MISHI HALLALL (Albanisch) E-Book

Omer Berisha

• Herausgeber: via tolino media
• Kategorie: Religion und Spiritualität
• Sprache: Englisch

Veröffentlichungsjahr: 2024

Beschreibung

Dieses Buch ist in albanischer Sprache verfasst. Të ushqyerit me ushqim hallall është kërkesë religjioze për myslimanët. Ky studim merret me pyetjen se si në saje të zhvillimeve moderne mund të definohet mishi hallall ose haram. Ndër tezat e përhapura deri sot janë ato që thonë se metodat e trullosjes së kafshëve që përdoren para therjes së tyre realisht janë maltretim dhe mbytje e kafshëve; se personat që therin kafshët nuk thonë „bismillah“ dhe nuk i takojnë asnjë feje dhe së këndejmi nuk lejohet të hahet mishi nga ato kafshë përveç nëse në paketimin e tyre sheh vulën „hallall“. Pas paraqitjes së rregullave të jurisprudencës islame, standardeve që përdorin institucionet që japin vulën e hallallit dhe rrethanave faktike në shtetin e Austrisë, për sa i përket mirëmbajtjes dhe therjes së kafshëve, studimi vjen në konkluzat se...

Leseprobe

Omer Berisha

MISHI HALLALL (Albanisch)

KONTEKSTUALIZIMI I HALLALLIT DHE I HARAMIT NË DRITËN E ZHVILLIMEVE

Inhaltsverzeichnis

Impressum

Omer Berisha, MA

MISHI HALLALL

KONTEKSTUALIZIMI I HALLALLIT DHE I HARAMIT NË DRITËN E ZHVILLIMEVE BASHKËKOHORE

AUTOR: Omer Berisha, MA

MENTOR: Dr. Zekirija Sejdini, udhëheqës i Institutit për Pedagogji Islame në Univerzitetin e Insbrukut, Austri

MENTOR NDIHMËS: Dr. Mehmet Hilmi Tuna

RECENSENTË TË BOTIMIT NË SHQIP: Mr. Nehat Ismaili, prof. Muhamed Dërmaku

REDAKTOR GJUHËSOR: Arsim Jonuzi

BALLINA DHE FAQOSJA: Dorlir Kraja

VITI I BOTIMIT: 2024

Përmbajtja:

HYRJE 5

Pyetja kërkimore 10

Hulumtimet aktuale 12

METODA E KËRKIMIT 16

Si arrihet në fakt te dispiozitat “hallall” dhe “haram”? 18

Dispozitat e therjes së kafshëve në fikhun islam 42

Mbajtja e kafshëve 61

STANDARDET E NDJEKURA NGA ORGANE CERTIFIKUESE AUSTRIAKE PËR PRODUKTE HALLALL 79

Rrethanat e Austrisë (dhe bashkimit evropian) lidhur me konsumimin e mishit 91

Krahasimi i rrethanave aktuale me dispozitat islame 110

PËRFUNDIM 124

Literatura 132

HYRJE

Normat islame u ofrojnë myslimanëve udhëzime në fu­sha të ndryshme të jetës. Këto norma janë zhvilluar në ju­r­i­s­prudencën islame (fikh). Veprimet njerëzore të për­fshira në të ndahen në kategori të ndryshme. Kategoritë ose rre­gu­­lloret më të rëndësishme përfshijnë atë që është e lejuar (hallall) dhe atë që është e ndaluar (haram). Edhe ka­tegoritë e tjera, përveç hallall dhe haram, kanë një peshë të veçantë, si për dijetarët që gjejnë përgjigje (Ifta’) ashtu edhe për myslimanët që duan t’u përmbahen rregullave islame. Për myslimanët, këto norma korrespondojnë me natyrën e tyre të vërtetë dhe janë në interes të individëve dhe shoqëri­së.

Në jurisprudencën islame, rregulli është se çdo gjë mbetet kryesisht e lejuar, përveç nëse është e ndaluar në më­nyrë ekspli­cite në tekstet e njohura burimore islame. Kjo jus­ti­fikohet duke iu referuar vargut të Kuranit: “Ai është që krijoi për ju çdo gjë që është në tokë” (2:29). Kur bëhet fjalë për ush­qimin, Islami në për­gjithësi thotë se të gjitha ushqimet që nuk janë shprehimisht të ndaluara mbesin të lejuara. Në tekstet burimore islame gjejmë udhëzime të hollësishme në lidhje me këtë: Në një ajet kuranor në të cilin Zoti foli për hirin e për­sosmërisë së fesë, u shpjeguan edhe llojet e ushqimeve të nda­luara:

“U ndalohet juve ngrënia e cofëtinës, gjakut, mishi i derrit, ajo kafshe që është therrur jo në emër të Allahut, mishi i kafshës që është lidhur në fyt e ka plasë, mishi i kafshës që është rrahur e ka ngordhur, i asaj kafshe që është mbytur nga të rrëzuarit, i as­aj që është mbytur me brirë nga kafshët e tjera e i asaj që është mbytur nga egërsirat, me përjashtim të atyre që i therni ju para se të ngordhin. U ndalohet juve ngrënia e asaj që është therur mbi altare dhe të të kërkuarit e fatit me fall. Të gjitha këto që u përmendën janë mëkat. Sot dëshpërohen ata që nuk besojnë dhe kanë humbur çdo shpresë, që ju të heqni dorë prej fesë suaj. Mos u frikësoni prej tyre, por druani prej meje! Sot jua përsosa dispozitat e fesë suaj dhe jua plotësova dhuntinë Time ndaj jush. Jam i kënaqur që feja islame të jetë fé juaja. Por, kushdo që të jetë i shtrënguar nga uria, nuk ka mëkat. Se, Allahu është falës e mëshirues.” (5:3).

Po ashtu në Kuran:

“Të pyesin ty ç’është e lejueshme që të hanë ata. Thuaju: “Ju le­johet juve çdo gjë që është e bukur dhe ajo që për ju gjuajnë shtazët që i keni stërvitur për gjueti, duke qenë ato të mësuara me dijeninë që jua ka dhënë Allahu juve. Pra, hani atë që jua sjellin juve dhe përmendni emrin e Allahut!” (5:4); gjithashtu: “ata që ndjekin rrugën e Pejgamberit, lajmëtarit të fesë, i cili nuk di shkrim-lexim, të cilin ata e gjejnë të shënuar në Teurat dhe Inxhil. Ai i urdhëron ata të bëjnë vepra të mira dhe i ndalon nga të këqijat, ua lejon të mirat, e ua ndalon të këqijat.“ (7:157).

Çështja e therjes së kafshëve në Islam është diskutuar në de­taje në Kuran dhe Sunet. Siç përmendet edhe therja e kaf­shëve nga hebrenjtë dhe të krishterët në Kuran: “Sot u janë lejuar gjërat e mira e të pastra. U janë lejuar juve edhe ushqimet e ith­tarëve të Librit, si dhe ushqimet tuaja janë të lejuara për ata.” (5:5).

Nëse kafshët theren nga njerëz të tjerë përveç mysli­manëve dhe Ithtarëve të Shkrimit, dijetarët myslimanë nga ka­tër shkollat ​​juridike sunite të njohura globalisht pajtohen se ngrënia e tyre është e ndaluar (haram).1

Librat islamë në fushën e jurisprudencës dhe dispozitat e përfshira në to sot janë lehtësisht të qasshme për të gjithë. Me­gjithatë, është e rëndësishme të merren parasysh rrethanat spe­ci­fi­ke të ditës së sotme përpara se të jepet një dispozitë. Megji­thëse normat islame nuk ndryshojnë, situatat e jetës ndryshojnë. Prandaj, çdo situatë e re meriton trajtimin dhe vlerësimin e du­hur.

Në legjislacionin austriak për Ligjin për Mbrojtjen e Kaf­shëve §32, fjala therje përdoret për vrasjen e lejuar ligjë­risht të një kafshe, ku është për qëllim therja e kafshës pas tru­llosjes me ndonjë nga metodat e parapara ligjërisht. Ndër­kaq therja pa tru­llosje të kafshës konceptohet ekskluzivi­sht si therje rituale, apri­ori ritual hebre, e më pastaj edhe si therje rituale islame.2

Problemi

Sipas një studimi3 të vitit 2018, rreth tri të katërtat (73%) e austriakëve besojnë në një Zot nga të gjitha besimet fetare, dhe rreth 4% janë ateistë të bindur. Këtu ka një shu­micë të qartë të qytetarëve që me shumë gjasë i përkasin një­rës prej tri feve mo­no­teiste. Përqindjet e lartpërmendura luajnë një rol të rëndë­sishëm në gjetjen e dispozitës përkatëse rre­th mishit, sepse ekzi­ston një shumëllojshmëri e gjerë e metodave të vlerësimit dhe gjykimit në ligjbërjen islame. Një­ri prej tyre është “dominimi i supozimit”غلبة الظن . Janë zhvilluar modele praktike në fikhun is­l­am se si dominimi mbi­zotërues i supozimit mund të përdoret në arsyetimin në tema të ndryshme të fikhut si pastërtia, namazi, agjërimi, zekati, haxhillëku, dëshmitë, shitblerja, martesa dhe çështjet mjekë­sore. Për këtë arsye, teologët myslimanë dr. Ga­raibeh dhe dr. El-Fauri inkurajojnë4 të gjithë studiuesit që janë të intere­suar në pyetjet aktuale rreth dispozitave islame, të shqyr­tojnë modelin e dominimit të supozimit غلبة الظن . Ky stu­dim synon të shqyrtojë këtë klauzolë me synimin për të arritur një ana­logji të justifikuar në lidhje me shoqërinë austriake dhe klauzolën islame të përmendur më sipër.

Një numër i madh i myslimanëve nuk e konsumojnë mi­shin, nëse është therur nga njerëz të panjohur ose nga jomysli­manë, edhe nëse është një kafshë, mishi i së cilës është i lejuar në Islam. Supozimet e tyre themelore janë si më poshtë:

- Shumica e të krishterëve sot nuk janë më fetarë. Ata nuk do të ndiqnin rregullat e fesë gjatë therjes.

- Kafshët vriten dhe nuk theren. Metodat e reja të për­do­rura në thertoret e kafshëve ngrenë dyshime se kafshët vri­ten nga trullosja ose asfiksimi. Ato nuk ia lehtësojnë dhi­m­­bjen kafshës gjatë therjes, por e shtojnë atë.5

Në vijim, tema e mishit hallall është paraqitur në pajtim me rrethanat aktuale në Austri dhe e strukturuar nga këndvë­shtrimi islam. Si pjesë e kësaj pune, analizohen argumentet përkatëse pro-­kundër në lidhje me rregulloret e therjes nëpër thertore për të gjetur një përgjigje të hulumtuar që korre­sp­on­don me ven­dimet juridike islame për temën e mishit hallall. Pyetja kryesore që duhet të përgjigjet është se si do të kate­gorizohet mishi i the­rur në Austri dhe nëse kjo përputhet me jurisprudencën isl­ame.

Pyetja kërkimore

Problemi i parashtruar tregon se ky studim trajton çështjen e mishit hallall, me fokus të veçantë në rrethanat në Austri. Stu­dimi hulumton temën nga këndvështrime të ndry­sh­me. Persp­ek­tivat më të rëndësishme janë paraqitur dhe disku­tuar së ba­shku me argumentet përkatëse.

Pyetja e kërkimit dhe nënpyetjet e saj synojnë të anali­zojnë më thellë temën për të arritur në një përfundim logjik dhe për t’iu afruar kështu situatës reale.

Teza e magjistraturës trajton çështjen e mëposhtme:

Si duhet të përkufizohen përgjithësisht mishi i Hallallit dhe i Haramit në dritën e zhvillimeve moderne?

Duke pasur parasysh faktin se çështja e mishit hallall është aktualisht e diskutueshme, veçanërisht në komunitetin mysli­m­an në Evropë, ka nevojë për një ndërgjegjësim më të madh rreth tij. Pyetja kërkimore synon të shpjegojë sa vijon:

Çfarë nënkuptojnë termat ‘hallall’ dhe ‘haram’ në për gjithësi dhe në lidhje me produktet e mishit në ve­çanti? Cilat burime dhe parime islame janë të dobishme për gjet­jen e dispozitave në lidhje me mishin hallall dhe ha­ram?

Cilat janë dispozitat klasike islame lidhur me ngrënien e mishit dhe therjen e kafshëve?

Sa merret parasysh në ligjin islam trajtimi i kafshëve ose bleg­toria, mbrojtja e kafshëve, ushqimi organik, mi­shi or­ganik dhe të ngjashme? Çfarë ndikimi mund të ketë kjo te lejimi dhe ndalimi?

Çfarë baze japin rezultatet e pikave 1-3 për një krahasim objektiv të dispozitave islame dhe rrethanave au­s­triake, sa i përket mishit? Gjatë një ekzaminimi kraha­sues të atyre, da­llimet eventuale duhet të njihen dhe për­katësisht të traj­tohen.

Hulumtimet aktuale

Kushdo që merret me temën e mishit hallall e kupton shp­ejt se tashmë janë bërë shumë kërkime, punime dhe dek­larata për këtë temë. Ashtu siç studiuesit klasikë e kanë trajtuar këtë temë në librat e tyre, edhe studiuesit bashkë­kohorë kanë kryer studime të ndryshme për atë.

Një fetva për mishin e importuar nga vendet perën­di­more nga Komiteti i Përhershëm për Kërkime Shkencore dhe Fetva në Riad (1982) thotë se ky mish është i ndaluar për kon­sum dhe tregtim, sepse është i ngordhur dhe i papastër. Ars­yet për këtë janë, nga njëra anë, se këto vende aktualisht refu­zojnë fetë dhe rebelohen kundër tyre, dhe nga ana tjetër, se kafshët e therura të këtyre vendeve ose mbyten ose, vriten.6

Alauddin Murshidi, profesor për shëndetin e mishit, për­fun­don në publikimin e tij se është e detyrueshme që ka­fsha që theret të jetë e kthjellët dhe se në asnjë rrethanë nuk lejohet the­rja e kafshës së trullosur duke përdorur ndonjë metodë tru­llo­sëse.7

Në një konkluzion të ngjashëm vjen edhe Ikrima Sabri në hulumtimin e tij për Konferencën Ndërkombëtare të Akade­misë së Fikhut Islam, në të cilën ai thekson qartë se filozofia e therjes në Perëndim bazohet në trullosjen para therjes, e cila ka dy rezultate negative: 1. Maltretimi ndaj kafshëve dhe dëm­­timi i shën­d­etit të njeriut, sepse mishi nuk është i pastër nga gjaku dhe kjo krijon baktere toksike, 2. Vdekja e kafshës para therjes.8

Hulumtimi i Usama Dhafrullahut tregon se metodat tru­llo­sëse që nuk rezultojnë në vdekjen e kafshës dhe që synojnë të zvogëlojnë perceptimin e saj dhe të zvogëlojnë dhimbjen e saj nuk ndikojnë në shëndetin e kafshës së therur. Megjithatë, ai arrin në përfundimin se, nëse mishi vjen nga vendet perën­di­more, nuk lejohet të hahet nëse nuk vërtetohet se është therur në mënyrë të saktë nga një i krishterë. Sipas tij, kjo është për shkak të devijimit të shumë krishterëve në këto ven­de drejt ma­te­rializmit dhe sekularizmit.9

Gjetjet e hulumtimit të Soraja Butorac tregojnë se i gjithë procesi i therjes shihet ndryshe nga perspektiva myslimane dhe ajo perëndimore, pasi shumica e myslimanëve e refuzojnë tru­llo­sjen. Intervistat e realizuara me myslimanë e kanë bërë të në­n­kuptonte se kushtet e blegtorisë së sotme, të cilat klasi­fikohen si jo në përputhje me Islamin, mund të krijonin në të ardhmen një vegjetarianizëm islamik.10

Muhammed Haddad merret me çështjen e tesmijes (për­men­dja e emrit të Zotit para therjes) dhe arrin në përfundimin se kjo është një premisë e debatuar e shkollave klasike juridike dhe studiuesve bashkëkohorë.11

Muhammed El-Almani, i cili mori Gjermaninë si shembull në punimin e tij, supozon se kafshët e therura në Gjer­mani që më parë ishin trullosur, duhet të konsiderohen si cofëtina, duke cituar deklaratat e katër shkollave juridike islame.12

Këshilli Evropian për Fetva dhe Kërkime thekson se therja e lejuar fetarisht është therje pa trullosje dhe këshillon mys­limanët në Perëndim të krijojnë thertore të veçanta në mënyrë që të kenë rehati shpirtërore dhe në këtë mënyrë të ruajnë iden­titetin e tyre fetar.13

Organet aktuale të certifikimit në Austri (IGGÖ – Ko­mu­niteti Fetar Islam në Austri, IIDC - Certifikimi i Doku­men­ta­cionit të Informacionit Islamik dhe HQC - Kontrolli i Cilësisë Hallall) mbështeten në standardet e tyre të veçanta për t’u dhënë produkteve të një kompanie statusin hallall përmes një vule të ca­k­tuar që duhet blerë me qira.

Duke pasur parasysh zhvillimet moderne të temës në fjalë, disa aspekte mbeten të hapura për qëllime studimore. Është e nevojshme në këtë rast një analizë se cilat janë për­kufizimet e Islamit në lidhje me mishin hallall dhe çfarë rre­thanash dhe mun­dësish ka në kontekstin austriak ose evropian në këtë drej­tim.

METODA E KËRKIMIT

Gjatë tezës së masterit u kryen hapat e mëposhtëm:

- një analizë e rrethanave në Austri për të hulumtuar se deri në çfarë mase perceptimet aktuale të shoqërisë my­slimane në lidhje me mishin hallall përputhen me buri­m­et dhe pari­met islame.

- një krahasim midis dispozitave klasike dhe rrethanave ose zhvillimeve të reja që mund të sjellin risi në rezultatin e di­s­­pozitave konkrete në kohën tonë ose në çështjen e kon­su­mit të mishit.

- një analizë kritike e certifikatave aktuale për të zbuluar nëse ato kontribuojnë në thjeshtimin ose ndërlikimin e çës­htjes për myslimanët.

Për lëndën e studimit, u krye një kërkim i gjerë në lite­ra­turë për vërtetime, studime dhe opinione ekzistuese për të njëj­tën fushë. Të dhënat e mbledhura më pas u përpunuan në mëny­rë që të mund të interpretohen më tej. Mendimet dhe argumen­tet përkatëse u kategorizuan sistematikisht për t’i bërë më të lehta për t’u shoshitur dhe për t’u përgjigjur. Së fundmi, janë paraqitur rezultatet më të rëndësishme dhe për­gjigjet e hulum­timit.

Pyetja kërkimore:

Si duhet të përkufizohen përgjithësisht mishi i Hallallit dhe i Ha­ra­mit në dritën e zhvillimeve moderne?

Si arrihet në fakt te dispiozitat “hallall” dhe “haram”?

Domethënia e hallallit dhe haramit

Hallalli dhe harami luajnë rol të rëndësishëm në jetën e shu­më myslimanëve. Njohja e kësaj është thelbësore për vep­ri­met që duhen ndërmarrë ose jo, veçanërisht kur bëhet fjalë për të ush­qyerit. Sipas një studimi, më shumë se 96% e mysli­manëve të anketuar në Austri blejnë mish hallall.14 Kur diçka vlerësohet të jetë hallall ose haram, ajo ka ndikim konkret në jetën e nje­rëzve. Prandaj, ata që janë përgjegjës për jurispru­den­cën isla­me duhet të jenë shumë të ndjeshëm.

Në fikhun islam, të gjitha veprimet kategorizohen si vi­jon:

- Detyra (Farz, Vaxhib) - quhen gjithçka që Urdhër­dhë­nësi i ka udhëzuar njerëzit të bëjnë me një urdhër të qar­të. Kush­do që ndjek këtë udhëzim me bindjen e tij me­riton të shp­ër­­­blehet. Në të kundërtën, personi që i kun­dërshton kë­to udhëzime gjithashtu meriton të ndëshko­het, si p.sh.: pesë namazet ditore.

- Rekomandime (Mustehab) – janë çdo gjë që Urdhër­dhënësi ka udhëzuar me urdhër jodefinitiv. Personi që nd­jek këtë udhëzim me bindjen e tij meriton të shpërb­lehet. Mirëpo, personi që shkel udhëzime të tilla nuk ndëshkohet, p.sh.: donacionet vullnetare.

- Veprimet e lejuara (hallall, mubah) – janë veprime që nuk kanë të bëjnë fare me urdhëresa a ndalesa specifike. Ata që i praktikojnë ato nuk do të shpërblehen dhe ata që nuk e bëj­në këtë nuk do të ndëshkohen, si p.sh. P.sh.: ng­rë­nia e ushqimit të përgatitur nga të krishterët dhe hebrenjtë.

- Veprimet e urryera (mekruh) - janë veprime që Ndaluesi i ka ndaluar njerëzit t’i bëjnë me një urdhër jo të prerë. Kush­do që ndjek këtë udhëzim me bindjen e tij meriton të shpërblehet. Mirëpo, personi që shkel udhëzime të tilla nuk do të ndëshkohet, p.sh.

---ENDE DER LESEPROBE---