Poezje E-Book

Kazimierz Przerwa-Tetmajer

• Herausgeber: Ktoczyta.pl
• Kategorie: Poesie und Drama
• Sprache: Polnisch

Veröffentlichungsjahr: 2016

Beschreibung

Wybór wierszy zawiera około stu najpopularniejszych utworów lirycznych Kazimierza Przerwy-Tetmajera, polskiego poety, nowelisty i powieściopisarza, przedstawiciela Młodej Polski. Utwory powstawały w latach 1891–1924.W początkowym okresie swej twórczości Tetmajer pisał wiersze dotyczące problematyki społecznej. Jednak wielką sławę i popularność przyniosły mu utwory typowo modernistyczne. Stał się w swych wierszach-manifestach wyrazicielem panujących w swoim pokoleniu nastrojów zniechęcenia i poczucia niemocy. Wyraził wynikające m.in. z fascynacji filozofią Schopenhauera i Nietzschego oraz filozofią indyjską (zwłaszcza pojęciem nirwany) poczucie dekadentyzmu końca wieku (głośny utwór „Koniec wieku XIX”). Ukazał również uwielbienie dla sztuki (słynny wiersz „Evviva l’arte”). Stał się w opinii ogółu ucieleśnieniem poety modernistycznego.Tetmajer nadał śmiałą – jak na owe czasy – formę swoim erotykom. W odważny sposób opisywał sceny miłosne i kobiece ciała. Uznawany jest ponadto za jednego z największych piewców piękna Tatr. Górska przyroda była inspiracją dla jego licznych wierszy, często stawała się ukojeniem i ucieczką od melancholii.

Leseprobe

Kazimierz Przerwa-Tetmajer

Poezje

Wybór

Warszawa 2016

Poezje [1891]

W jesieni

O cicha, mglista, o smutna jesieni!

Już w duszę czar twój dziwny, senny spływa,

przychodzą chmary zapomnianych cieni,

tęsknota wiedzie je smutna i tkliwa,

ileż miłości, och, ileż kochania

umarła przeszłość z naszych serc pochłania,

z naszych serc biednych, z naszych serc bezdeni...

Zamykam oczy... Blade ciche cienie

suną się w liści posępnym szeleście –

jak obłok światło: niesie je wspomnienie...

O dni umarłe! o dni! gdzież jesteście?...

co pozostało po was?... Ach! daleko,

daleko kędyś toczycie się rzeką

szarą i mętną w głąb puszcz i w milczenie...

Zasnąć już!...

Zasnąć już!... Noc ta pochmurna, bezgwiezdna,

posępnych widzeń krynicą jest bez dna –

zasnąć już, skłonić na nirwany łono

głowę płonącą, bez miary zmęczoną...

Przepłynął przez nią strumień myśli długi,

a jedna była smutniejszą od drugiej,

a wszystkie były smutne bezlitośnie – –

chcę spać, choć wiem, że ciągu myśli dośnię...

Ha!... Tłum okropny mar ciśnie się białych,

w szatach zwalanych ziemią i zbutwiałych,

tańczą wokoło z szalonym pośpiechem,

szyderczym w twarz mi wybuchając śmiechem

Widok ich trupich czaszek mię przeraża,

dusi mię zgniła, wstrętna woń cmentarza,

a ten śmiech strasznej ironii się wwierca,

jak tępa śruba, w głąb mojego serca.

Tłoczą się ku mnie ohydną gromadą,

trupie swe ręce na czoło mi kładą

i spróchniałymi szczękami klekocą

najokropniejsze z wszystkich pytań: Po co!?...

Do snu

Nie mam dosyć odwagi, aby przed złem życia

w śmierci szukać zbawienia

i wiecznego ukrycia,

ani wiem, czy śmierć kresem ludzkiego istnienia

jest wieczystym?... Ani wiem, czy zło w tej zaziemnej

bezwiednie przeczuwanej przestrzeni tajemnej

nie władnie? Lecz strudzony walką bezowocną

z siłą losu przemocną,

ciebie wołam, śnie cichy... O! gdybyś przez wieki

nie schodził z mej powieki...

Śnie! Ileż razy westchnę do ciebie, gdy jasna

okrutna prawda mózg mój i serce rozdziera...

Jeszcze godzina jedna, dwie – – a potem zasnę

i cichość mnie śmiertelna

kołysze na swym łonie... Duch we mnie umiera,

i jestem, jak trup żywy, bez czucia, bez myśli,

więc złemu niedostępny... Ty mi słodycz zeszłej,

śnie – – chcę choć wizji szczęścia. O! gdybyś przez wieki

nie schodził z mej powieki...

A choćbym dziś zasnąwszy, zamiast spodziewanej

ulgi, miał śpiący stać się łupem widm cierpienia

lub choćby się jątrzyły w nocy owe rany,

zdobyte w walce dziennej,

których ja zapomnienia

szukam w martwości sennej:

jeszcze do cię zawołam, śnie, obyś przez wieki

nie schodził z mej powieki...

Jak dziwnie smutne, posępne, złowieszcze...

Jak dziwnie smutne, posępne, złowieszcze

jest to zegaru miarowe stąpanie –

słucham i zimne przejmują mię dreszcze...

Coraz mniej życia, niebytu otchłanie

coraz mi bliższe, śmierci przeraźliwe,

groźne widziadło ciśnie mi się w oczy – –

straszno pomyśleć, że ciało, dziś żywe,

niedługo w trumnie robactwo roztoczy.

Okropna wizja!... Naokoło wszyscy

sercu mojemu, duszy mojej bliscy,

w mogiłach swoich tak mi jasno widni,

leżą tam, tacy wstrętni i ohydni!...

Życie podąża do przeklętej mety –

Jak gardzę życiem! W twarz śmierci złowrogą

patrząc, szkieletom zazdroszczę – – szkielety

przynajmniej śnić już o śmierci nie mogą.

Schnąca limba

U stóp mych dzika przepaść. W ciemnym niebie blady

świeci księżyc, podobny wodnej białej lilii,

co kielich swój nad ciemne głębiny wychyli.

Cicho – grzmot słychać tylko huczącej kaskady.

Nad nurtem jej ze skalnej wyrosła posady

limba: zżółkło konary smutno na dół chyli,

czując, że dłużej walczyć na próżno się sili

i runie – wicher szumi jej hymny zagłady.

Nie ona jedna toczy tę walkę bolesną:

są ludzie i narody całe na przedwczesną

śmierć skazane, przez losów okrutne przekleństwo – –

i czyż warto jest walczyć nie wierząc w zwycięstwo?

I czyż warci są życia, którym brak doń siły?

I cóż z tych łez wylanych na słabych mogiły?...

Niewierny

Przychodzą na mnie godziny zwątpienia,

gdy tracę wiarę w Twoją dobroć, Panie,

w Twe miłosierdzie, w Twoje miłowanie,

w wolę zbawienia,

a nawet w Twoją istność i władanie.

Naówczas pragnę, abyś w błyskawicach

na niebo wstąpił i w płomieniach cały,

Pan pełen mocy i Bóg pełen chwały,

choćby w źrenicach

Twoich złowróżbne dla mnie skry gorzały:

choćbyś mnie stracić miał karzącą ręką

z powierzchni ziemi gdzieś w czarne bezdenic

na beznadziejne wieczyste cierpienie;

albowiem męką

najokropniejszą z wszystkich jest wątpienie.

Gdy Ty mi konasz, dusza we mnie kona,

noc się ogromna, wieczna rozpościera;

myślom się otchłań i przepaść otwiera,

nieprzenikniona – –

i dusza kona, i serce umiera.

Zjaw się, o! zjaw się na wysokim niebie

na wozie wichrów, na ognia rydwanie,

zjaw się, jak słońca blask na oceanie,

daj ludziom Siebie!

Zjaw się na niebie, o Boże... O Panie!...

Konaj, me serce...

Konaj, me serce – – po co żyć ci dalej?

Żadne z twych pragnień nigdy się nie iści – –

wrze j, aż cię ogień wewnętrzny przepali,

i uschnij, na kształt oderwanych liści.

Milcz i umieraj. Ileżeś to razy

zadrgało próżno; klątwy ileżkrotne

na twe szalone rzucałeś ekstazy,

i znów milczało – – dumne i samotne.

Ale tej nocy posępnej i sennej

nie zdołasz milczeć, szał buntu cię zrywa,

z milczenia twego powstajesz Gehenny,

na ustach twoich drga klątwa straszliwa...

Gdyby ta klątwa zmieniła się w gromy,

skały się skruszą i spłomieni morze,

zadrży sklep niebios wiecznie nieruchomy,

gwiazdy zeń runą w przepaść...