New Addictions – od dopalaczy do portali społecznościowych E-Book

Doroty Nowalskiej Kapuścik

• Herausgeber: e-bookowo.pl
• Kategorie: Wissenschaft und neue Technologien
• Sprache: Polnisch
• Veröffentlichungsjahr: 2016

Beschreibung

Celem niniejszej publikacji jest holistyczna analiza sposobów postrzegania współczesnych uzależnień, stanowiąca przyczynek do podjęcia szeroko zakrojonej dyskusji na temat rozpoznawania i leczenia osób uzależnionych oraz współuzależnionych. Do udziału w projekcie zaproszono nie tylko osoby naukowo zainteresowane omawianymi aspektami dzisiejszych nałogów, ale także praktyków – psychologów, lekarzy oraz pracowników socjalnych. Owocem podjętej inicjatywy jest niniejsza książka, której tytuł: „New Addictions – od dopalaczy do portali społecznościowych” stanowi zapowiedź wielotorowych rozważań i wymiany opinii. Uporządkowanie tematyczne materiału pozwoliło na wyodrębnienie kilku zakresów prowadzonych rozważań: 1. Część pierwsza – uzależnienia w perspektywie międzynarodowej – rozwiązania prawne i instytucjonalne; 2. Część druga – polityka społeczna wobec kwestii uzależnienia; 3. Część trzecia – Uzależnienie jako problem społeczny i kulturowy. Metody przeciwdziałania. 4. Część czwarta – Praktyczny wymiar radzenia sobie z problem uzależnienia – casestudies.

Leseprobe

New Addictions

od dopalaczy do portali społecznościowych

Praca zbiorowa pod redakcją Doroty Nowalskiej-Kapuścik

© Copyright by

Olgierd Abramski, Bogumiła Bobik, Słamowir Kania, Grzegorz Libor, Sandra Lubartowicz, Anna Majewska, Ewa Michałkiewicz,Ewa Milczarek, Anna Mylokosta, Dorota Nowalska-Kapuścik, Marta Putyra, Magdalena Sodzawiczna, Zofia Trzeszkowska-Nowak & e-bookowo 2016

Recenzja książki: dr Mateusz Warchał,

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa

im. rtm. W. Pileckiego w Oświęcimiu

Grafika na okładce: shutterstock

Projekt okładki:

e-bookowo

ISBN e-book 978-83-7859-678-3

Wydawca: Wydawnictwo internetowe e-bookowo

www.e-bookowo.pl

Kontakt: [email protected]

Wstęp

Jeszcze kilka, kilkanaście lat temu hasło „uzależnienie” kojarzyło się najczęściej z chorobą alkoholową lub narkomanią. Dziś problem uzależnień zatacza coraz szersze kręgi; zmienia się nie tylko jego zakres, ale i skala. Epidemiolog Włodzimierz Janiszewski, podejmując  próbę sklasyfikowania i uporządkowania omawianego problemu, wskazał na występowanie ponad 50 nowych uzależnień. U genezy tworzenia się nałogów współczesnej generacji leży najczęściej postęp technologiczny, konsumpcyjny styl życia oraz specyfika cywilizacji, oferująca nie tylko dostęp do nowych mediów (Internet), ale i konieczność przedefiniowania charakteru jakości i ilości kontaktów społecznych oraz rodzinnych. Implikacja powyższego owocuje pojawieniem się całej gamy uzależnień określanych mianem uzależnień behawioralnych, w których obserwujemy występowanie takich samych procesów obronnych, jakich doświadczamy w przypadku uzależnień od substancji chemicznych. Produkowane na potrzeby poszczególnych nałogów mechanizmy iluzji i zaprzeczeń utrzymują jednostkę w przekonaniu możliwości poradzenia sobie z narastającym problemem; tymczasem wywoływana w ten sposób spirala działań wymusza na niej konieczność stałego stymulowania układu nagrody. 

Celem niniejszej publikacji jest holistyczna analiza sposobów postrzegania współczesnych uzależnień, stanowiąca przyczynek do podjęcia szeroko zakrojonej dyskusji na temat rozpoznawania i leczenia osób uzależnionych oraz współuzależnionych.

Do udziału w projekcie zaproszono nie tylko osoby naukowo zainteresowane omawianymi  aspektami dzisiejszych nałogów, ale także praktyków – psychologów, lekarzy oraz pracowników socjalnych. Owocem podjętej inicjatywy jest niniejsza książka, której tytuł: „New Addictions – od dopalaczy do portali społecznościowych” stanowi zapowiedź wielotorowych rozważań i wymiany opinii. Uporządkowanie tematyczne materiału pozwoliło na wyodrębnienie kilku zakresów prowadzonych rozważań: 1. Część pierwsza – uzależnienia w perspektywie międzynarodowej – rozwiązania prawne i instytucjonalne; 2. Część druga – polityka społeczna wobec kwestii uzależnienia; 3. Część trzecia – Uzależnienie jako problem społeczny i kulturowy. Metody przeciwdziałania. 4. Część czwarta – Praktyczny wymiar radzenia sobie z problem uzależnienia – casestudies.

Książkę, a zatem część poświęconą uwarunkowaniom prawnym, otwiera tekst Ewy Michałkiewicz, obrazujący zmagania organizacji międzynarodowych i poszczególnych państw, skupionych na problemie narkomanii oraz handlu substancjami odurzającymi i psychotropowymi. Autorka, powołując się na przykład aktów organizacji Narodów Zjednoczonych, instytucji, programów Unii Europejskiej oraz Polski, akcentuje najważniejsze regulacje prawne umożliwiające podjęcie walki z narkomanią, wskazując jednocześnie, że pomimo aktywnych działań w zakresie usprawnienia aktów prawnych, wciąż rezultaty podejmowanych interwencji są niewystarczające. Na konieczność wypracowania skutecznych zasad współpracy międzynarodowej w ramach redukowania handlu narkotykami zwróciła uwagę także Ewa Milczarek, słusznie wskazując, że problem ten jest właściwy każdemu państwu; w każdym bowiem działa sieć wytwórców, przewoźników, dostawców, a nade wszystko, użytkowników używek. Za kontynuację powyższych rozważań można uznać tekst Anny Mylokosty, która koncentruje się na procesie wdrażania postanowień prawnych wynikających z założeń przyjętych przez Konwencję Narodów Zjednoczonych w Polsce. Prawny aspekt walki z dopalaczami znajdziemy także w tekście Marty Putyry, skupiającym się na metodach działań wypracowanymi przez insercję sanitarną.

W drugiej części publikacji znajdziemy tekst Olgierda Abramskiego poświęcony próbom zidentyfikowania najważniejszych działań stosowanych przez państwo polskie na przełomie XX i XXI wieku, realizowanych w ramach idei zwalczania uzależnień wśród dzieci i młodzieży. Autor pochyla się nad koniecznością zwrócenia uwagi na nadmiernym eksploatowaniu tradycyjnych metod i środków stosowanych wobec małoletnich, koncentrujących się nade wszystko na karaniu, a nie leczeniu uzależnionych. Zwraca uwagę na brak wypracowanych narzędzi adekwatnych do nowych form uzależnień, nie stroniąc jednocześnie od zakreślenia odważnej oceny efektywności prowadzonej w tym zakresie polityki państwa. Celem kolejnego artykułu było nakreślenie roli i zadań, podejmowanych przez pracowników socjalnych w ramach walki z uzależnieniami nieletnich. Anna Majewska, jako czynny przedstawiciel wskazanego zawodu, w sposób szczególny akcentuje konieczność aktywizacji środowiska wokół wypracowania skutecznego schematu postępowania instytucji pomocowych ukierunkowanych na uzależnienia behawioralne.

Wstępem do rozpoczęcia rozważań o społecznym i kulturowym kontekście uzależnień jest tekst Sandry Lubartowicz, wprowadzający w tematykę jednego z bardziej rozpowszechnionych nałogów współczesnych czasów – zakupoholizmu. Autorka podkreśla, że masowość zjawiska zdaje się być czynnikiem spowalniającym akcję popularyzowania wiedzy i świadomości o konsekwencjach tego obsesyjno-kompulsywnego zaburzenia. Zagrożenie wynikające z transmisji wartości konsumpcyjnych dostrzega także Dorota Nowalska-Kapuścik. Swoje przemyślenia o koligacjach występujących pomiędzy człowiekiem a eksploatowaną w ramach przestrzeni konsumpcyjnej energii elektrycznej zawarła w tekście: „Uzależnienie od energii elektrycznej. Krytyczna infrastruktura w rozważaniach konsumentów”. Analizą konsumpcji dopalaczy w Polsce i na arenie międzynarodowej zajęła się Zofia Trzeszkowska-Nowak, która nie tylko prezentuje wyniki badań przeprowadzonych na grupie młodzieży w Polsce na temat znajomości i zażywania narkotyków (w tym dopalaczy), ale także nawiązuje do działań profilaktycznych, które winno się wprowadzać, by uporać się ze sprzedażą substancji psychoaktywnych. W obszar współczesnych uzależnień behawioralnych oscylujących wokół nowego, zindywidualizowanego medium – Internetu – wprowadza nas Sławomir Kania. W swym artykule nie tylko przybliża takie pojęcia jak: infoholizm czy fonoholizm, ale podejmuje wyzwanie w postaci sformułowania wskazań profilaktycznych niezbędnych do wdrażania w środowisku szkolnym i rodzinnym w ramach zapobiegania negatywnym skutkom cyberuzależnienia. Tymczasem Magdalena Sodzawiczna zastanawia się, gdzie przebiega granica pomiędzy aktywnością fizyczną i zdrowym odżywianiem wpisującym się w nurt konsumpcji zrównoważonej a obsesją.

Pytanie o skutki wynikające z przeobrażeń społecznych przekładające się na zakres i rodzaj uzależnień wśród młodzieży stawia Bogumiła Bobik. W artykule prezentuje ona wyniki badań ankietowych przeprowadzonych w 2015 roku w szkołach gimnazjalnych dwóch wybranych dzielnic poprzemysłowych Bytomia – Bobrka i Karbia. Książkę zamyka artykuł Grzegorza Libora, którego celem było zaprezentowanie kwestii złożoności współczesnych uzależnień na przykładzie Walii. Autor postrzega Walię jako region egzystujący w ścisłej relacji pomiędzy centrum a peryferiami, co przekłada się na występowanie różnorodnych zależności zarówno o charakterze społecznym, jak i kulturowym, politycznym i ekonomicznym.

Ewa Michałkiewicz

Uniwersytet Szczeciński

Działalność organizacji międzynarodowych oraz prawne rozwiązania krajowe w ramach zwalczania handlu substancjami odurzającymi i psychotropowymi

Wstęp

Z badań naukowych, prowadzonych przez archeologów i historyków wynika, iż substancje psychoaktywne spożywane były już w czasach prehistorycznych, kiedy to, często przez przypadek, odkrywano specyficzne właściwości niektórych roślin, grzybów czy też sfermentowanego soku z owoców. Wykorzystywane były przez pierwotne plemiona przede wszystkim do odprawiania obrządków o charakterze religijnym, spirytualistycznym, ale substancje te były zażywane również w celach relaksacyjnych1. Od momentu tych odkryć substancje psychoaktywne pozostały już na zawsze w przestrzeni społecznej, zmieniając jedynie swoje formy, zastosowanie i intensywność użytkowania.

Na przestrzeni wieków różnorodne było również podejście do tych substancji, zależało ono w głównej mierze od danego kręgu kulturowego, czy społecznego. Doskonałym przykładem na zobrazowanie tychże zmian postrzegania jest opium. Jak podaje B. Chaciński od wieku X do XIX substancji tej używano w Europie w celach medycznych jako silnego środka przeciwbólowego. Zdecydowany sprzeciw wobec tego typu leczenia wyraził Kościół, który obawiał się wszelkiego rodzaju środków psychoaktywnych. Wojny XIX wieku, a także powszechne zastosowanie opium w medycynie przyczyniło się do wzrostu nie tylko liczby użytkowników tego środka narkotycznego, ale także wpłynęło znacząco na wzrost przypadków uzależnień. Środki te ostatecznie wyszły spoza kręgu medycznego zastosowania i stawały się coraz częściej codziennymi używkami odprężającymi dla pewnych grup społecznych, m.in. artystów2. Opium nie było jednak jedynym środkiem odurzającym wykorzystywanym w tym okresie, bowiem odkryto sporo innych substancji, które również wpływały na ośrodkowy układ nerwowy człowieka. Do początku wieku XX środki narkotyczne traktowane były jako używki, podobne do alkoholu, czy tytoniu i pomimo tego, iż sięgało po nie coraz więcej ludzi, problem uzależnień nie był powszechny i dotyczył jedynie wybranych osób, a nie całych grup społecznych.Zdecydowany przełom w postrzeganiu środków psychoaktywnych przez społeczeństwo, a przede wszystkim młodzież, nastąpił w latach sześćdziesiątych XX wieku, kiedy to ze Stanów Zjednoczonych napłynęła do Europy kultura hipisowska. Wraz z napływem tej ideologii zaczął wzrastać odsetek osób stosujących środki odurzające, ale również odsetek osób uzależnionych3. Narkomania nie była jednak jedynym problemem, który pojawił się wraz z kulturą hipisowską. Brak higieny przy iniekcji narkotyków, a także przygodne kontakty seksualne sprawiły, że ludzie zaczęli masowo zapadać na choroby takie, jak HIV, czy też wirusowe zapalenie wątroby typu B i C4. Z kolei zwiększone zapotrzebowanie na środki narkotyczne sprawiło, że rynek produkcyjny znacznie się powiększył. Grupy przestępcze wytwarzające i sprzedające nielegalne środki odurzające rozszerzyły zakres swojej działalności, poprzez otwarcie rynku zbytu na rynki zagraniczne, nawet na innym kontynencie. Państwa, w których handel zewnętrzny był w tych czasach ograniczony (np. Polska), radziły sobie z brakiem dostępu do zachodnich środków odurzających, poprzez produkcję własnych odpowiedników tychże środków.

„W drugiej połowie lat 70. XX w. z dostępnej powszechnie słomy makowej zaczęto chałupniczymi metodami produkować polską heroinę, czyli tzw. kompot”5.

Od tej pory dość liberalne podejście do środków psychoaktywnych, zmieniło się radykalnie. Problem był na tyle rozległy, że państwa nie mogły poradzić sobie z nim same. Już wkrótce stało się jasne, że narkomania i handel narkotykami przybrały skalę światową i jedynym sposobem walki z nimi jest wspólne działanie wszystkich państw. Stwierdzono, iż działanie takie powinno się opierać na jednolitej polityce zwalczania narkomanii, ale także na przyjęciu podobnych regulacji prawnych, które kryminalizowałyby zachowania związane z używaniem oraz sprzedażą substancji psychoaktywnych. Pod koniec XX wieku wydawało się zatem, iż jedynym skutecznym sposobem walki ze zjawiskiem uzależnień od środków odurzających i psychotropowych będzie już sama groźba kary pozbawienia wolności.

Przekonanie to zachowało się do czasów współczesnych, dopiero od niedawna zwraca się uwagę na fakt, iż narkomania to nie tylko problem z zakresu prawa karnego, ale przede wszystkim problem dotyczący sfery zdrowotnej6. Jednocześnie walka z handlem narkotykami oraz ich zażywaniem stała się obecnie jeszcze trudniejsza, niż kiedykolwiek. Nie chodzi tu tylko o fakt, iż dzięki możliwości nieograniczonego przemieszczania się i wymiany handlowej między krajami, utrudnione jest schwytanie i osądzenie wielu członków grup przestępczych, trudniących się produkcją narkotyków i handlem nimi. Problem stanowią także nowe substancje psychoaktywne, które zastępują systematycznie zakazywane przepisami prawa środki odurzające i psychotropowe. Nowe substancje zastępcze są w większości przypadków całkowicie syntetyczne (tzw. dopalacze), ich skład chemiczny jest łatwy do zmodyfikowania, przez co utrudnione staje się całkowite wyeliminowanie ich z obrotu poprzez wpisanie na listę substancji zakazanych. Jedna substancja, nawet jeżeli zostanie dołączona do takiego spisu, może mieć wiele odmian, a ich wzór chemiczny będzie się na tyle różnił, że jej odmiany nie będą mogły być poczytywane za nielegalne, dopóki nie zostaną wpisane na listę jako takie. Dodatkowe zagrożenie, jakie niosą ze sobą nowe substancje syntetyczne to brak jakiejkolwiek wiedzy na temat ich skutków ubocznych. Są to środki odurzające zupełnie nowe, których działanie długofalowe jest niemożliwe do zbadania, właśnie poprzez ciągłą zmianę ich składu chemicznego. Zwiększa się również dostępność takich substancji. Obecnie zarówno klasyczne narkotyki, jak i ich syntetyczne zastępcze odmiany, potocznie zwane dopalaczami, są łatwo osiągalne w sprzedaży internetowej, której nikt nie jest w stanie kontrolować.