Sztuka wojenna czasów Stefana Batorego, tom I E-Book

Tomasz Zackiewicz

• Herausgeber: Wydawnictwo Psychoskok
• Kategorie: Fachliteratur
• Sprache: Polnisch
• Veröffentlichungsjahr: 2013

Beschreibung

Seria „Sztuka wojenna czasów Stefana Batorego” to najpełniejsze ujęcie wojskowości Stefana Batorego na polskim rynku, oparte na szerokiej bazie źródłowej i z bogatym zestawem literatury, w tym obcojęzycznej. Są to materiały, które powstały przy pisaniu pracy doktorskiej Autora - Tomasza Zackiewicza na ten temat. Jest to doskonała pozycja dla wszystkich miłośników staropolskiej sztuki wojennej. Pisząc ten cykl książek Autor starał się zawrzeć naukową myśl w wydaniu przystępnym dla każdego. Ten tom dotyczy nowożytnej wojskowości powszechnej w Europie, a więc piechoty, kawalerii, artylerii i sztuki oblężniczej Europy do początku XVII stulecia. Ukazuje zanik średniowiecznej sztuki wojennej i narodzenie się nowożytnej, a potem jej rozwój przez cały XV i XVI wiek.

Leseprobe

Tomasz Zackiewicz

Sztuka wojenna czasów

Stefana Batorego

Tom I

Wojskowość powszechna

WYDAWNICTWO PSYCHOSKOK, 2013

Copyright© by Wydawnictwo Psychoskok, 2013

Copyright© by Tomasz Zackiewicz, 2013

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej

publikacji nie może być reprodukowana, powielana

i udostępniana w jakiejkolwiek formie bez pisemnej

zgody wydawcy.

Skład i korekta: Tomasz Zackiewicz

Projekt okładki: Tomasz Zackiewicz

Zdjęcie okładki:Karl Pawłowicz Briułłow, „Oblężenie Pskowa”, fragment obrazu olejnego

ISBN: 978-83-7900-033-3

Wydawnictwo Psychoskok

ul. Chopina 9, pok. 23, 62-507 Konin

tel. [phone], kom.665-955-131

http://wydawnictwo.psychoskok.pl

e-mail:[email protected]

Niniejszą książkę poświęcam

polsko-węgierskiej przyjaźni,

która jest wieczna

Autor

Sum rex vester,

nec fictus neque pictus.

Stefan Batory

ZAWARTOŚĆ TEMATYCZNA

UWAGI WSTĘPNE

1. Sztuka wojenna Zachodu

a/ piechota

b/ konnica

c/ artyleria i ręczna broń palna

d/ sztuka oblężnicza

e/ nowożytna armia Zachodu

2. Sztuka wojenna Wschodu

a/ wojskowość moskiewska

b/ wojskowość turecko-tatarska

Turcja

Tatarzy

3. Krótkie podsumowanie i porównanie

ZALECANA BIBLIOGRAFIA

PODZIĘKOWANIA

UWAGI WSTĘPNE

Praca została napisana w celu zgłębienia problemu wpływu obcej myśli wojskowej na tradycyjną sztukę wojenną za panowania Stefana Batorego. Moim zadaniem jest znalezienie tradycji wojennej i odniesienie tego do reform batoriańskich. Jeżeli chodzi o zakres tematyczny, to rozprawa niniejsza zawiera wszystkie aspekty staropolskiej sztuki wojennej czasów Stefana Batorego. Moim celem było wyczerpujące przedstawienie problemów dotyczących tej tematyki. Sądzę że informacje tu zawarte w zupełności wystarczą do odtworzenia pełnego obrazu sztuki wojennej za panowania Stefana Batorego. Trzeba tu jeszcze zaznaczyć, iż właściwą część pracy poprzedzam opisem interesującej mnie powszechnej wojskowości. Ważne jest w tym wypadku szersze tło, czyli kontekst dla uchwycenia pewnych prawidłowości. Pomijam rzeczy, które bezpośrednio nie łączą się z wojskowością, czyli np. życie dworskie. Jednak przykładowo spraw finansowych, gospodarczych czy politycznych nie da się całkowicie wyeliminować, bo te w jakimś stopniu łączą się z tematem niniejszej pracy. Odwołuję się do nich jedynie, gdy zachodzi taka potrzeba i pominięcie ich byłoby zagrożeniem dla zachowania kompletnej całości.

Zajmując się Stefanem Batorym wyznaczyłem sobie daty jego panowania, czyli lata 1576 – 1536, jako granice chronologiczne. Nasuwają się one naturalnie i wydają się logiczne, jednakże trzeba tu zaznaczyć, iż rozprawa niniejsza dotyczy też lat wcześniejszych, aby ukazać polską tradycję wojskową. Toteż należy tu mówić raczej o wojskowości XVI wieku. Natomiast ramy geograficzne obejmują Rzeczpospolitą wraz z jej lennami.

Poniższa praca bazuje na materiale rękopiśmiennym. Najważniejszy jest tu zasób Archiwum Głównego Akt Dawnych. Mamy tu wiele interesujących zespołów. Archiwum Skarbu Koronnego (dz. I, II, III), Akta Skarbowo-Wojskowe (dz. 82, 85, 86), Archiwum Zamoyskich, Archiwum Radziwiłłów (dz. II, III, IV i V), Archiwum Publiczne Potockich. Ważnym uzupełnieniem jest Metryka Litewska, Metryka Koronna, Summariusz Metryki W.X. Litewskiego, t. 5, 6. Także mikrofilmy R.A. Sztokholm (Extranea IX Polen) są ważnym uzupełnieniem, chociaż większość materiału dotyczy Wazów. Pewną pomocą są źródła rękopiśmienne w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego i w Bibliotece Narodowej. Ważnym elementem są zbiory znajdujące poza Warszawą. I tak trzeba wymienić tu: Archiwum w Kórniku, Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu, Archiwum Państwowe w Krakowie (Archiwum Chodkiewiczów z Młynowa, Archiwum Sanguszków), Biblioteka PAN-PAU w Krakowie, Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, Zbiory Ossolińskich we Wrocławiu, Archiwum Państwowe w Gdańsku. Z zagranicznych archiwów interesujące zbiory pochodzą z Wilna i Sztokholmu. Jest to podstawa moich badań, która musi był uzupełniona materiałem drukowanym.

Epoka Renesansu spowodowała nagły wybuch piśmiennictwa o tematyce militarnej. Po długim czasie „wieków ciemnych” sięgnięto do spuścizny starożytności i zaczęto wydobywać na światło dzienne traktaty wojskowe. Analizowano sztukę wojenną klasyków i czerpano z niej wzory. Działo się to głównie w państwach zachodniej Europy. W ukazaniu rozwoju tamtejszej wojskowości istotne jest zwłaszcza jedno dzieło: Niccolo Machiavelli „O sztuce wojennej”1 . Zawarto tu kwintesencję tego, co wynikało z wojen włoskich z przełomu XV i XVI wieku. Mamy tu więc uchwyconą genezę historii militarnej Odrodzenia. Stanowi to punkt wyjścia dla mojej rozprawy o wojskowości Batorego. Zrozumienie przemian, jakie dokonały się w Italii, pozwoli na właściwe ocenienie tego, co wprowadził król Stefan w Rzeczpospolitej. A Polska należała do państw, w których zainteresowanie orężem starożytnych nie było zbyt wielkie. Nie zmienia to jednak faktu, iż tak jak na Zachodzie w Polsce kwitło piśmiennictwo. Mało tego, kraj nasz wysunął się na przód w tej dziedzinie. Mogliśmy poszczycić się dużymi dokonaniami. Dla poznania ogólnych zarysów polskiej sztuki wojennej w okresie Odrodzenia, ale przed panowaniem Batorego, ważne jest dzieło hetmana wielkiego koronnego Jana Tarnowskiego. „Consilium rationis bellicae” stanowi szczyt pisarstwa wojskowego w Polsce. Autor był doświadczonym dowódcą, dlatego to, co napisał jest bardzo cenne dla historyków badających XVI stulecie. Tekst cechuje daleko posunięta rzeczowość. Obliczony został na funkcję doradczą, stąd daje się też zauważyć praktyczność. Dzieło to jest znane w dwóch wersjach: „Rada sprawy wojennej” – z roku 1555 i 1556 lub jako właśnie „Consilium rationis bellicae” – z roku 1558 (wyd. w Tarnowie). W niniejszej pracy posługuję się egzemplarzem wydanym przez Bibliotekę Kórnicką z roku 1879 .