Es woar nommo E-Book

Monika Felsing

• Herausgeber: BoD - Books on Demand
• Kategorie: Für Kinder und Jugendliche
• Sprache: Deutsch

Seitenzahl: 257

Veröffentlichungsjahr: 2025

Beschreibung

Märchen enden, wie wir wollen: On wann sè nid geschdorwe sai, heißt es kurz vor Schluss, dann läwe sè noch haut. Und streiten sich wie die Kannefligger: In der WG der Bremer Stadtmusikanten kriselt es gewaltig. Ständig gibt es Zores eam Roiwerhaus, und niemand da, der Frieden stiften könnte. Als die vicher Viecher unversöhnt schlafen gehen, ahnen sie nicht, dass ihnen keine gute Nacht bevorsteht. Für Kinder der Siebziger konnte eine Kur zum Albtraum werden. Das Märchen vom Sonnelaand erzählt davon. Wahrheit und Fantasie sind Schwestern in diesen modernen oberhessischen Mundartmärchen. Und die meisten nehmen è glegglech Enn. Wenn auch nicht für alle.

Leseprobe

Dè Woahrhääd

on dè Fandasie!

Hossde nur äi,

dann wäsde nie,

woas merr uhne

die anner deed.

Zem Dengge

eas’ nonnid sè schbeed,

meend Moadder Geede,

meend dè Kant.

Dichdung on Woahrhääd

brouchd es Laand!

On Märche, Bosse, gurre Wärge

on fier die Giies Kaddoffelschdärge.

Inhaltsverzeichnis

Zores eam Roiwerhaus

Brurrer Joggob

Dè Näiberr

Dè Wadds eas luus

Es bliddsgeschoire Haus

Dè Wewerknächd

Die Kaffiemehl

Die zwellef Elfe on die Schwoaddswoaddsel

Eam Sonnelaand

Es Preannsess-che Widdèwidd

Die Abbrelsnoas

Dè Hainzemann

Dè Häggdigger

Es Saalzfäss-che

Die Schnejelweaddschafd

Woas die Bobb sääd

Die Plommefee

Dè Schlächdschwäddser

Dè Hämel

Grommed

Dè Onfload

Es Schadche on dè Schaude

Es Mussigkhanns-che

Wie die Läwensfroide foadd woar

Es Grabbageschbensd

Woas die Toni sogg on die Hillegadd feanne deed

Es lessde Woadd

Die goldene Bibbel

Es Woaschdmännche on die Liewe

Woas gurre Wärge wäije

Die Melchwächdern

Voo enner, die annern off die Erbs geang

Es logg oo dè Loggeschier

Die Bicherfrää on dè Lääseraddefängger

Anhang

Hintergründe der einzelnen Märchen

Nachwort

Geschichtsverein Lastoria

Literatur

Bilderverzeichnis

Moderne Mundart

Dank

Vorwort

Es war einmal ein Vorwort, das bestand aus nur drei Sätzen und war auf Hochdeutsch verfasst, obwohl die Märchen, die ihm folgen sollten, eins wie das andere im Dialekt eines kleinen oberhessischen Dorfes gehalten waren, in dem die Autorin im 20. Jahrhundert ihre Kindheit und Jugend verbracht hat und dessen Geschichte und Geschichten sie als Historikerin und Journalistin gemeinsam mit anderen Freiwilligen seit mehr als einem Jahrzehnt ehrenamtlich erforscht und in Sachbüchern, Dialektliedern und Mundartmärchen veröffentlicht.

Auch in diesem Band wird, was passiert ist, was heute passiert und was passieren könnte, aber auch was bekannt war und nicht vergessen werden soll, in der Art moderner Märchen erzählt, auf der Grundlage von Fakten, Lebenserfahrungen und Fantasie, inspiriert von den Geschichten der Brüder Grimm oder Hans Christian Andersen, von Volksliedern, Blues, Klezmer oder Hits wie „Die Hesse komme" von den Rodgau Monotones, in Mundartworten und Redewendungen, die für sich sprechen und deren oberhessischer Humor heutige mit früheren Generationen verbinden kann, tief Verwurzelte mit Menschen, die in der Region heimisch geworden oder dahin zurückgekehrt sind und alle auf ihre Weise das Leben in Hessen prägen.

Es ist also wieder ein Märchenband geworden, dessen Geschichten in meinem Blog zu hören sind und Lust machen sollen auf Mundart, ob nun diese oder andere, aufs Zuhören, genau Hinhören, Mitfühlen und selbst Erzählen, auf die Beschäftigung mit Menschheitsproblemen, die uns unmittelbar angehen und uns vor größere Herausforderungen stellen, als es ein Drache im Märchen tun kann oder das Krokodil im Kasperletheater unserer Kindheit, und zugleich eine Einladung zum Träumen und Aufwachen sind.

Zores eam Roiwerhaus

Es woarn nommo vicher Viecher, enn Esel, è Kadds, enn Giggel on enn Hond voo Owwerhesse, die huh ean enner Roiwerhedd eam Waald gewuhnd, freegd mech nid, wu on wann. Wieso sè doa geland woarn, wääs merr. Sie woarn voo deheem foadd, wail merren oo dè Kroache wolld, on harre nooch Bremè zieh winn, Schdoaddmussikaande werrn.

Awwer dann harrese doas Roiwerhois-che gefonne, merre eam Waald, on die Roiwer foaddgejeegd, desse die Schuh vèlorn huh. Die Roiwer, vèschdidd seh, nid insè Esel, insè Hond, ins Kadds on insenn Giggel. Die harre joa käi Schuh oo, dè Esel niddemo Aise.

Wie sè schuh è gaans Zaid ean demm Roiwerhois-che eam Waald gewuhnd huh, gobb’s alsèmo Zores. Wie doas sou eas, wann è poar sesomme läwe. Doa gidd’s dè Viecher wie dè Loid. „Hieh sehd’s aus wie eam Sauschdall“, deed sech die Kadds beschwiern, die’s geann schie oddendlech hadd. „Rammd dommo off!" Dè Hond awwer hodd bluus geknoadd. „Ech sai nid voo deheem foadd, dess ech mech hieh erimkommandiern leass“, säärer. „Du hossd merr goar naut sè saa!” Dè Esel woar souwiesou schdur wie drai Owwerhesse, on dè Giggel hadd dè Kobb enner enn Fiddch genomme on die Kadds nid esdemierd.

Die woar belaidechd, doas kennder ouch joa dengge, on hadd die Krann ausgefoahrn on deed fauche wie è Loggemoddief. Offgerammd hadd trotzdem kenner. Bai Hembels innerm Sofa woarsch oddendlech dègeeche. On doas woar nid es eenzeche Problem. Alsèmo deere sè sech zengge wie die Kanneflegger, wu dè besde Pladds eam Haus woar, wer doa schloofe doafd on wer dè lessd Wache gehaan hadd, ob die Roiwer sereggkoome oder ob annern vèdächdiche Geschdalde eam Waald woarn.

Äimo koome zwie Geliehrde, die voo Hanau woarn on ean Kassel wuhn deere, off ihrm Wääg nooch Bremè om Roiwerhaus vèbai. Die vicher Viecher awwer huh kenn Muggs gedoh on sè nid reanngeleasse. „Woas è Knusberhois-che“, sääd enner voo dene zwie Geliehrde. „Nur uhne Läbbküche", sääd dè anner. „On der Waald hieh sehd aus, wie wann sech Goil med emm Horn on Bärn, die schwaddse kenn, hieh genoachd saa deere. Säih merr zu, dess merr foaddkomme.“

On foadd woarnse. Dè Hond awwer hääd sè zè geann gebisse. Dè Esel haddn dèvoo obgehaan. Schuh geang die Zenggerai voo voanne luus. „Als widdè saa, wu’s laangk gieh soll“, deed sech dè Hond offreeche. „Nur wail dè dè Krissde säisd, widde Scheff sai!” „Ech?“, riff dè Esel. „Ech huh die krissd Last sè draa, wann ihr off merr schdieh dudd. Doa kann ech aamo saa, wu’s laangk gidd!“ „Ech huh gehoadd, dess die, die gaans owe sedse, die krissd Veraandwoaddung draa“, sääd dè Giggel. „Du sai bluus schdell“, deedn die Kadds oozische. „Dai Krann vèkraddse merr dè gaanse Kaddsebuggel! Es kann merr schuh käis mieh offs Fell gegugge, wail ech doa è Pladd huh!“ „Dudd merr lääd“, sääd dè Giggel, „dess ech geschlibbd sai on lääb. Uhne mech wierder die drai Mussigktiere!“ „Hirr off“, sääd dè Hond, „du beldsd derr wer-wääs-woas ean off dai Schdeamm.“ „Ech huh zèm Glegg è Schdeamm", sääd dè Giggel. „Doas kann merr nid voo all hieh behaubde.“

„Woas soll doas edds bedoire?", frogd dè Esel. „Huh ech käi?" „Du kräischsd", sääd die Kadds. „On dè Hond dudd gauze on hoin. Die Eenziche, die enn Ton haan on seangge kenn, sai dè Giggel on ech. Saa merrsch doch, wie’s eas." „Dann seangd doch zè zwädd, ihr zwie“, sääd dè Hond. „Ech huh die Schnauz voll voo däre Disbediererai.“

On all sai sè schloofe gegangge, uhne è Woadd. Sou bies woarn sè! Die Noachd hadd dè Hond gedreemd, dè Giggel wier ean dè Sobbedobb gekomme, on heh, die Kadds on dè Esel härre im dè Disch rimgesäasse, enn Deller vier sech on Dreene ean dè Aache. Käis konnd woas äasse, käis wolld woas saa. Bes dè Hond gegauzt hodd. „Ech äassenn nid, ech äass die Sobb nid", hadder gehoild. „Gidd merr foad medd sou Reddsebbde!“

On doa woar dè Giggel ausem Sobbedobb gehebbd on hadd gekräht. Wie jeeren Moije. On dè Hond woar off enn Schloag wach. „Gemoije", särer zèm Giggel. „Dudd merr lääd, dess ech sou goschdech woar.“ „Ech woar aanid besser", sääd dè Giggel on boddsd sech sai Ferrerklääd. „Leass gudd sai. Ech hadd enn Draum, der schdeggd merr als noch ean dè Knoche.“

Ehm hadd’s gedreemd, dess die Kadds duudkraangk woar, die hadd Schnobbe on Fiewer on enn gloaseche Bligg. Dè Esel woar luus on hadd Kroirer ausgerobbd on sè dè Kadds sè fräasse gegäwwe. Dè Hond hadd Holz eam Waald gesammeld, demed dè Owe oogemachd werrn konnd. On dè Hahn eas oo die Bach on hadd enn Schnowwel voll Wasser fier die Kadds geholld on noch enner on noch enner. Die Kadds awwer woar schwächer on schwächer gewoarn. Vier loirer Offrechung woar dè Giggel voo dè Schdang gefann on hadd gekräht. On nommo on nommo vier loirer Glegg.

Die Kadds woar die Noachd off gewäse, wie gewehnlech, on hadd iaschd koazz geschloofe. Awwer aach sie hadd schlächd gedreemd. Ean ihrm Draum hadd dè Esel off enner Biehn geschdanne on hadd vier gruusem Pubbliggum gesungge wie dè Caruso sou schie. Die Kadds doochd, sie hirrd nid enggè. Sou enn Juwell, Baifall, Bravo-Ruffe! Medde ean dè schinnsde Arje awwer fill dè Esel duud im. On dè Giggel deed kräè, on wie sè sech imguggd, schdann dè Esel bai dè Dier on schiiff eam Schdieh on dreemd.

Eannem Esel saim Draum hadd dè Hond sech off die zwie Geliehrde aus Kassel geschdiadsd, med gefledschde Zieh on geschdroibdem Fell. „Aus“, krisch enner voo dene Herrn. „Mächsde dech foadd!" Awwer dè Hond haddse gebesse, freegd nid, wu. Die zwie Geliehrde woarn geflichd, on dè Esel hadd noch gehorrd, wie dè eene zèm annern saa deed: „Willem, erinner mech droo, dess merr nie on nimmer è Märche offschraiwe, wu enn Hond drean vierkimmd!“

„Vèschbroche", sääd der, der Willem hiss. „Käi eenzich Märche med Hond. On edds of, zèm Dogder, nooch Bremè!“ Dè Esel haddn noch „lah“ heannerher gekrische, doa pliwwe sè schdieh, die zwie Geliehrde, die Brirrer woarn, aach wann doas hieh naut dèzu dudd. „Aach käi Märche med emm Esel, Jacob", sääd dè Willem. „On wenn merr schuh dèbai sai, aach käis med annern Viecher, die sech die Loid haan. Obgemoachd."

Emm Esel fehlde die Woadde. Ean è Märche hadder goar nid gewolld, awwer edds woarn aach die annern ean Ongnoare gefann bai dene zwie Geliehrde, die Willem on Jacob hisse. On die wie gesääd nid voo Grimmich woarn, sonnern voo Hanau. Oo allem woar dè Hond schold! „Aaler Zonngiggel“, doochd dè Esel, wie enn die Krisch voom Giggel wach gemoachd harre. Awwer es woar wie eam Märche. Doa sasse dè Hond on die Kadds on dè Giggel bainanner on woarn sech eenich wie nur woas.

„Wie gudd, dessde wach säisd“, sääd dè Hond.

„On läbsd“, sääd die Kadds.

„On deafsd Scheff sai“, sääd dè Giggel.

Dè Esel wossd nid, woasser saa solld, on hodd es Maul gehaan.

Wail dè Hond awwer die Brirrer Grimm nid gebesse hadd, kann’s gesai, desse doch noch è Märche offgeschreawwe huh, doas voo emm aale Esel, enner aale Kadds, emm aale Hond on emm aale Giggel hanneld, die sesomme gesongge huh. Woas Bessesch wie Zengge kannsde allemo.

Brurrer Joggob

Es woar èmo enn Jung ean Owwerhesse, der deed sè geann schloofe on schliff on schliff, wu heh schdann on geang, bainoh aach eam Laafe. „Du hossd die Schloofkraankedd“, sääre die Loid oder, wann sai Ellern nid dèbai woarn: „Der eas sou faul, es eas è Schaand.“ On werre annern doochde, heh deed sech fier woas Bessesch haan: „Graf Koks voo dè Gasanschdaald!“ Sai Gode hissenn nur „ins Doannrees-che". Dèbai wuhndesè goar nid off dè Sababurch, die eas joa aach ean Noaddhesse.

Wie dè Joggob sech enn Beruf siche solld, easser baim Gloggegisser ean die Liehr gegangge. Heh hadd sech gesääd: Wann die Glogg iaschdemo eam Owe eas, kann ech geschloofe bes dè annern Doag. On es weadd joa aanid als è nau Glogg beschdaald! Besser, doa ean die Liehr gieh wie baim Bägger!

Awwer doa harrer sech geschnerre. Die Ärwed baim Gloggegisser woar hoadd, on es mussd als woas èbai geschaffd werrn, Lehm fier die Form oder Holz on annern Sache, dess oo’s Schloofe goar nid sè dengge woar. On wanner dommo schloofe doafd, deerem dreeme, heh wier Bägger woarn. Heemlech harrer sech off on dèvoo gemoachd, wie dè Gloggegisser foadd woar, è nau Glogg nooch Fuld breangge. Doa brouchdese mieh Glogge wie wuannerschd.

Dè Joggob eas ean die Weald enaus on koom baal nooch Fraangkräich. Im naut schaffe sè misse, harrer sou gedoh, wie wann heh enn Mench off Pilgerfoahrd wier. Woas merr brouchd, im wie enn Mench aussèsäih, harrer eannem Klosder geschdohn, wu sè enn harre ewwernoachde leasse. Med dere Kudd sogg heh wie enner aus, der Godd diene wolld, on die Hoarn harrer sech aanoch geschnerre on è Gesichd gemoachd wie enner, der med emm Fuss schuh eam Himmel woar oder enn Fuss schuh ean dè Dier voom Himmel hadd. Laddain konnder käis, awwer heh hodd vier sech heangemurmeld, on doas hodd käis vèschdanne.

Die meesd Zaid harrer goar naut geschwassd on die Loid weasse leasse, doas wierer saim Gelibbde scholdech. Wu heh aach woar, huhsenn fier è Noachd offgenomme onnen dè Moije bai Zaire zèm Beede geweggd. „Frère Jacques, dormez vous?“, frogdn è Frää ean Fraangkräich, on è anner, die voo Hesse offem Wääg nooch Paris woar, wu sè die Gass kiehrn wolld, riff: „Hirrschde nid die Glogge, hirrschde nid die Glogge?“

Ai, ech hirrsche joa, sääd sech dè Joggob on wolld sech nommo rimdreè, awwer doa huh enn noch mieh Loid geruffe: „Frère Jacques, frère Jacques, dormez vous?" On aus woarsch merrem Schloof.

Dè Joggob eas wäirer on wäirer dorch die Wealdgeschichd, awwer wailer sech fier enn Mench ausgegäwwe on geluuche on bedruuche hadd, easser bleand on schdomm woarn on mussd sou laangk èrimgezieh, bes heh die Glogge voo semm Heemeddoaf werre gekaand hadd. Doas hadd sech rimgeschbroche, on die Loid huh enn off die Prob geschdaald on geann aach zèm Schiss gehaan. Wu heh aach heankoom, huh sè gesungge: „Bruder Jakob, Bruder Jakob, schläfst du noch, schläfst du noch, hörst du nicht die Glocken, bim, bam, bum?“ On heh hadd Glogge gehoadd, ewwerall, laandoff, laandob.

Werre deere Glogge loire. Doas woar nid ean saim Doaf, doas woarn gaans gruuse Glogge, die Brema on annern ean Bremè. On sou easser wäirer, Loid huh enn offgenomme, awwer heh woar eam Krais gelaafe, on käis harrem gesääd, wu heh woar. „Sai ech deheem?“, frogderr sech, wie heh werre Glogge hirrd.

„Ai, du säisd joa als noch ean Bremè“, deerem enner vèroare, der aus Hesse offem Wääg nooch Ammerigga on off dè Dorchrääs woar. „Doas eas als noch ean Bremè hieh, nur è anner Kearch.“ On sou eas dè Joggob wäirer on hadd werre woas zèm Schlofe gefonne. Dè annern Doag woar Sonndoag, on die Glogge riffe die Loid ean die Kearch. Awwer doa hadd dè Joggob schuh gewossd, doas woar nid bai enn deheem. Mied on vèzwaddseld easser foadd.

Ean enner Schdoadd hoardd heh è Glogg, die koomem vèdraud vier, awwer heh wossd nid, wurim. „Doas eas die Glogg, die enn beriehmde Gloggegisser gemoachd hadd“, hirrder äis saa. „Demm eas dè Liehrling foaddgelaafe domols. On der errd edds dorch die Laande on sichd die Glogg voo semm Doaf. Die feanderr niemols, doa sai ech derr gudd dèfier.“ On die Loid lachde. Die sogge dè Joggob joa on wossde, heh konndse hirrn.

Degge Dreen deerem die Bagge nobbronn, gruus wie Erwes, nur nid sou grie. Sai Hemb woar schuh mesdenass, on heh deed schlochdse, dess die Schdäi mirb gewoarn sai dèvoo. Doa harrer è Schdeamm gehoadd, on nid nur äi: „Brurrer Joggob, Brurrer Joggob, schleefsde noch, schleefsde noch? Hirrschde nid die Glogge, hirrschde nid die Glogge? Bim, bam, bum!“

On wie dè Joggob die Aache offmoachd, doa sogg heh werre, on schwaddse konnd heh aach, awwer doa fillem naut ean. Heh logg eam Schdruh off senne Ellern ihrm Hoop, on all schdannesse immen rim, sai Schwesdern, sai Brirrer on wer noch all, on es woar doaghell, on heh woar die gaans Zaid deheem gewäse, on voom Kearchtorm deed enn vèdraude Ton komme...

On wann heh nid geschdorwe eas, dann läbd dè Joggob noch haut on eassenn Gloggesachvèschdänniche gewoarn. Voo Glogge hadder joa woas vèschdanne.

Dè Näiberr

Es woar èmo enn Woahn, es kann awwer aach ean Glaime gewäse sai, doa hodd enner gewuhnd, der hadd niemols joa gesääd. Nid ims Vèregge! Schuh sai alleriaschd Woadd, vèzehld merr sech, woar nid „Mamme“ gewäse on aanid „Babbe“ oder „Habbahabba“, sonnern „näi“. Naut woarem räächd, es gobb als Gedees on Gekrisch on Zores. Ean dè Schul koom doas aanid gudd oo. Wann dè Schullliehrer weasse wolld, ob heh wossd, wie die Lanneshaubdschdoadd voom Gruusheazzochtum Hesse-Doarmschdoadd hiss, sääd der Kealle: „Näi, doas wääs ech nid. Doas kimmd dèvoo, dess ech nonnie ean Doarmschdoadd gewäse sai. Doa weasseses beschdemmd.“

Dè Liehrer woar sech nid sicher, ob heh enn off dè Oarm nomme wolld, on frogdn nooch dè Lanneshaubdschdoadd voom Kurfiaschdedum Hesse-Kassel. On heh sääd nur drogge: „Doarmschdoadd easses nid, on aanid Frangkfoadd, doa wuhn loirer Nassauer. Ob nooch Kassel – doa kemmer freeje!“ „Ob nooch Kassel sääd merr nid“, sääd dè Schullliehrer schdreng, on hoddn iaschdèmo naut mieh gefrogd.

È poar Joahrn schbeerer hodd der Kealle dann è jung Frää kennegeleannd, die woar ausem selwe Holz geschneddsd. Drim saise nid sesomme komme. Es hädd zu gudd gebassd. „Hossdese dann nid gefrogd, ob sè dech fraije will?“, wolld sai Mamme weasse. „Näi“, sääd heh. „Doas konnd ech merr schboarn. Die Aandwoadd kaand ech joa schuh.“

On sou easser elläi gepliwwe on hodd deheem, ob nu ean Woahn oder Glaime, bai senne Ellern gewuhnd on nid viel Froinde gehadd. Frogdn enner, ob heh mo helfe kennd baim Häämache, sääd heh: „Näi." Wolld äis sech Geald voo emm liehn, säärer: „Näi.“ Deed sech äis erkundiche, ob heh bai dè Foierwiehr medmache wolld, sääd heh: „Näi.“ On sou geang’s als on als. Wann’s woas sè faiern gobb, woar heh nid dèbai. Doa hodder niddemo „näi“ saa misse – käis harren eangelodd.

Die annern eam Doaf woarn schuh laangk nid mieh gudd offen sè schbreche. Enner, der naut wie näi sääd, der kemm helfe will on voo demm dè naut krieje kannsd, eas nid dè Beliebdesde ean dè Noochberrschafd, doas kann ech ouch gesaa.

„Dè Näiberr“ huh senn gehääse, schdadds „dè Noochberr“, on huh enn Booche im enn gemoachd. Aach die poar, die Medlääd merrem gehadd harre, huh’s irjendwann offgegäwwe. Hossdn gefrogd: „Giddersch gudd?“, sääd heh: „Näi, on es gidd dech goar naut oo.“ Hossde weasse winn, ob heh Hilfe brouche kennd, deeder dè Kobb scherrenn on saa: „On bevier dè freegsd: Ech bezoahl aach naut dèfier.“ Die Sindi on Roma, die merr domols ean Hesse Heere hiss, wail merrsch nid besser wossd oder geann schlächd ewwer sè geschwassd hadd, huh enn Zingge oo senn Zau gemoald. È Zaiche, doas hiss: „Der gedd naud. Niddemo emm Keand, doas Hungger hodd on enn bleande Obba oo dè Haand fiehrd.“ Sou schlächd woar sain Ruf schuh, on wannersch gewossd hädd on gefrogd worrn wier, obemm doas woas ausmache deed, härrer gesääd, ihr wessd schuh: „Näi!“

Awwer irjendwann woar doas Geald ausgegäwwe, doassem sai Ellern heannerleasse harre, on enn Beruf hadder joa aanid geleannd. Doa woarsch nid mieh laangk hean, besses Doaf fierenn zoahn mussd, denn domols mussd jeed Doaf sai Oarme innerhaan. Die kreeje joa nid viel, awwer wer wossd schuh, wie aald sou enner werrn konnd. On doas geang dann eans Geald.

Enn Owend huh sech die Mannsloid ean dè Weaddschafd vèsammeld on Road gehaan. „Ech säih nid ean, dess ech è Läwe laangk fier dè Näiberr zoahn soll“, sääd enner. „Der hodd nonnie woas fier ins gedoh“, enn zwädde. „On kemm voo ins geholfe", enn dreadde. „On als nur näi gesääd“, enn veadde. Doas woar dè Hauptmann voo dè Fraiwillech Foierwiehr.

Käis hadd sech fier dè Näiberr eangesassd, all harrese genungk voo emm, aach die Waibsloid on die Keann on dè Weadd, der naut oo emm vèdien konnd. Nid, desser nid soff. Awwer deheem, senn selwer Gebraande. On sou huh sè all sesomme geläägd, fier è Foahrkoadd nooch Ammerigga, äifache Foahrd, käi Reddurbiljee, on dreadder Klasse. Dann huh semm gewäsd, wu’s zèm Doaf nausgeang, on huh sech erkunnichd, ob heh werrekomme wolld.

„Näi“, sääd heh. „Ech hadd schuh laangk vier, aussèwannern, awwer es Geald hadd nid gescheggd.“ On sou eassser off on dèvoo on ean Ammerigga off loirer Loid gedroffe, die woarn wie heh. Jeerer Noochberr enn Näiberr (neighbour).

Dè Wadds eas luus

Es woar èmo enn Wadds ean Owwerhesse, der woar ean Schwainsberch oder ean Deggebach deheem, sääd merr, awwer doas kann aach enn Scheadds gewäse sai.

Dè Wadds, voo demm die Reed eas, hadd schuh sou manch Mogg gedeggd on imso mieh Keann gezoichd. Nid jeerer Bauer konnd sech enn Wadds haan, awwer all brouchdese Firgel, desse bai Zaire woas zèm Schloachde harre, sou wie sè Kälwer brouchde, wail nur die Moadderkieh Melch gäwwe. On wie sè die Kieh zè emm Bulle broochde, sou holldè sè sech enn Wadds oder geangge med ihrm Vieh doa hean, wu enner woar.

Woaschd on Flääsch asse die meesde Loid domols goar sè geann. „Ean dè Nuud schmägggd die Woaschd aach uhne Bruud”, säärese, aach wann manche sou oarm woarn, desse niddemo enn Zibbel Woaschd eam Haus harre. Jeed Doaf hadd sai ächene Schloachder, on manches aach enn Schoched, enn jiddische Schloachder, der sech oo die relichiöse Geseddse haan deed, dess alles koscher woar. „Flääsch eas mai Gemies” eassen aale hessische Schbruch, doas kennder eam Hesse-Park noochgelääse. Awwer doas nur näwebai.

Dè Wadds, voo demm hieh die Reed eas, kaand ean dè gaans Geejend baal jeed Mogg, on jeed Mogg kaandn. Heh wolld awwer mo annern Bekaandschafde mache on eas off on dèvoo, wie die Schdallsdier èmo nid bai woar. Heh liff luus on koom ean enn Waald, on doas härrer liwwer plaiwe leasse. Es deed nid laangk dauern, on enn wille Wadds haddn offgeschbierd on haddn gejeegd, desser sou schweann geweddsd eas wie nonnie ean saim gaanse Waddseläwe.

Heh koom off enner Wess zèm Schdieh on hadd sech imgeguggd. „Wu sai ech dann bluus geland“, deerer gronnse. „Wu gidd’s heem ean menn Schdall? Ech kennd dè halwe Trog lier fräasse!“ Awwer doa woar naut wie Groas on Plomme, on è poar Käfer on Bie. „Ech huh mech vèlaafe”, sääd dè Wadds zu emm Vochel, derenn die gaans Zaid beowwachd hadd. „Wääsd du, wu ech deheem sai?“

„Näi“, dswiddschedd dè Vochel. „Fier mech sehd ihr Wuddse all gläich. Äi wie die anner. Awwer doa drewwe, off dè anner Sääd voom Hichel, huh ech è gaans Heerd gesäih, med emm Jung, der off sè offgebassd hadd.“ Besser wie goar naut, hodd sech dè Wadds gesääd. Doa krie ech woas sè fräasse oder kann è poar naue Firgel mache. Oder alles sesomme.

Jeed Doaf hadd domols enn Gäns- on enn Soihird, der eene geang med dè Loid ihre Gäns off die Wesse, dè anner med dè Wuddse ean Waald. Nur nid offn Agger! On all mussdese dè Owend werre doa sai, wu sè heangehirrn deere. Doas woar nid läichd! Wann nur äi Gaans oder äi Wudds fehn deed, woar es Gedees gruus. „Du Sauwansd“, deere die Loid dann dè Hird schembe. „Kannsde nid besser offgebasse? Dou säisd sou domm, dess dech die Wuddse bäise!“ Awwer alsèmo deed sou enn Hird aach eanschloofe, on wann heh kenn Hond hadd, der offem Kiewief woar, dann woar schweann äis voo dene Viecher foadd. Oder zwä oder drai. Wer zehn konnd, wossd, wie gruus dè Schoare woar. On wiffel Hibb sè erwoadde.

Dè Wadds koom ewwer dè Hichel, wie die Heerd schuh offem Wääg seregg ins Doaf woar, on eas äifach heanne medgelaafe. Die annern Wuddse huh sech gewonnerd, awwer naut gesääd. Die schwaddsde nid med jeerem Douhergelaafene. Wie sè eans Doaf koome, hodd dè Hird all noochenanner obgelewwerd on sech gewonnerd, doass om Enn enner ewwerech woar. „Wemm säisdèdè?“, hadder dè Wadds gefrogd, awwer der konnd nid med Mensche schwaddse on deed nur gronse.

„Sauegel“, sääd dè Hird. „Wächer dir krie ech naut wie Ärjer. Behaan kann ech dech nid, doa häsd’s, ech hädd dech geschdohn, on wann ech vèsich, die Sach offseklärn, saa die Loid, ech hädd geschloofe. On lache ewwer mech. Oder ech sai menn Posde luus.“ On sou hadder dè Wadds heemlech baim krissde Bauer ean’ Wuddseschdall gefiehrd on hodd kemm woas gesääd. Dè Wadds eas oo dè Trog on hadd fier zwie gefräasse on sech offs Schdruh gelägd. Off Fraijersfiss woar der nooch demm Doag nid mieh, on die annern eam Schdall wollde aanaut voo eam weasse on huh Obschdaand gehaan.

Wie dè Knächd dè Moijend ean’ Schdall koom, hadder sech die Aache gerewweld: Doa logg enn Wadds offem Schdruh, den hadd heh nonnie gesäih. On woas fierenn Moaddskealle. Die Magd koom on dè Bauer on emm Bauer sai Frää on die Keann on dè Obba, on all schdannesse doa on schdaunde. „Wu kimmd der dann hier?“, frogd dè Bauer on hadd nid med enner Aandwoadd gerechennd. Waddse schwaddse joa nid.

„Misse merr doas menn?", frogd emm Bauer sai Frää, awwer ihrn Mann hadder bluus enn biese Blegg zugeworfe. „Wemm dann", deeder sè oblaffe. „Dess äis sääd, der Wadds deerem gehirrn? Der eas hieh kemm. On dè Scholdhääs freegd mech om Enn, wu ech enn hier huh, on riffd dè Viehhännler – näi, näi, näi. Doas gedd naut wie Ärjer! Woas è Sauerei!“ „Dann leassen ins vèkääfe“, sääd dè Obba. „Ean Alsfeld eas Pingsdmäad, doa schigge merrn hean. Sou enn Wadds eas woas wierd. Ech meen aach, ech hädd den hieh schuh mo gesäih. Wie merr vier zwä Joahrn ean Schwainsberch woarn oder ean Deggebach...”

„Sai schdell, sai schdell“, zischd dè Bauer senn aale Voadder oo. „Mir weasse voo naut. Saa emm Viehhännler, heh kennd den Wadds hieh vèkääfe, wann heh kemm schbrichd, fier wen. Es soll senn Schoare nid sai.“

Dè annern Doag hodd dè Viehhännler dè Wadds geholld, awwer räächd woarschem nid. Heh hodd sech gesääd, es wier besser, noch è bess-che wäirer foadd sè foahrn, offen annern Mäad, dess bluus käis dè Wadds werrekaand. Wann heh nid saa doafd, wer den Wadds vèkaafe wolld, dann hadd heh ewwer koazz oder laangk dè Ärjer, on Ärjer konnder kenn gebrouche, emm gruuse Bauer awwer aach kenn Wonsch obschloo. Souwoas rächd sech.

On sou hadd heh dè Wadds ean enn Viehwaggong voo dè Boh geloare on wolld merrem foadd. Heh sassd sech voanne eans Abdail on schwassd medde Loid, on dè Wadds woar heanne eam Waggong on eas geeje die Wänn gehebbd vier Zoann on Angsd. „Naus, naus, naut wie naus“, hadder gegronsd, on die Mensche huh enn nur kräische on kwiege hirrn. „Der kann’s goar nid erwoadde“, säärese on lachde, denn sie wossde joa: Off sou enn Wadds woadd è Mogg – oder dè Schloachder.

Wailersch ailech gehadd hadd, hadd dè Schaffner nid richdich offgebassd. Die Schiewedier voom Viehwaggong woar nid gaans bai, on wie dè Wadds erimhibbe deed, geang sè off. Merrem gruuse Sadds woarer dois, deed die Beesching nobbronn on koom off enner Wess werre zè sech.

Es Zuggpersonal hodd’s iaschd baim neggsde Bahnhoop schbedds kreeje on eas luusgelaafe on hodd oo emm gesüchd. Imsossd. Waid on brääd naut sè säih, niddemo è Ringgelschwänns-che. „È schie Sauerai", riff dè Schafner on liff ruud oo. „Wann merr doas dè Owwerbahndireggdsjon ean Gisse menn, huh sè ins all zèm Schiss." „Doas pläibd inner ins", sääd dè Viehhännler nur on woar nid bies drim, desses sou gekomme woar. Wer konnd sech beschwiern, wann enn Wadds, der kemm woar, foadd woar? „Äi Problem wingger. Dè Ärjer wier sou on sou menner gewäse."

On wann dè Wadds nid geschloachd woarn eas, dann läbd heh velläichd haut noch on sichd dè Wääg noch Schwainsberch oder Deggebach. Manche Loid nomme oo, desser sai Fraihääd geniese dudd. Eas sou enn Wadds iaschdemo luus, dann gedd’s käi Haan mieh.

Es bleddsgeschoire Haus

Es woar èmo è Haus ean Owwerhesse, doas schdann è bess-che obsääds, owe offem Hichel. Die annern Hoiser wollde naut merrem sè duh huh, awwer sou è Haus sichd sech joa aanid aus, wu’s heangeschdaald weadd. On foadlaafe kann’s iaschd räächd nid.

„Noa, wie eas die Lofd doa owe", deere die annern Hoiser schdängenn, awwer es Haus, doas offem Hichel schdann, hodd ewwer sè riwwer geguggd on sech gewinschd, wu gaans annerschd sè sai. On es hodd gesoifdsd, dess sai Balgge geknarrd huh.

„Insè Haus weadd aach langsam sè aald", sääd der, der deann gewuhnd hadd. „Die aald Bruchbuud", sääd sai Frää. „Edds wuhn merr schuh gaans owe, on all kenn ins gèsäih, on doa blamiern merr ins bes eans neggsde Doaf med sou enner wurmschdichich Hedd!" „Dè besd, merr räisd’s ob on baut sech enn Bungaloo“, sääd ihrn Mann. On es Haus eas erschrogge on hodd gezirredd. „Hossde doas geschbierd?", riff die Frää. „Dè Burre waggeld!" „Joa“, sääd dè Mann. „Ech sai’s aach gewoahr worn. Sou gidd doas nid wäirer."

On wie sè doa bainanner sasse ean dè Schdobb, doa koom è Gewerrer, wie sè nonnie äis gehadd harre. Dè Himmel woar schwoadds wie die Kohn eam Owe, on die Vechel gowwe all Ruh. Die Kadds hodd sech innerm Rabarwer vèkroche, on dè Hond hodd vègäasse sè gauze. Aus dè deggsde Wolgk awwer koom enn Bledds, desses doaghell woadd, on du hossd’s groad zesche hirrn on Schwewel geroche. Dè Bledds eas eam Karacho eans Dach voom Haus offem Hichel geschloo, on alle Lambe huh geflaggerd wie bleed. Aach die, die goar nid ogewäse woarn. Es Haus hodd nid ogefangge sè brenn, sonnern hodd geloichd wie è Gliehwirmche eam Huuchsommer. On dann woar alles schdell.

Dè Mann on die Frää sasse noch om Desch on deere sech nid riehrn. Sie woarn nid duud, awwer aanid sou richdich läwennich. Dè Schregge sassenn ean alle Knoche. On dann hodd è Schdeamm gesääd: „Doas Haus pläibd schdieh, wu’s eas!“ Die zwie huh sech oogeguggd on imgeguggd on konnde nid vèschdieh, wer doa woas gesääd hadd. „Doas Haus pläibd schdieh, wu’s eas“, sääd die Schdeamm nommo. Hodder mech vèschdanne?“ „Ai, joa“, sääd dè Mann, on wail’s sou nooch Schwewel geschdungge hadd, doochderr, es deed memm Doiwel zugieh. On med demm zängsdè dech liwwer nid. „Gudd“, sääd die Schdeamm. „On moije kääfderr Foarwe on Bensel on schdräichd die Balgge on wäisd die Gefach, desses Haus aamo werre woas aussehd!“ „Awwer“, sääd die Frää, on wäirer koomse nid. „Ihr machd, woas ech ouch schbrech. Sossd wearder ouch noch imgugge!“, sääd die Schdeamm, on imgeguggd harre die zwie sech joa schuh on harre käis gesäih. Also woar dè Doiwel wohl bai enn zè Besùch gekomme. Doas konnsde kemm vèzehn. Die äine härre derr nid gegläbd, on die annern härre’s med dè Angsd kreeje. On die Moiler härre sè sech all sesomme vèreasse!

On sou eas dè Mann dè annern Doag luus on hodd Bensel on Foarbdebbe geholld. È Ledder harre sè ean dè Schoier, on sou huh sè sech oo die Ärwed gemoachd. Es hodd gedauerd, awwer wie sè feaddich woarn, sogg’s Haus werre ooschdennich aus. „On es Dach kennderr aamo ausbessenn leasse", sääd die Schdeamm. „On dè Schonnschdäi gläich med! Naue Fensderloare gehirrn aach beschdaald. Giddemo zèm Schrainer, der mächdse ouch.“

On wie doas all feaddich woar, sääd die Schdeamm: „Es eas oo dè Zaid, dè Goadde sè mache. On dè Goaddezau gläich med. Schdräiche kennderr edds joa, dann moaldn èmo schie bond oo! Eam Goadde will ech Plomme huh, Dahljebisch, awwer aach annern Plomme, on dann Beede med Karodde, Borree, Zwiwwn, Eerebiern, Bunn, Seload on woas sossd noch schmägge dudd.“