Dialogi. Humoreska dramatyczna. Proza poetycka E-Book

Janusz Korczak

• Herausgeber: Ktoczyta.pl
• Kategorie: Poesie und Drama
• Sprache: Polnisch
• Veröffentlichungsjahr: 2020

Beschreibung

Tom zawiera wybór utworów literackich Janusza Korczaka: „Bezwstydnie krótkie”, „Senat szaleńców. Humoreska ponura”, „Sam na sam z Bogiem. Modlitwy tych, którzy się nie modlą”. Korczak poświęcił życie pracy z dziećmi i propagowaniu idei poszanowania praw dziecka. Swoje poglądy formułował w postaci tekstów literackich – zarówno dla dzieci, jak i dorosłych – oraz publicystycznych.

Leseprobe

Janusz Korczak

Dialogi. Humoreska dramatyczna. Proza poetycka

Warszawa 2020

Bezwstydnie krótkie

a) Pisać? (szkoda czasu).

b) Czytać? (kino – kryzys książki).

c) Wydawca się krzywi (papier – druk).

d) Zresztą czytelnik sam...

Bezwstydnie krótkie (nowele).

– Ależ to głupiec.

– Wiem.

– Nie ma żadnych kwalifikacji.

– Wiem.

– W dodatku, niezupełnie, jakby to – no, niezupełnie pewny człowiek.

– Wiem.

– Takie odpowiedzialne stanowisko.

– A masz pan innego kandydata?

– Innego? – No, przecie – tak od razu – z miejsca.

– Aha: no, to wiedz pan, że ze względów taktycznych, dla dobra stronnictwa, on musi tymczasem być i mądry, i wykwalifikowany, i najzupełniej pewny. – Tymczasem. Zobaczy się, co dalej.

– Chyba że tak.

– Mówię ci jak uczciwy człowiek: on niewart pomocy. Sam sobie winien. Mógł mieć. – No, ale jak się uparł, że mu nie wypada, to wybacz.

– No, ale tak go zostawić? On zawsze był przecie dziwak.

– Nie dziwak, ale dureń. Wiesz, co mi wtedy powiedział? „Ja kraść nie będę”. – Rozumiesz: wszyscy mogą, tylko nie on.

– Wiesz przecie: nigdy nie liczył się ze słowami.

– Ale ja się liczę i grosza mu nie pożyczę. Dosyć! Ma, na co zasłużył.

– Więc nie oddał?

– Lepiej jeszcze. Pożyczył znów trzysta złotych.

– Idiota jesteś.

– Ależ poczekaj: jaka ty w gorącej wodzie kąpana.

– No, więc gadaj.

– Od razu ostro wsiadłem. A on: „Czy się zapieram – jak tylko będę miał – jak będziesz w potrzebie, też pomogę”. I powiada: „Napadłeś na mnie”.

– A ty?

– Mówię mu, że jak żyję, na nikogo nie napadałem, tylko żeby zwrócił. A on: „Pożycz mi jeszcze trzysta, to – już razem”.

– I pożyczyłeś?

– A co miałem robić? Mówił, że ma nóż na gardle.

– Idiota jesteś.

– Rzeczywiście. Ciekaw bardzo jestem, co ty byś na moim miejscu zrobiła? Miał nóż na gardle.

– Powiadam ci: boki zrywać.

– No, nie wierzę.

– Głupia jesteś. Wracam właśnie od nich.

– Ale skąd się, u licha, dowiedział?

– Ba. Kiedy dostał ostatni anonim, poleciał z nim do biura detektywów.

– Daj pokój, bo pęknę. Do biura detektywów? No i co?

– No, nic. Powiedzieli, że tak. Więc naprzód miał jego zastrzelić, potem siebie, siebie i ją, ją i siebie, a potem przebaczył.

– A ona?

– Ona mu przyrzekła, że ostatni raz.

– I uwierzył?

– Nie tylko on, ale ona, ona sama uwierzyła. I to jest najkomiczniejsze.

– Skąd wiesz?

– Mówiła mi. Wracam właśnie od nich. On zapłakany, ona zapłakana. Jak w romansie dla młodzieży.

– Co też to się dzieje na świecie.

– Pomyśl tylko: w dzisiejszych czasach... Idź do nich, przekonasz się... Warto!...

– Zwyrodnienie? No, dobrze. Niech sobie będzie zwyrodnienie. – Lesbijska? Dobrze. Niech będzie, jaka chce. Ale zlituj się, człowieku, ja się tylko pytam: czym? – No – czym? I jak ich dwie, to kto, jak? Musiałeś się przesłyszeć albo zażartowali z ciebie.

– To i ty kradnij.

– Nie umiem, Ewuniu. Ani ojciec, ani dziad.

– Sprobuj, Adasiu. Widzisz przecie. Czy ja wyrzucam pieniądze?

– A czyż ja mówię?

– Nie mogę końca z końcem. Życie brzydnie. Dzieciska się marnują. Sprobuj także. Dlaczego inni?

– Nie kuś mnie, kobieto... A jak jeszcze imię stracę? Pomyśl tylko: sąd – śledztwo – prokurator. – Pro-ku-ra-tor. Za nic.

– No, nie. Ja tylko tak. Ślubowałam, to będę wierną – choćbyś nawet tam i został do końca uczciwy. – No, uściśnij mnie. Przytul mnie przynajmniej, Adasiu. – Oooch, Boże!

– Powiadam ci: tak spodlałem w tej naszej demokratycznej, tak do cna schamiałem, że jak mnie w tramwaju jaki obdartus albo Żyd potrąci – już nawet nie odczuwam potrzeby wyrżnięcia go w pysk. Rozumiesz: nawet potrzeby... Usunę się – i nic...

– A ty co?

– Ja? No, powiedziałem jej, jak należy. Że jest żoną, matką. Do czego to podobne? Powiedziałem, że kobieta powinna się szanować. Że jeśli w rodzinie moralność już tego, to wszystko zginie. – Powiedziałem, że – bo ja tam pamiętam – do rozumu, do serca przemówiłem. Długo mówiłem.

– No, a ona?

– Powiada, że teraz taka moda, że wszystkie – kto ich tam zrozumie. Musi przecież coś wiedzieć, kiedy mówi. Teraz naprawdę trudno się dogadać. Tak się coś wszystko pokotłowało, pokiełbasiło po tych wojnach. Moda na zdradzanie. Pierwsze słyszę.

– To tak? Więc na to nasi bohaterowie krew przelewali, żebym w niemodnym kapeluszu chodziła? Na to zerwali kajdany, żeby żona urzędnika niepodległej w zeszłorocznych sukniach na pośmiewisko się wystawiała? Ty barbarzyńco, najeźdźco, ty okkupańcie!

– Dlaczego wyraźnie nie powiedzą? To wolno, tego nie. Temu wolno, temu nie. Do wczoraj było wolno, od dziś nie. – Józef za to samo nic, a Karol w kozie. – Władek przed rokiem jeszcze nic, a Paweł już dziś w pace. – Franek we Lwowie nic, a Filipowi w Warszawie wytoczono sprawę. A potem się dziwią, że jest zastój. – Ludzie się boją, nie mogą się zorientować. – Nie każdy chce zaraz, żeby o nim gazety smarowały. Bo żeby choć pisać zabronili. Ale nie. Pierwszy lepszy pismak weźmie i dopiero będzie cię szkalował. A jak ma, jucha, dowody, to i sąd nie pomoże. Jakie sądy, taka to i cała... Nie darmo Niemcy – jakże to: Polnische Bruderschaft.

– Wiem – wszystko wiem. Ty mi kurierkową wiedzą nie zaimponujesz. – Tylko że dawniej kłanialiśmy się jednemu. Albo Niemcowi, albo Moskalowi. A teraz wszystkim: i Czech, i Moskal, i Niemiec, i Włoch, i Anglik, i Turek. Przecież nawet mamy posła w Palestynie też. – Ja bym tym parchulom posłów jeszcze opłacał. – Wolę jednego gospodarza niż dziesięciu. – Tak.

– Bój się Boga, przecież inni też.

– Kto: inni?

– No, Francuzi, Anglicy, Niemcy.

– Powiadasz, że inni? – Więc co z tego? Widocznie chcą. Widać im tak dobrze. A ja nie chcę – i basta. Basta – rozumiesz – baaaassssta!

– A czy czasem nie ona właśnie ukradła?

– Ależ sąsiedzie, co też sąsiad? Gdybyście widzieli, jak szukała. Łzy miała w oczach. – Musiałem ją uspokajać. – Mówi: „Tak mi przykro, że akurat ze mną”.

– Może udawała?

– Cóż znowu. Najwyżej dwadzieścia lat – dziecko prawie. Skąd by taka przewrotność?

– Po nich wszystkiego się można spodziewać.

– Ja wiem. Ale nie ona. Tak się do mnie tuliła. „Wsią pachniesz” – mówi. – I w głowę – i w oko („w oczko”, mówi), i w twarz, i w szyję...

– Podejrzane, sąsiedzie. Przecież my już nie tacy młodzi.

– Mówiła, że młodych nie lubi, bo natrętni. Zresztą – pięćdziesiąt lat – to jeszcze nie tego – nie taki znów wiek!

– A ile było w portfelu?

– Bagatela: nawet nie całe pięćset.

– Sama nie wiem, jak to się stało. Zaraz na dworcu. Taki uprzejmy. Pyta się: do kogo, po co? Powiada, że trzeba być bardzo ostrożną. Aż żenująco usłużny. – Już nawet nie jak znajomy, ale – przyjaciel. – Ten kapelusz on mi właśnie doradził.

– Ale pomyśl: przecież to jednak okropne.

– Ja też mu tak powiedziałam. Bo trzeba ci wiedzieć, żem zaczęła strasznie płakać, aż mnie wodą cucił. I tak właśnie mówię: „To przecież okropne”.

– A on?

– Tak się jakoś naiwnie uśmiechnął i mówi: „A cóż w tym złego, żeśmy wymienili kilka serdecznych wyrazów?”.

– Kilka – – serdecznych – – wyrazów? Dziwna doprawdy ta Warszawa. Trzeba się będzie wybrać.

– Dobrowolnie? – Nie. – Co to, to nie. Na kryminały dam, ale nie na szkoły. – Dosyć! – Żeby chamom do reszty we łbach poprzewracać. – Powszechne nauczanie! – A do gnoju, psi synu. – Kto będzie bydło pasał, krowy doił, kartofle kopał – profesory? – Seminaria, psiakrew: agitatorów tylko. – Widły, hyclu, nie gazetę. W pysk, nie wybory. – Ja mam do tego paskudztwa rękę przykładać? – Kryminał – i owszem, ale nie szkoły. – Na mnie możecie nie liczyć. – A ile wam tam brak jeszcze do tej waszej – szkoły?

– Mogą sobie, panie dzieju, robić, co chcą. I ludowładztwo, i żydowładztwo, nawet komuniści, owszem. – Mnie nic do tego. Mamy prezydenta, mamy ministrów, sejm. Płacą im: niech rządzą. Po mojemu głupio, ale trudno – widać tak ma być. – Ale na moich śmieciach: ja pan. I tu niech mi się nie wtrącają. Demokracja? – Dobrze. – Ale jeszcze nie u mnie. – Może ja głupi, może nie taki znów głupi. – Ale dopóki ja żyję... panie dzieju – niech oni mi swoich porządków – tu – nie – bo stracę wreszcie cierpliwość.

– No, już dobrze – dobrze. Zmarnowałem ci życie. Dobrze. Źle zrobiłaś, że wyszłaś za mnie. Dobrze. Jesteś nieszczęśliwa. Nie rozumiem ciebie. Jestem egoista, tyran. Zgoda. – Ale musisz chyba przyznać, że zupa jest przydymiona?

– Jakże? Na wspólnika brać notorycznego złodzieja?

– Mój kochany, znam go lepiej niż ty. I mogę cię zapewnić, że nie tylko nie jest notoryczny, a właśnie – wprost odwrotnie – to jest nieskazitelnie uczciwy złodziej. I właśnie takiego nam potrzeba. Nie wolno się do ludzi uprzedzać. A ty zaraz: notoryczny... Jak się chce robić interesy, nie można się bawić w grę słów... Notoryczny... Myślałby kto...

– Bo właściwie nawet nie wypada, żeby panna z dobrego domu urodziła nagle dziecko.

– Po pierwsze: nie nagle. A po drugie: po co zaraz dziecko? – W Paryżu jest doktór, który tam coś szczepi małpom i wcale dzieci nie mają. – Człowiek majętny, na stanowisku. – Dlaczego by nie miał pojechać z nią do Paryża? – A ja – będę się mogła nawet wystarać o paszport ulgowy. – Zobaczysz, że będzie dobrze.

– Boję ja się tego dobrego.

– Pan nie wierzysz? – I ja nie wierzyłem. – Ale są. – Wiem na pewno. – Już dawno. – Wtedy nazywali się – wolnomularze. – Tylko panie, ani słówka. Nie wolno o nich. Ani mru-mru. – Wszystko – oni. – Wojna – masoni. – Dolar – masoni. – Jakaś tam, panie, heca – masoni. Tylko, na miły Bóg, ani słowa, że ja to panu... Bo sprzątną... Uważasz pan? – Sprzątną bez pardonu. – I nikt się nie ośmieli nawet – dać znać do komisariatu. – Otrują i – cicho, sza. Utopią – i sza. – Panie kochany, człowiekowi włosy dęba stają.

– Więc co robić?

– Nic. – Sza! Życie każdemu miłe.

– Doprawdy – niesprawiedliwi jesteśmy. Że mogą się ubrać w brylanty, smacznie zjeść i siedzieć w loży – nawet tego im nie użyczyć? Toć oni, niebożęta, nic innego nie mają. – Zresztą: ich to tak jeszcze bawi.