20

Atmosfeer, wind en weer ..................... 22

Waterkringloop ..................................... 24

Klimaat en klimaatzones ..................... 26

20

40

46

Landkaarten

lezen

Tijdens vakantie of een rit door een

vreemde stad kun je tegenwoordig

gebruikmaken van een navigatie-

apparaat. Toch is het handig om

kaarten te kunnen lezen.

Klimaat-

verandering

Wij mensen hebben grote invloed

op de atmosfeer en het klimaat.

In de afgelopen miljoenen jaren

veranderde het klimaat geregeld,

maar de klimaatverandering die

we nu beleven, is gevaarlijk.

Records van

de natuur

Gloeiend hete woestijnen en bijtende

kou in de poolgebieden, schier

eindeloze rivieren en reusachtige

grotten – de aarde heeft heel wat

extreme verschijnselen te bieden.

Poolgebieden, toendra’s, bossen

en steppen ............................................. 28

Woestijnen, kusten, zeeën en meren . 30

Vulkanen – de aarde spuugt vuur ...... 32

Extreme natuurkrachten .................... 34

Het ontstaan van het leven op aarde.. 36

De aarde als leefomgeving voor

mensen ................................................... 38

Klimaatverandering en -bescherming ..40

Bodemschatten en groene energie ....... 42

Akkergrond en water ............................ 44

Records van de natuur ......................... 46

Register ................................................... 48

De aarde van dichtbij

4

Bijna alle kinderen staan ’s morgens vroeg op,

ontbijten en gaan dan met de fiets of de bus naar

school. Dat gaat zo bijna elke dag. Als we over

onze wereld wat grondiger zouden nadenken,

hadden we helemaal geen tijd om te slapen: we

zouden ons namelijk afvragen, waarom we zo

lekker in bed kunnen liggen en niet rondzweven

in de slaapkamer zoals astronauten. We zouden

ons afvragen waar al die zuurstof in de lucht

vandaan komt en waarom de zon ’s ochtends

vanuit het oosten in onze kamer schijnt. En ga zo

maar door. Op al deze vragen willen wij hier een

antwoord geven!

Is de aarde de enige planeet

met levende wezens?

Voor zover wij weten is de aarde de eni-

ge planeet waar leven mogelijk is. Er zijn

ruimtesondes naar onze ‘buren’, Venus en

Mars, gevlogen, maar daar werd geen le-

ven aangetroffen. Nergens in ons zonne-

stelsel hebben we tot dusver bewijzen

gevonden dat er ergens anders leven be-

staat of heeft bestaan. Sinds we echter

zeker weten dat er ook binnen andere

zonnestelsels planeten bestaan, vragen

we ons wel af of daar misschien levende

wezens voor komen – misschien zelfs

wel intelligente wezens. Wie weet heeft

iemand ergens anders op een verre

planeet zo-even de aarde ontdekt met

zijn telescoop en vraagt zich nu ook af

of daar levende wezens bestaan!

Leefomgeving aarde

Lucht, water en aarde: alleen

hier kan leven ontstaan en

voortbestaan, althans leven

zoals wij het kennen.

Van dichtbij ziet de aarde

er heel bontgekleurd uit.

Kunstmatige aarde

1

2

Daarbij

3

4

5

In 1991 hebben geleerden geprobeerd

een kunstmatige ‘aarde’ te bouwen. Het moest een geheel afgescheiden

en onafhankelijk systeem worden waarin ook op den duur leven zou

ontstaan. De poging mislukte. De kleinste ‘deelnemers’, de micro-

organismen, deden het project de das om. Omdat ze zich sterk ver-

menigvuldigden, waren er binnen de kortste keren zo veel van dat

er geen zuurstof overbleef voor de andere organismen.

Waar op onze aarde is leven

mogelijk?

De aarde als schijf

In de middeleeuwen dachten

de mensen dat de aarde een

schijf was.

Eigenlijk overal op aarde komen levende

wezens voor. We vinden bacteriën ook

in warmwaterbronnen en algen onder

het pakijs van de Noordpool. Zelfs op

het diepste punt van de oceaan, de Ma-

rianentrog op een diepte van onge-

veer 11. 000 m, blijkt leven te

bestaan. En op een hoogte van

ongeveer 8000 m kunnen we

zelfs vogels tegen komen. Maar

toch is het totale gebied waar de

meeste levende wezens voorko-

men, niet bepaald groot. Het strekt

zich uit van de bovenste laag van de

Hoe ziet het binnenste van

de aarde eruit?

De vaste grond onder

onze voeten hoort bij

de continentale aard-

korst. De grond onder

ocea nen heet oceani-

sche aardkorst. Daaron-

der ligt de aardmantel.

De bovenste laag van

de aardmantel is stro-

perig, de onderste hard.

Dat komt door de druk

van het gesteente erbo-

ven. In de aardmantel

bestaan ‘convectie-

bewegingen’.

aarde tot een hoogte van ongeveer

5000 m. Dit gebied waarin leven moge-

lijk is, noemen we biosfeer. Hier vinden

we ook alle chemische stoffen die le-

ven mogelijk maken.

De aarde is niet helemaal mooi rond. De evenaar (lengte 40.000 km,

doorsnede 12.756 km) is een cirkel in het midden van de aarde die even

ver van beide polen verwijderd is. De helft boven de evenaar noemen

we noordelijk halfrond, de helft eronder zuidelijk halfrond. De aarde

lijkt wel wat op een ui en bestaat uit heel veel lagen. Het

materiaal in de aardkern is het zwaarst, de lichtere lagen

met gesteente liggen dichter bij de aardoppervlakte:

1 Aardkorst:

continentale aardkorst, ca. 30-60 km dik, tot 700 °C heet;

oceanische aardkorst, ca. 5-10 km dik, tot 700 °C heet

Aardmantel:

2 bovenste mantel, ca. 600 km dik, tot 1300 °C heet;

3 onderste mantel, ca. 2200 km dik, tot 2800 °C heet

Aardkern:

4 buitenste aardkern, ca. 2300 km dik, tot 3700 °C heet;

5 binnenste aardkern, ca. 1200 km dik, 4000-5000 °C heet.

wordt heet gesteente

in grote diepte naar

boven geperst. Op zijn

weg koelt het langzaam

af en zakt het weer naar beneden. Hier-

door komen de continentale platen van

de aardkorst in beweging. Onder de

aardmantel ligt de buitenste aardkern.

Die is vloeibaar en bestaat uit gesmolten

ijzer en nikkel. In het binnenste van de

aarde ligt de aardkern van vast materiaal.

De aardkorst onder onze

voeten is vast, maar de

aarde onder de aard-

korst is heel heet en

deels vloeibaar.

De aarde van bovenaf

Een

blauwe

lichte planeet met witte

6

Soms is het een kwestie van waar je staat: als

je er midden tussen in staat, zie je goed wat er

direct om je heen gebeurt. Als je alles op een

afstandje bekijkt, heb je ook een goed zicht op

de omgeving. Zo vergaat het ook astronauten en

geleerden die de aarde zien vanuit het heelal, de

eersten uit de shuttle, de laatsten met behulp van

satellietfoto’s. Daarmee kunnen

we bijvoorbeeld zien hoe bepaalde

weersverschijnselen met elkaar

ver band houden en klimaatontwik-

kelingen en veranderingen in de

natuur ontdekken die misschien wel

gevolgen hebben voor de hele aardbol.

Wat kun je zoal op de aarde

zien vanuit het heelal?

Satellieten houden de aarde 24 uur per

dag in de gaten, maar hebben heel ver-

schillende taken. Weersatellieten con-

troleren het weer op aarde, terwijl

navigatiesatellieten worden gebruikt

voor de plaatsbepaling op de aarde. Ob-

servatiesatellieten maken voortdurend

foto’s van de aarde, bijvoorbeeld voor

het maken van landkaarten en om ver-

anderingen in de natuur te ontdekken.

Het leger gebruikt spionagesatellieten

om troepenbewegingen in de gaten te

houden. En iedereen kan op internet zijn

eigen woonplaats van boven bekijken.

Satellietfoto van de vulkaan Eyjafjallajökull

De aswolk van de IJslandse vulkaan Eyja-

fjallajökull was op een gegeven moment

11 kilometer hoog en zorgde ervoor dat er in

West-Europa geen vliegtuig kon opstijgen.

Hoe ziet een astronaut

de aarde?

sluiers midden in de zwarte omgeving

van het heelal: majestueus, prachtig om

Astronauten bij werk-

zaamheden aan het

Internationale Ruimte-

station ISS. Hier kunnen ze

de aarde altijd goed zien.

De aarde, gezien vanuit het

heelal: een fascinerende

blauw-witte planeet.

Een blik op de aarde bij nacht:

De stipjes en vlekken komen

van het licht in de steden.

te zien, maar kwetsbaar. Astro nauten

raken heel enthousiast als ze vertellen

hoe de aarde er van bovenaf uitziet. Ze

vertellen ook dat ze na hun terug keer

naar de aarde meer ontzag voor de

aarde hebben. Want in het heelal zie je

pas goed hoe klein en kwetsbaar de

‘grote’ aarde is. Wijzelf kunnen maar een

klein deel van de aarde zien, namelijk

onze directe omgeving, bijvoorbeeld als

een deel van een bos wordt gerooid.

Maar van bovenaf kunnen we milieu-

verontreiniging op grote schaal zien.

Daarom weten we ook hoeveel regen-

woud er al verloren is gegaan.

Met een navigatiesatelliet kun

je heel nauwkeurig de plaats

van iets bepalen.

7

Wat zijn meteoren

en meteorieten?

Waarom wordt de aarde

‘blauwe planeet’ genoemd?

De eerste mens in de ruimte

De Russische kosmonaut Joeri

Gagarin was de eerste mens

in de ruimte.

Pas van bovenaf zie je dat de aarde een

blauwe planeet is. Een groot deel van de

aarde is bedekt met drie grote oceanen:

de Atlantische Oceaan, de Stille of Grote

Oceaan en de Indische Oceaan.

Twee derde van het aardopper-

vlakte is ermee bedekt. De ocea-

nen zijn een belangrijke motor

voor ons klimaat. Als de oceanen

geen warmte konden opslaan,

zouden de temperatuursver schil-

len tussen dag en nacht veel gro-

ter zijn. En dankzij de verdamping

van het oceaanwater regent het

elders. Zonder neerslag zou er

geen leven mogelijk zijn.

Ongeveer 15 miljoen

jaar geleden stortte

een enorme meteo-

riet neer op aarde.

Voor zover bekend zijn er

op de aarde nog geen

vreemde wezens geland.

Maar wel stukken ge-

steente; die vliegen soms

rakelings langs de aarde

en vergloeien als meteo-

ren (vallende sterren) in de

atmosfeer. Grotere stuk-

ken gesteente vergloeien

soms niet helemaal en

storten neer op aarde. Die noemen we

meteorieten. Ongeveer 65 miljoen jaar

geleden stortte een reusachtige meteo-

riet neer op aarde. De as- en stofwolk die

deze inslag veroorzaakte was zo hevig,

dat de hemel donker werd en veel

planten en dieren, zoals de dinosaurus-

sen uitstierven.

Zon, maan en aarde

8

Doordat de aarde enigszins

lente

winter

herfst

zomer

Het samenspel van deze drie hemelslichamen

heeft een grote invloed op het leven op aarde.

De bewegingen van de aarde, de maan en de zon

bepalen bijvoorbeeld onze tijdmeting. De aarde

doet er precies een jaar over om één keer om

de zon te draaien. Een maand is de tijd tussen

twee volle manen. En in 24 uur draait de

aarde één keer helemaal om zijn eigen

as. Ook de getijden, dus eb en vloed, zijn

het gevolg van de stand van de aarde ten

opzichte van zon en maan en de zwaarte-

kracht van de maan en de zon.

Hoe ontstaan jaargetijden

of seizoenen?

Voor veel mensen is het ritme van lente,

zomer, herfst en winter heel natuurlijk

en normaal. Maar hoe ontstaan deze

jaargetijden? Ze zijn het gevolg van de

hellingshoek van de aardas ten opzichte

van de baan van de aarde om de zon. De

zon schijnt niet altijd even sterk op de

aarde.

scheef hangt, wordt een deel van aarde

beschenen bij de baan van de aarde om

de maan, het andere deel niet. Als het

noordelijk halfrond sterker naar de zon