Neues Latein-Lexikon - Lexicon recentis latinitatis -  - E-Book

Neues Latein-Lexikon - Lexicon recentis latinitatis E-Book

0,0

Beschreibung

Latein lebt! Eine Schreckensbotschaft für Millionen Schüler, nicht aber für diejenigen, die sich von der Sprache der Römer faszinieren lassen, die es zu würdigen wissen, welche enorme Bedeutung das Lateinische auch für unseren heutigen Sprachgebrauch besitzt. Der streng logische, formalistische Aufbau des Lateinischen einerseits, der es umständlich zu handhaben macht, aber auch sein seit vielen Jahrhunderten eingefrorener Wortschatz haben die Sprache in die Nische des Akademischen und Kirchlichen gedrängt. Aus genau dieser Nische jedoch bekommt sie jetzt einen enormen Impuls, der sie wieder in den Blickpunkt rückt: Über sieben Jahre lang haben 14 Spezialisten des Vatikans daran gearbeitet, 15.000 Stichwörter aus der heutigen Alltagssprache ins Lateinische zu übersetzen und ihm so wieder Leben einzuhauchen. Dem Redaktionsgremium war bei der sorgfältigen Auswahl der Begriffe nichts Weltliches fremd, und so finden sich in diesem 450 Seiten starken Werk zwischen "A" wie "Astronaut" und "Z" wie "Zabaione" nahezu ausschließlich Stichwörter, die in keinem bisherigen, der Tradition verpflichteten Latein-Lexikon verzeichnet sind. - Weltweit einzigartiges Werk, erstellt von den Spezialisten aus dem Vatikan - 15.000 neue Stichwörter aus der heutigen Alltagssprache in deutscher Übersetzung - Richtet sich an Latein-Liebhaber ebenso wie an das breite Publikum - Hat bei aller Ernsthaftigkeit des Anspruchs auch eine humorvolle Seite - Würzt Ihre Texte mit aktuellen lateinischen Begriffen

Sie lesen das E-Book in den Legimi-Apps auf:

Android
iOS
von Legimi
zertifizierten E-Readern
Kindle™-E-Readern
(für ausgewählte Pakete)

Seitenzahl: 1099

Das E-Book (TTS) können Sie hören im Abo „Legimi Premium” in Legimi-Apps auf:

Android
iOS
Bewertungen
0,0
0
0
0
0
0
Mehr Informationen
Mehr Informationen
Legimi prüft nicht, ob Rezensionen von Nutzern stammen, die den betreffenden Titel tatsächlich gekauft oder gelesen/gehört haben. Wir entfernen aber gefälschte Rezensionen.



Herausgeber:libraria editoria vaticana

Mathias Lempertz GmbHHauptstr. 35453639 KönigswinteTelefon: 022 23/90 00 36Telefax: 022 23/90 00 38

© 1998 für die deutsche Ausgabe:Mathias Lempertz GmbH

© 1992 für die Originalausgabe:Libraria Editoria Vaticana

Übersetzung aus dem Italienischen:Stefan Feihl, Carmen Grau,Heinrich Offen, Alexandra Panella

Satz und Layout:Fotosatz Hoffmann, Winterscheid

E-Book ISBN 978-3-939284-21-5

Print ISBN 978-3-933070-01-2

PROOEMIUM

(Vorwort zur italienischen Originalausgabe)

Hoc lexicon primitus coeptum est componi eo quod Antonii Bacci Lexicon vocabulorum quae difficilius Latine redduntur, omnibus exemplaribus divenditis, non amplius erat in promptu. Praeterea multa verba nova, quae haec aetas induxit, eo non continebantur.

Est ergo nobis propositum in duo volumina multa verba nova congerere, simul vero, ad legentium utilitatem, vocabula inserere, quae quidem ad thesaurum Latinum pertinent, sed haud facile in communibus lexicis inveniuntur.

In faciendis verbis novis curae nobis fuit ut totam Latinitatem perscrutaremur, quae usque ad iniens saeculum VII ducitur. Est enim animadvertendum in lingua Latina serioris aetatis multo plura vocabula inesse quam in Latinitate optima, quam classicam vocant.

Quotiescumque non dabatur ut hisce fontibus uteremur, verba petita sunt e Latinitate mediae aetatis, e Latinitate ecclesiastica (quae a sermone Patrum Ecclesiae differt), e lingua Graeca, praesertim quae nostris viget temporibus. Cum omnia subsidia huiusmodi deessent, veri nominis verba nova sunt facta, servatis normis disciplinae philologae et indole linguae Latinae.

Fons praecipuus, unde plurima hausimus, fuit »Thesaurus Linguae Latinae«, opus praestantissimum, sed pro dolor nondum ad finem perductum.

Voces, quae initio recensentur, propriae quidem sunt linguae Italicae, sed textus ipse et explicationes, hic illic insertae, lingua Latina traduntur.

Ad accentum quod attinet, tantum in verbis Latinis, initio positis, syllabae breves indicantur, ceterum accentus in paenultima syllaba residere putatur.

Verbis praesertim e Graeco sermone depromptis, etymologia pro more adicitur.

Quantum fieri poterat, studuimus voces Italicas breviter, uno vel perpaucis verbis reddere Latinis. Est autem prae nobis ferendum linguam Latinam minus aptam esse (quam Graecam) ad componenda verba ita ut in unum coalescant.

Quod attinet ad modum nomina scriptorum eorumque opera afferendi, quatenus ad temporis spatium pertinent, quod initio saeculi VII terminatur, secuti sumus morem, qui »Thesauri Linguae Latinae« est proprius. Consulto omisimus nomina virorum et mulierum necnon locorum, ad lexica peculiaria, quibus de hisce rebus agitur, lectorem reicientes.

Carolus Egger

 

Romae, die XXXI mensis Martii, anno MCMLXLI

Vorwort zur deutschen Ausgabe

 

 

 

1992 sorgte eine Neuheit auf dem italienischen Buchmarkt für Furore: Das von der »Libraria Editoria Vaticana« in Auftrag gegebene »Lexicon recentis latinitatis«. Dieses für Schule, Hochschule und Forschung gleichermaßen hochinteressante Werk umfaßt zirka 15 000 Stichwörter aus sämtlichen Bereichen des öffentlichen Lebens mit den Schwerpunkten Wissenschaft, Technik, Religion, Medizin, Politik und Sport sowie – last not least – Umgangssprache. In seiner Art stellt dieses Wörterbuch ein absolutes Novum dar und bietet allen denjenigen eine wertvolle Hilfe, die sich für die Wiederbelebung der lateinischen Sprache engagieren.

Getilgt allerdings wurden die Stichwörter, die einen zu direkten Italienbezug aufwiesen und die einer besonderen Erklärung für den deutschen Benutzer bedurft hätten; dies gilt natürlich nicht für Begriffe wie »Spaghetti« und »Pizza«, die inzwischen fest in der deutschen Sprache verankert sind.

Ebenfalls gestrichen werden mußten diejenigen Begriffe, die im Italienischen aufgrund der syntaktischen Eigenarten dieser Sprache ein sinnvolles Stichwort ergeben, die sich jedoch im Deutschen lediglich als Teil eines Kompositums wiedergeben lassen und somit ihren Stichwortcharakter verlieren.

Übernommen wurde hingegen eine Fülle von festen (teilweise auch ausgefallenen) Wendungen und Kollokationen, wie sie der Benutzer aus anderen Wörterbüchern möglicherweise nicht kennt; ein Verzicht hätte diesem Werk sicher viel von seinem Reiz und seiner Eigenart genommen.

In zahlreichen lateinischen Einträgen verweist das Kürzel »Syn« (= Synonym) auf eine oder mehrere Alternativlösungen. Es ist allerdings ratsam, den Begriff »Synonym« relativ großzügig auszulegen, denn es hat sich erwiesen, daß das sog. »Synonym« in manchen Fällen lediglich einen Teilaspekt des lateinischen Begriffes wiedergibt und daher beileibe kein Vollsynonym ist.

Bei der Wiedergabe der umgangssprachlichen Termini wurde besonderer Wert auf geläufige, aktuelle Entsprechungen gelegt, wobei durchaus auch Anleihen bei der Jugend-, Szene- und Vulgärsprache gemacht wurden. Dem augenzwinkernden und ironischen Charakter der lateinischen Lösungen kann dies nur zugute kommen.

Unser Dank gilt Herrn Jürgen Neutzling, Speyer, und Herrn Hartmut Sattler, Schwäbisch Gmünd, für ihre überaus kompetente Beratung und engagierte Mitarbeit.

Carmen GrauAlexandra PanellaStefan FeihlHeinrich Offen

Germersheim, im September 1998

SCRIBENDI COMPENDIA EXPLICANTUR

 

AAS

Acta Apostolicae Sedis

abl

casus ablativus

acc

casus accusativus

adi

adiectivum

aëron.

res aëronautica

al

alibi

alci

alicui

alqd

aliquid

anat.

anatomia

Arab.

sermo Arabicus

arch.

archaeologia

astron.

astronomia

Bacci

Antonii Bacci Lexicon vocabularum quae difficilius Latine redduntur, Romae.

Byz.

Byzantinus, a, um

bot.

herbaria

chem.

res chemica

demin.

verbum deminutivum

eccl.

sermo ecclesiasticus

E. g.

exempli gratia

Gall.

Gallicus, a, um

gen

casus genetivus

geol.

geologia

Germ.

Germanicus, a, um

gymn.

ars gymnica

Graec.

sermo Graecus

Graec. rec

sermo Graecus recens

gramm.

sermo grammaticorum

Hisp.

Hispanicus, a, um

hist.

historicus, a, um

indecl.

verbum indeclinabile

intr

intransitivus, a, um

iur.

sermo iuris consultorum

Lat

Latinitas (commentarium)

Lat. humanist.

sermo humanistarum

Lat. med. aet.

Latinitas mediae aetatis

Lat. ser.

Latinitas serioris aetatis

Lex med

Boleslawae Zlotnickiego Lexicon medicum, Varsaviae.

ling

lingua

math.

mathematica

mech.

mechanicus, a, um

med.

ars medica

mil.

res militaris

myth.

mythologia

ms

manu scriptum

mus.

musica

part. priv.

particula privativa

pharm.

res pharmaceutica

phil.

philosophia

phys.

physica

pl

numerus pluralis

praef. adv.

praefixum adversativum

praev. adv.

praeverbium adversativum

propr

proprie

refr

refractivus, a, um

rhet.

sermo rhetorum

ser.

serior aetas

sim.

simila

Syn.:

vocabulum idem significans

subst

substantivum

theatr.

res theatrica

ThLL

Thesaurus Linguae Latinae

trans

transitivus, a, um

transl

translate

zool.

zoologia

derivatio

~

verbum, quod praecedit

vide

A

a priori ex antecapto iudicio. Syn.: ex antecapta sententia [in sermone Latino philosophorum aliorumque doctorum dicitur: a priori].

Aal, m capito, onis, m; CATO, agr., 158, 1: »piscem capitonem«.

aalen (sich ~) → genießen.

Aas, n 1 cadaver, eris, n. Syn.: caro putrida; corpus putrefactum. 2 homo putidus, m (transl). Syn.: caro putida; homo vilissimus; ~ nequam.

abästen puto, are [ramos].

abbaubar disiungibilis, e [dicitur de coniunctione chemica, quae iuxta certas rationes seu gradus disiungitur].

abbilden exprimo, ere. Syn.: effingo.

Abbildung, f picta imago, f. Syn.: pictura.

abbinden sanguinationem impedio.

Abbindung, f sanguinationis impedimentum, n.

Abbitte, f (öffentliche ~) honoris satisfactio, f; publica honoris satisfactio. Syn.: debiti honoris compensatio.

abblenden aperturam moderor.

Abblendlicht, n lux autocineti remissior, f.

Abbrennen, n terrarum exustio, f; CIC., rep., 6, 21: »propter eluviones exustionesque terrarum«. Syn.: agrorum combustio.

abbrennen deuro, ere [agrorum sarmenta et virgulta comburere ut cinis exortus solum fertilius reddat].

abbringen (jdn. von etw. ~) (alicuius) animi intentionem minuo. Syn.: (aliquem) a negotio avoco; ~ ~ detraho; ad quaestionem neglegendam induco.

Abbruch, m demolitio, onis, f. Syn.: destructio; eversio.

abdominal abdominalis, e (Lex med). Syn.: ventralis.

abdrängen dimoveo, ere. Syn.: extrudo; expello; amoveo. E.g. a procuratione amoveo.

Abdrift, f navigii declinatio, f. Syn.: cursus relictio.

abdriften deerro, are.

Abdruck, m imago imitativa, f. Syn.: imago imaginem imitans.

abenteuerlustig audax, acis.

Aberglaube, m superstitiosa prudentia, f. Syn.: ominis avertendi studium.

abfackeln incendo, ere. Syn.: igne absumo; incendio deleo.

Abfahrt, f (Skisport) descensio nartica, f.

Abfahrtsläufer, m naartator descensor, m.

Abfall, m 1 deculminatio, onis, f. 2 reliquiae, arum, f pl. Syn.: ramentum; recisamentum; resegmen.

Abfallbehälter, m excipulum purgamentarium, n; vgl. EGGER, Diurnarius Latinus, 66.

Abfalleimer, m → Mülleimer, m.

abfallen (vom Glauben ~) apostato, are; vgl. CYPR., epist. 57, 3, 1.

abfangen intercipio, ere; PLAUT., Asin., 106: »si me hostes interceperint«; LIV., 25, 39, 2: »medio itinere intercepto«; QUINT., inst., 6, 4, 11: »ut … medios sermones intercipiant«.

Abfänger, m interceptor, oris, m; LIV., 3, 72, 4: »quadruplatoris et interceptoris litis alienae personam«; IDEM, 4, 50, 1: »praedae … interceptorem fraudatoremque«.

Abfangjäger, m aëronavis interceptoria, f [quoad adi ‚interceptorium‘ vgl. ‚interceptor‘ ThLL].

Abfassung, f scriptio, onis, f. Syn.: compositio.

Abfertigungsgebäude, n statio aëronautica, f.

Abfindung, f satisdimissio, onis, f. Syn.: merces solvenda abeunti; emeritae militiae praemium. E.g. aliquem satisdimittere uberrime; macilenta pensione ultima satis dimittere.

abflachen 1 extenuo, are. 2 minuo, ere (transl).

abfließen decurro, ere. Syn.: curro; delabor [de aqua].

Abflug, m → Start, m.

Abfluß, m 1 defluxio, onis, f (actus defluendi). Syn.: defluvium; defluxus. 2 derivatio, onis, f. Syn.: effluvium. 3 eliquium, ii, n. Syn.: stillicidium.

abführend 1 laxativus, a, um; vgl. CAEL. AUR., acut., 3, 17, 13; IDEM, chron., 41, 2; ps. APUL., herb., 60, 1, 14. 2 purgativus, a, um; CAEL., AUR., acut., 2, 19: »medicamina purgativa«. Syn.: depurgativus.

Abführmittel, n medicamentum purgatorium, n. Syn.: ~ laxativum; ~ purgativum, n.

abgemacht → festgelegt.

abgeneigt aversus, a, um; vgl. HOR., sat., 1, 5, 29.

Abgeordnete, f/m popularis legatus legibus ferendis, m. Syn.: orator popularis; popularis legislator; deputatus legifer (Bacci).

Abgeordnetenhaus, n collegium popularium legatorum, n.

Abgesang, m ultima stropha, f.

abgeschieden emortuus, a, um [de hominibus].

Abgeschiedenheit, f secessus, us, m. Syn.: solitudo (loci); locus solitarius; vastitas (fori); secretum.

Abgeschmacktheit, f insulsitas, atis, f. Syn.: fatuitas; nimiae concinnitatis consectatio.

abgesetzt munere privatus (part et adi). Syn.: provinciae expers factus; mandato exutus; dignitate spoliatus; loco motus.

abgestuft gradilis, e (ThLL). Syn.: gradatus; in similitudinem graduum factus; in ~ ~ dispositus.

abgewirtschaftet aere alieno demersus. Syn.: obaeratus; summa egestate confectus.

Abgott, m deliciae, arum, f pl. Syn.: amor; deliciolae.

Abgraten, n politura, ae, f [metallorum].

Abgrenzung, f → Begrenzung, f.

abhandeln dissero, ere. Syn.: disputo; pertracto; sermonem habeo de aliqua re; minutatim loquor de ~ ~.

Abhandlung, f diatriba, ae, f. Syn.: disceptatio; disputatio.

Abhang, m clivus, i, m.

Abhängen, n emollitio, onis, f. Syn.: suspensio mollifica.

Abhängigkeit, f obnoxietas, atis, f. Syn.: subiectio; submissio.

abhauen me subduco. Syn.: furtim digredior; me subripio; aufugio; praecipitem me fugae mando; in pedes me do.

abheben → starten.

Abhebung, f deductio ex pecunia, f.

Abholzen, n caedua silvae sectio, f.

abholzen silvam caedo; silvas ~. Syn.: arboribus nudo.

Abholzung, f silvarum caesura, f; ~ excisio. Syn.: arborum caesura; ~ succisio.

Abhören, n interceptio telephonica, f.

Abiogenese, f abiogenesis, is, f.

Abitur, n maturitatis experimenti probatio, f.

Abiturient, m maturitatis experimenti petitor, m. Syn.: ~ ~ candidatus; ~ probationis candidatus.

Abiturprüfung, f maturitatis experimentum, n. Syn.: ~ periculum. E.g. maturitatis experimentum in litteris; ~ ~ in mathematice.

abkanten angulos obtundo. Syn.: angulis hebeto.

Abkommen, n (bilaterale/multilaterale ~) stipulatio inter duas (plures) partes contracta, f.

abkühlen 1 frigido, are. Syn.: refrigero. 2 refrigeror, ari (refr). Syn.: relanguesco. 3 restinguo, ere. Syn.: eluo. E.g. ~ amicitiam; studia restinguo.

Abkühlung, f 1 refrigeratio, onis, f. Syn.: refrigerium; amabile frigus. 2 remissio animi, f. Syn.: alienatio ~.

abkürzen 1 sigla appono. 2 brevio, are; QUINT., inst., 12, 10, 57: »breviavit … secundam eius nominis syllabam«. Syn.: contraho; corripio.

Abkürzung, f 1 littera compendiaria, f. Syn.: nota; sigla, orum, n pl; GELL., 17, 9: »litterae singulariae dicuntur sigla«. 2 compendium, ii, n. Syn.: abbreviatio; contractio; CIC., part., 19: »obscurum fiet … longitudine aut contractione orationis«.

ablagern (sich ~) sedimentum facio.

ablagern subsido, ere.

Ablagerung, f 1 sediminis depositio, f. 2 sedimen, inis, n. Syn.: sedimentum.

ablassen emitto, ere.

Ablation, f ablatio, onis, f.

Ablauf, m cursus, us, m. Syn.: progressus; processus.

Ablaut, m apophonia, ae, f.

ablegen ancoralia solvo. Syn.: ancoram tollo; navem solvo.

ablehnen 1 detrecto, are. Syn.: abnuo; renuo; reicio. 2 summoveo, ere [a petitione aliquem repellere]. Syn.: abnuo, reicio; refragor.

Ablehnung, f reiectio, onis, f; CIC., Sull., 92: »Vos reiectione interposita nihil suspicantibus nobis repentini in nos iudices consedistis«. Syn.: iudicum reiectio; vgl. CIC., Verr., 1, 16.

ableitbar derivabilis, e.

Ableitbarkeit, f limitis admissio rationis incrementalis, f (math).

ableiten significationem dilato.

Ableiter, m 1 nimiae tensionis remedium, n. Syn.: electrici apparatus munimentum. 2 epitonium electricum, n; VARRO, rust., 3, 5, 16; VITR., 10, 8, 5; Lat, 6, 1958, 83.

Ableitung, f 1 deductio, onis f; CIC., div., 1, 100: »ex quo illa admirabilis a maioribus Albanae aquae facta decuctio est«. Syn.: derivatio; vgl. CIC., off., 2, 14; ramus. 2 productio, onis, f; vgl. CIC., top., 36. Syn.: declinatio; derivatio [de vocabulis]. 3 rationis incrementalis limes, m [«incrementalis« est vox nova]. 4 significationis dilatatio, f.

Ablenkung, f 1 avocatio, onis, f (transl); CIC., Tusc., 3, 33: »levationem … aegritudinis in duabus rebus ponit (Epicurus), avocatione a cogitanda molestia et revocatione ad contemplandas voluptates«. 2 deductio, onis, f. Syn.: distractio; abductio; aversio; dissuasio.

Ablepsie, f caecitas, atis, f. Syn.: oculorum caligo.

ablösbar redemptorius, a, um (Hoven, Lex).

ablösen succedo (alicui). Syn.: locum occupo (alicuius).

Ablösung, f 1 suffectio, onis, f. Syn.: suppletio; subrogatio. 2 succedaneus, i, m. Syn.: suffectus.

abloten ad perpendiculum exigor.

abmagern 1 macie conficior; VERG., Aen., 3, 590: »macie confecta suprema/ignoti nova forma viri«. Syn.: ad ultimam maciem redigor; vgl. COLUM., 4, 3, 5; vix ossibus haereo; vgl. VERG., ecl., 3, 102; macie extabesco; ad tramam figurae redigor; nimium macresco; enormiter ~; macilentissimus fio; larva ossea videor; ad ossa pellemque redigor. 2 macresco, ere. Syn.: arefacio.

Abmagerung, f corporis tenuatio, f.

abmühen (sich ~) molior, iri. Syn.: satago; laboro; CAES., Gall., 7, 31: »laborabat, ut reliquas civitates adiungeret«.

Abnahme, f 1 minutio, onis, f. Syn.: deminutio; imminutio; decrementum; vgl. GELL., 3, 10, 11; decrescentia; vgl. VITR., 9, 2, 2; decessus; vgl. CAES., Gall., 3, 13, 1. 2 inspectio ac probatio. 3 contractio, onis, f [si de mole agitur].

abnehmen 1 macresco, ere [de corporeo pondere]. Syn.: pinguedine exonero. 2 decresco, ere. Syn.: senesco [si de astronomica agitur doctrina].

Abneigung, f 1 declinatio, onis, f [sive contrarium atque appetitio]; CIC., Tusc., 4, 13: »quae declinatio (a malis) cum ratione fit, cautio appelletur«. Syn.: fastidium; satietas. 2 alienatio, onis, f; CIC., Lael., 76: »ut … statim alienatio disiunctioque (amicorum) faciunda sit«; vgl. TAC., hist., 2, 60. Syn.: animus alienatus; ~ abalienatus; neglectio. 3 animus alienus, m. Syn.: malevolentia; voluntas aliena.

abnorm enormis, e. Syn.: vitiosus; depravatus; pravus.

abnutzen 1 consumo, ere. Syn.: conficio. 2 contero, ere; CIC., Att., 9, 4, 1: »egeo argumento epistularum … quae autem sunt horum temporum, ea iam contrivimus«. Syn.: decanto; CIC., de orat., 2, 75: »nec mihi opus est Graeco aliquo doctore, qui mihi pervulgata praecepta decantet«; recanto; usurpo.

Abolitionismus, m motus repugnatorius adversus servitutem, m. Syn.: luctatio adversus servitutis condicionem; ~ adversus rem venaliciariam.

Abolitionist, m adversator servitutis, m.

Abonnement, n subnotatio, onis, f [haec vox in lingua Latina significat quidem subscriptionem, sed ad pactionem, qua quis alicuius rei usum certa mercede soluta sibi comparat, iam refertur].

Abonnent, m subnotator, oris, m [est quidem vox nova, sed necessaria, ne per circuitionem res sit significanda. Est autem in Latinitate mediae aetatis verbum ‚notator‘, id est qui notas musicas scribit; vgl. Tractatus cantandi Graduale, Op. S. Bernardi, PL 182, 1151].

abonnieren subnoto, are. E.g. commentarios periodicos subnotare.

Abordnung, f legiferae potestatis fruitio, f [quoad subst ‚fruitionis‘ vgl. IREN., 4, 37, Á et 5, 27, 2]. Syn.: legisdationis exercitium; ad legisdationem promotio; legiferae potestatis consortium [quoad subst ‚consortii‘ hac significatione usurpatum vgl. TAC., ann., 4, 3]; popularium necessitatum curatio; populi postulationum interpretatio; popularis legumlatoris officium [si specialiter de mandato, quod populari traditum est legato agitur].

Abort, m → Fehlgeburt, f.

abortiv abortivus, a, um; HOR., sat., 1, 3, 45: »male parvus si cui filius est, ut abortivus fuit olim Sisyphus« [adi: sive intempestive natus, sive ad abortum pertinens; vgl. ThLL, 126. Etiam transl].

Abortivum, n → Abtreibungsmittel, n.

Abpausen, n → Abziehen, n.

abpausen → abziehen.

abpfählen paxillis distinguo.

abrackern, (sich ~) aerumnosam vitam ago. Syn.: operam laboriosam do (Chiesa); labores suscipio (Badellino).

abraten dissuadeo, ere. Syn.: avoco; revoco; abduco; deduco; flecto; retraho; demoveo; distineo. E.g. aliquem ab aliqua re abducere; aliquem de sententia deducere vel demovere.

abräumen universos denarios tollo (transl); SVET., Aug., 71: »denarios in medium conferebat, quos tollebat universos«.

abrechnen → abziehen.

abriegeln transenna dissaepio.

Abriß, m compendium, ii, n. Syn.: summarium.

abrüsten arma depono. Syn.: apparatum militarem minuo.

Abrüstung, f ab armis discessio, f; ~ ~ discessus. Syn.: armorum ademptio; militaris apparatus deminutio; armamentorum ademptio.

Absatz, m 1 lineae caput, n; versus ~. Syn.: lineae principium. 2 venditatio, onis, f.

Absatzkunde, f mercaturae doctrina, f.

Absatzweg, m tramites distribuendis mercibus, m pl; tramites, quibus res (merces) distribuuntur.

absaufen (Kfz) benzini abundationem efficio.

Abscheu, m 1 fastidium, ii, n. Syn.: taedium; odium; molestia; offensio; nausea; displicentia. 2 detestatio, onis, f; CIC., dom., 140: »cum pro detestatione tot scelerum unam aram nefarie consecraret«; vgl. LIV., 10, 38, 12; PLIN., nat., 15, 135; GELL., 12, 19. Syn.: odium acerrimum.

abscheulich fastidiosus, a, um. Syn.: fastidium afferens; fastidiendus; immundus; deformis; nauseabilis.

abschleppen remulco, are.

Abschleppwagen, m currus instrumentarius, m. Syn.: currus instrumentis mechanicis ad laborandum praeditus; currus ~ ~ ad reparanda autocineta ~.

abschließen clavo, are. Syn.: clavis figo.

abschließend extremus, a, um. Syn.: in extrema oratione.

Abschlußprüfung, f probatio missionis e schola, f.

abschmücken ornamentis exuo. Syn.: ~ privo; inornatum facio; ornamenta (alicui rei) adimo.

Abschnitt, m loci, orum, m pl. Syn.: articulus; pars; verborum ambitus caput.

Abschnitt, m 1 resecabilis scidula, f. 2 scidula separabilis, f; schedula ~. 3 segmentum, i, n. 4 chartae segmen, n.

abschöpfen transfero, ferre [de pecunia]. E.g. pecuniae impensam in aliam rem transferre (Badellino).

Abschöpfung, f translatio, onis, f [de pecunia].

abschreckend deterrificus, a, um.

Abschreckungsmaßnahme, f avocamentum, i, n. Syn.: res (vis) distrahens; quod dissuadet; quod abducit; ~ avertit; consilium, quod res oeconomicas debilitat.

Abschreckungsmittel, n apparatus deterrificus, m [quoad adi ‚deterriflcum‘ vgl. adi ‚terrificus‘].

Abschrift, f apographon, i, n; vgl. PLIN., nat., 35, 125. Syn.: exemplar.

Abschürfung, f vulnusculum, i, n.

Abschußrampe, f statumen missilibus coniciendis, n. Syn.: turris missilibus eiciendis, f.

abschweifen devertor, verti.

abschweifend digressivus, a, um. Syn.: egressiones continens; ad excessus proclivis.

Abschweifung, f 1 deverticulum, i, n. 2 digressio, onis, f (de sermone); CIC., Brut., 292: »mihi tua fuit periucunda a proposita oratione digressio«; animi relaxatio (de delectatione animi); vgl. CIC., epist., 7, 26, 1; IDEM, de orat., 2, 22.

Abschwellung, f congestionis remissio, f; ~ solutio.

Abschwenden, n stercoratio per combustionem, f.

abschwören eiuro, are. Syn.: abdico.

Abseilen, n descensus per funem, m.

Abseits, n 1 extra ludum. Syn.: positio anomala in ludo [praesertim in ludo pilae]. 2 pedilusor in loco enormi positus, m.

Absender qui mittit, m; quae ~, f; qui misit, m; quae ~, f.

Absentismus, m officii neglegentia, f. Syn.: muneris neglegentia; ~ infrequentia.

absetzbar mercabilis, e. Syn.: vendibilis.

absetzen 1 mandatum (alicui) retracto [quoad verbum ‚retractare‘ hac significatione usurpatum vgl. TRAIAN., Plin., epist., 10, 111]. Syn.: munere (aliquem) privo; mandato (aliquem) exuo; dignitate (aliquem) spolio; exauctoro. 2 vendo, ere. Syn.: venumdo.

Absetzung, f honoris ademptio, f. Syn.: dignitatis spoliatio; honos ademptus; exauctoratio; remotio.

Absicht, f (in böser ~) malitiose ago. Syn.: simulo; perfidia utor; aliud sentio; ~ ago.

Absicht, f 1 voluntas, atis, f. Syn.: propositum; mens; CAES., civ., 84: »Tentandum existimavit, quidnam Pompeius propositi, aut voluntatis ad dimicandum haberet«. 2 consilium, ii, n. 3 intentio, onis, f. Syn.: animus intentus; mens defixa.

absolut absolutus, a, um. Syn.: caecus; inconsultus; haud limitatus; nullis condicionibus astrictus.

Absperrung, f saeptio, onis, f. Syn.: impeditio; interclusio.

Abstammung, f condicio (socialis), f. Syn.: ordo (socialis).

Abstammung, f origo, inis, f. Syn.: radix; fons; principium,

Abstand, m (mit weitem ~) longe. Syn.: valde; admodum.

Abstand, m discrimen, inis, n. Syn.: distantia; intervallum.

Absteckung, f finium descriptio, f (Chiesa). Syn.: actio terminandi.

absteigend descensorius, a, um. Syn.: deorsum inclinatus; ~ tendens; ad imum tendens.

Absteigequartier, n habitatiuncula temporaria, f.

Abstieg, m 1 de gradu deiectio, f. 2 descensus, us, m.

Abstoß, m pilae datio, f.

abstoßend (moribus) asper. Syn.: ingenio insociabili.

abstrakt 1 in cogitatione defixus. 2 abstractus, a, um [de rebus]. Syn.: infinitus; neque visu neque taxtu manifestus; reconditae abstrusaeque res, f pl. 3 incorporalis, e; incorporalia, n pl.

Abstraktion, f abstractio, onis, f [verbum ad philosophiam pertinet]. Syn.: res non finita.

abstrus 1 abstrusus, a, um. 2 commenticius, a, um; CIC., nat. deor., 1, 18: »non futiles commenticiasque sententias«. Syn.: absurdus; imaginarius.

abstufbar in gradus discernendus; ~ ~ distribuendus; ~ ~ distinguendus.

Abstufbarkeit, f facultas per gradus dividendi, f.

abstufen 1 effodio, ere. 2 gradatim ordino (Chiesa). 3 per gradus divido; ~ ~ distribuo; ~ ~ dispono.

Abstufung, f 1 effossio et mutatio soli, f. 2 gradatio, onis, f; vgl. CIC., de orat., 3, 207; QUINT., inst., 9, 1, 34; AUG., in psalm., 109, 5. Syn.: per gradus distinctio; ordo rerum per gradus distinctarum; graduatio; per gradus dispositio. 3 per gradus processio, f; ~ ~ progressio. Syn.: processio gradalis.

abstumpfen 1 ingenio hebesco (transl); Syn.: inveniendi vim amitto. 2 torpesco, ere. Syn.: enervor; debilitor; elanguesco; remollesco; hebetor.

absuchen 1 attentissime cerno. 2 lustro, are. Syn.: circumeo; inviso; visito; recenseo.

Absurdität, f facti absurditas, f.

Abszess, m apostema, atis, n; vgl. PLIN., nat., 28, 217; VEG., mulom., 2, 55, 21. Syn.: abscessus; suppuratio.

abtakeln exarmo, are. Syn.: armamenta demo; instrumenta detraho; instrumentis spolio; ~ exuo. E.g. exarmare navem.

Abtauen, n regelatio, onis, f. Syn.: glaciei superinductae solutio; egelidatio; egelidandi actus.

abtauen regelo, are; Mart., 3, 93, 17: »cum bruma mensem sit tibi per Augustum/regelare nec te pestilentia possit«. Syn.: egelido; glacie superinducta solvo; ~ ~ libero.

Abtei, f abbatia, ae, f; vgl. AGATH., epist., 2.

Abteilung, f 1 ordo, inis, m [in re militari]. 2 partitio, onis, f. Syn.: loculamentum; pars; dispositio. 3 statio, onis, f; vgl. PLIN., nat., 16, 86, 1; SVET., Nero, 37. Syn.: administratio. E.g. statio provinciae; aerarii administratio. 4 pars administratoria, f. 5 pars, partis, f. 6 manus, us, f (mil.). Syn.: globus.

Abteilungsleiter, m 1 ampliori parti officiorum praepositus, m. 2 minori parti officiorum praepositus, m.

Äbtissin, f abbatissa, ae, f; abbas; vgl. GREG., TUR., Franc., 10, 16.

abtöten 1 elido, ere; CIC., Tusc., 2, 27: »nervos omnes virtutis elidere«. 2 enervo, are. Syn.: nervum deleo.

Abtötung, f enervatio, onis, f. Syn.: deletio nervi.

Abtreibungsgegner, m oppugnator abortus, m. Syn.: contrarius abortui.

Abtreibungsmittel, n abortivum, i, n [fetus vel medicamentum quo abortus efficitur] (etiam transl).

Abtrennung, f avulsio, onis, f. Syn.: abduetio; seiunetio; separatio.

abtretbar cessibilis, e [vox nova necessario inducenda].

abtreten defero, ferre (aliquid alicui). Syn.: transfero.

Abtretung, f 1 cessio, onis f; CIC., Top., 28: »abalienatio est … in iure cessio«. 2 deditio, onis, f. Syn.: derelictio; CIC., off., 3, 30: »communis utilitatis derelictio contra naturam est« [de re militari, ubi in hostium potestatem venitur]. 3 translatio, onis, f; vgl. CIC., off., 1, 43. Syn.: assignatio. 4 concessio, onis, f. Syn.: traditio.

Abtriftmesser, m apoplanesimetrum, i, n. Syn.: instrumentum declinationis mensurale.

Abtropfgestell, n instrumentum guttis exsiccandis, n [rarius hoc sensu: de instrumento in quo res guttatim abstergendae ponuntur].

abtrünnig (~ werden) descisco, ere (ab aliquo vel aliqua re ad aliquem vel ad aliquid). Syn.: discedo; desum; relinquo; transeo. E.g. officio desum; ab officio discedo; partes relinquo; ad alia transeo.

Abtrünnige, f/m desertor, oris, m; CAES., Gall., 6, 23: »in desertorum ac proditorum numero ducuntur«. Syn.: proditor; defector; apostata [qui, duce suo deserto, ad hostes transfugit, item qui a fide Christiana desciscit].

abwägen 1 perpendo, ere. 2 quaestiones diligentius (accuratius) tracto. 3 trutino, are; PERS., 3, 82: »exporrecto trutinantur verba labello«.

Abwägung, f comparatio, onis, f.

Abwasserkanal m 1 cloaca, ae, f. 2 purgamentorum receptaculum, n [in quod faecum sordiumque copia et liquamen undique influunt]; LIV., 1, 56, 2: »cloacam maximam, receptaculum omnium purgamentorum urbis«.

abwechseln (sich ~) 1 vicibus muto. Syn.: ~ commuto; ~ vario. 2 sibi succedere; vgl. AAS, 76, 1984, 236. Syn.: per vices ago; ~ ~ dico; alternis vicibus ago; in vicem ago.

abwechselnd alternus, a, um. Syn.: reciprocus; alternis vicibus commutatus. E.g. motus alternis vicibus commutatus.

Abwechslung, f 1 vices, f pl. Syn.: commutatio; ordo et mutatio. E.g. operarum vices; temporum in operis vices. 2 relaxatio, onis, f (animi). Syn.: levamen; recreatio; remissio; delectatio.

Abwege, m pl recti itineris derelictio, f. Syn.: progrediens animi deformatio.

Abwehrriegel, m propugnatio, onis, f.

Abwehrspieler, m follis iaculator, m; ~ defensor [in re folliculari].

abweichen 1 deerro, are. 2 declino, are. Syn.: deflecto; deverto.

abweichend derogatorius, a, um. Syn.: exceptionem inducens; derogativus (ThLL).

Abweichler, m homo a factionis ratione declinans, m.

Abweichlertum, n declinatio a factionis ratione, f.

Abweichung, f 1 declinatio, onis, f. 2 depravatio, onis, f. 3 deviatio, onis, f. Syn.: declinatio. 4 deflexio, onis f. 5 derogatio, onis, f. Syn.: abrogatio.

Abweichungsmeßgerät, n declinationis index, m. Syn.: instrumentum declinationi metiendae.

abwenden (sich von jdm./etw. ~) animum averto. Syn.: voluntatem alieno.

abwickeln expedio, ire.

Abwicklung, f adminsitratio, onis, f. Syn.: cura; curatio.

abwiegeln ad minimum redigo; minimi facio.

abzehren tenuo, are. Syn.: debilito; macio.

Abzeichen, n insigne, is, n. Syn.: nota; signum.

Abzidens, n accidens, entis, n (verbum philosophicum scholasticorum).

Abziehbild, n antitypica imaginis impressio, f.

Abziehen, n delineatio transcripta, f. Syn.: adumbratio transcripta; ~ ectypa [quoad adi ‚ectypum‘ vgl. ThLL]; exemplum transcriptum; antigraphum.

abziehen 1 antitypice exprimo. 2 deduco, ere; CIC., leg., 2, 53: »ut centum nummi deducerentur«. Syn.: detraho.

Abzug, m 1 (Foto.) imago adumbrata, f. 2 deductio, onis, f. Syn.: decessio; deminutio. 3 detractio, onis, f. Syn.: obtrectatio. 4 ligula manuballistulae, f.

Abzugsgraben, m → Rinne, f.

Abzweigung, f ramus, i, m. Syn.: deverticulum [de electride vel de telephonio].

Achat, m achates, ae, m.

Acholie, f bilis defectio, f. Syn.: acholia. Syn.: eiciendae (secernendae) bilis difficultas.

Achromasie, f achormasia, ae, f. Syn.: colorum defectus (Bacci).

achromatisch achromaticus, a, um. Syn.: coloris expers; colore carens; iridis coloribus carens.

Achromatismus, m achromatismus, i, m. Syn.: proprietas lentium, qua vitra carent aberratione chromatica.

Achromatopsie, f achromatiopsia, ae, f (Lex med). → Achromasie, f.

Ächtung, f proscriptio, onis, f. Syn.: libellus.

Ackerbau, m agri (agrorum) cultura, f; ~ cultio.

Ackerschleppe, f glebifragum instrumentum, n. Syn.: glebifraga machina; instrumentum (vel machina) gelbam infringens (Chiesa); vomer; aratrum.

Adel verpflichtet nobilitas cogit. Syn.: hoc nobilitas exigit; nobilitati consentaneum est.

adelig nobilis, e. Syn.: patricius.

Adenographie, f glandularum doctrina (disciplina), f.

Adenoide, f pl adenoides, is, f.

Adenoiditis, f adenoideos (adenoidis) inflammatio, f.

Adenoiodismus, m adenoidismus, i, m.

Adenopathie, f glandulae dolor, m. Syn.: adenopathia.

Adenose, f glandularum morbus, m. Syn.: adenosis, f.

Adenotomie, f glandulae (glandularum) sectio, f; adenotomia.

Adept, m sacris initiatus, m [cum agitur de novo sectatore alicuius religionis].

Ader, f (künstlerische ~) vena, ae, f; HOR., ars, 409: »ego nec studium sine divite vena/nec rude quid prosit video ingenium«. Syn.: copia; PROP., 1, 9, 15: »quid, si non esset facilis tibi copia?«; materies; OV., am., 1, 3, 19: »Te mihi materiem felicem in carmina praebe«; inventio; argumenti origo.

Aderlaß, m 1 sanguinis detractio, f. Syn.: missio; venae sectio; phlebotomia. 2 immoderata pecuniae erogatio, f (transl).

Ädikula, f aedicula sacra, f.

Ädil, m aedilis, is, m.

Adjektivierung, f adiectivorum usus, m.

Admiral, m imperator classis, m; classis navarchus.

Admiralität, f classis imperium, n.

adoptieren adopto, are.

Adoption, f adoptio, onis, f; CIC., dom., . 34: »quod est, pontifices, ius adoptionis? nempe ut is adoptet, qui neque procreare iam liberos possit et, cum potuerit, sit expertus«; CIC., fin., 1, 24: »quem (filium) in adoptionem D. Silano emancipaverat«.

Adreßbuch, n index inscriptionum cursualium, m; ~ emptorum.

Adresse, f inscriptio cursualis, f.

adressieren (epistulam) inscribo.

Aerodynamik, f aërodynamica disciplina, f; aërodynamica scientia.

aerodynamisch aërodynamicus, a, um. Syn.: ad leges physicas pertinens, quibus vis aëris regitur.

Aerogramm, n aërogramma, atis, n. E.g. Id inter telegramma et aërogramma interest, quod alterum per telegraphium, alterum per aëronavem transmittitur.

Aeroklub, m aëronauticus circulus, m. Syn.: sodalicium aërium.

Aerolith, m aërolithus, i, m. Syn.: lapis meteoricus e caelo delapsus.

Aerologie, f aërologia, ae, f. Syn.: aëris doctrina (Badellino).

Aerometer, n aërometrum, i, n (Bacci).

Aerophagie, f aërophagia, ae, f. Syn.: aëris devoratio (Bacci).

Aerophobie, f aëris pavor, m. Syn.: aërophobia, ae.

Aeroskop, n aëroscopium, ii, n.

Aerosol, n sparsivus liquor nebulosus, m.

Aerosoltherapie, f curatio per sparsivum liquorem nebulosum, f.

aerostatisch aërostaticus, a, um. Syn.: aptus ad ascendendum ac manendum in aëre.

Aerotherapie, f aërotherapia, ae, f. Syn.: curatio qua fit puri aëris opera; aëris curationes, f pl.

Aerotropismus, m aërotropismus, i, m. Syn.: conversio viventium corporum ad aëra puriorem.

affektiert 1 fucatus, a, um. Syn.: parum naturalis; innaturalis; affectatus; QUINT., inst., 3, 11, 21: »adfectata subtilitas«; ibidem, 11, 1, 30: » ~ scurrilitas«; ibidem, 9, 3, 54: »(gradatio) … apertiorem habet artem et magis adfectatam«; HIER., epist., 130, 13: »affectata severitas et gloriam quaerens auramque popularem«. 2 nimis delicatus. Syn.: mollis; exquisitus; blandior quam par est.

Affektiertheit, f affectatio, onis, f; QUINT., inst., l, 6, 40: »nihil est odiosius affectatione«; SVET., Tib., 70: »affectatione et morositate nimia obscurabat stilum«. Syn.: verborum insolentia; putida elocutio.

affektiv affectivus, a, um; PRISC., gramm., III, 130, 24: »verba … voluntaria, id est affectiva, … ut volo … cupio … studeo«. Syn.: mos ad affectum propensus; ~ ad affectum inclinis; indoles ad affectum propensa.

Affiliation, f affiliatio, onis, f; vgl. Gloss., IV, 303, 56. Syn.: ad tutelam alicuius assignatio.

affirmativ affirmativus, a, um; confirmativus; pronuntiativus. E.g. sententiae pronuntiativae; vgl. ISID., orig., 2, 21, 15.

Affix, n inclinamentum, i, n [in re grammatica].

Afrikaans, n lingua Africana-Nederlandica, f.

Afrikanist, m Africanarum rerum studiosus; ~ ~ peritus, m, f (-a).

afroamerikanisch nigritarum Americanorum proprius. Syn.: ~ ~ peculiaris; ad nigritas Americanos attinens; ad Americanos nigricolores pertinens.

Agape, f 1 agape, es (acc -en vel -em), f [cum agitur de convivio Christianorum veteris aetatis. E.g. agapen facio]. 2 convivium fraternum, n [cum convivium quodvis christiano cum mentis habitu celebratum significatur].

Agave, f agave, es, f.

Agent provocateur, m concitator minister, m.

Agentur, f 1 procuratio, onis, f [quatenus munus significatur]. 2 procuratoris sedes, f. Syn.: tractatorium; vgl. SIDON., epist., 1, 7, 9 [est locus ubi ius dicitur aliave negotia tractantur].

Agglutination, f 1 glutinatio, onis, f; glutino [cum agitur de actione glutinandi res diversi generis]; CELS., 7, 27, 7: »(neque) desperari debet solida glutinatio vulneris«. 2 agglutinatio, onis, f [vox nova, cum ratio linguarum agglutinativarum propria significatur].

aggressiv infensus, a, um; CIC., Verr., II, 2, 149: »infenso animo atque inimico«; VERG., Aen., 11, 122: »senior semperque odiis et crimine Drances infensus iuveni Turno«. Syn.: pugnax; infestus.

Aggressivität, f provocandi studium, n; aggrediendi ~. Syn.: ad provocandum propensio; ad aggrediendum ~.

Agilität, f 1 velocitas, atis, f. Syn.: pernicitas; agilitas. 2 celeritas, atis, f. E.g. celeritas ingenii, ~ animi; ~ consilii.

Agio, n collybus, i, m; CIC., Verr., 4, 181: »ex omni pecunia, quam aratoribus solvere debuisti, certis nominibus deductiones fieri solebant, primum pro spectatione et collybo … Nam collybus esse qui potest, cum utuntur omnes uno genere nummorum«; IDEM, Att., 12, 6, 1: »certe in collybo est detrimenti satis«.

Agitator, m 1 perturbator, oris, m. Syn.: instimulator; concitator; CIC., dom., 11: »seditionis instimulator et concitator«. 2 vulgi turbator, m. Syn.: ~ concitator; ~ concitor.

Agitprop, m praeco turbator, m.

Aglobulie, f aglobulia, ae, f. Syn.: globulorum rubrorum deminutio (vel defectio); sanguinis globulorum deminutio (vel defectio) (Bacci).

Agnosie, f agnosia, ae, f.

agnostisch agnosticus, a, um. Syn.: neglegens alicuius rei (vel circa aliquid vel in aliqua re).

Agnostizismus, m agnostica doctrina, f.

Agonie, f agonia, ae, f. Syn.: mortis agon; extrema mortis colluctatio; supremus vitae agon; ultimum vitae discrimen.

Agoraphobie, f → Platzangst, f.

Agrarwissenschaft, f agraria disciplina, f; ~ doctrina. Syn.: colendi agri disciplina.

Agrément, n probatio, onis, f. Syn.: assensus; assensio [agitur de probatione, quam moderatores alicuis civitatis praebent legato ab alia civitate proposito].

Agronom, m agronomus, i, m. Syn.: agrorum culturae peritus; agri cultura callens.

Agronomie, f agronomia, ae, f. Syn.: agri colendi disciplina.

agronomisch agronomicus, a, um.

Ägyptologe, m Aegyptologus, i, m. Syn.: veteris Aegypti studiosus.

Agyptologie, f Aegyptologia, ae, f. Syn.: veteris Aegypti studium.

AIDS, n Syndrome comparati defectus immunitatis, f. Syn.: morbus AIDS [verbum vulgare constat e primis litteris vocum Anglicarum Acquired Immunity Deficiency Syndrome]; vgl. Lat, 33, 1985, 280.

Airbus, m aërium coenautomaton, n (Chiesa).

Ajourstich, m limbus intextus, m.

Akademie, f academia, ae, f. E.g. ~ ingenuarum artium; ~ Lynceorum; Pontificia ~ Scientiarum [re quidem vera scientia lingua Latina cognitionem subiectivam significat, ita ut aptius dicatur: naturalium disciplinarum]; ~ rei musicae; ~ aëronautica; ~ navalis; ~ artis scaenicae.

Akataleptik, f acatalepsia, ae, f; TERT., adv. Val., 35: »Acatalepton«. Syn.: nulla cognoscendi firmitas; doctrina de nulla cognoscendi firmitate; cognitionum omnium dubitatio (Bacci).

akataleptisch acatalepticus, a, um. Syn.: incertus; incredulus; de rebus omnibus dubitans; omni cognitioni impervius (Bacci).

Akinesie, f acinesia, ae, f; acinesis, is. Syn.: musculorum immobilitas.

Akklimatisation, f 1 ambitus assuetudo, f. Syn.: assuetudo temporum. 2 caeli (loci) assuetudo, f.

akklimatisieren (sich ~) caelo (loco) assuefacio, ere; assuefio.

Akkolade, f signum lineis coniungendis, n [in arte typographica].

Akkord, m locatio, ex condicto (pretio), f; redemptio ~ ~; vgl. BACCI.

Akkordarbeiter, m redemptor ex condicto, m.

Akkordeon, n instrumentum physharmonicum, n (Bacci). Syn.: accordeon, ei, n (Helfer); organum diductile.

Akkordeonspieler, m instrumenti physharmonici pulsator, m. Syn.: accordei pulsator; actor organi diductilis.

akkreditieren publice missum declaro (aliquem).

Akkulturation, f alienae culturae inductio, f. Syn.: alieni cultus humani assumptio; eruditionum disciplinarumque aliorum acquisitio.

Akkumulation, f acervatio, onis, f; vgl. AAS, 77, 1985, 215.

Akkumulator, m instrumentum electridi cumulandae, n; vgl. Lat, 30, 1982, 263.

Akme, f 1 culmen, inis, n. Syn.: fastigium; flos. 2 morbi discrimen, n. Syn.: crisis.

Akne, f achne, es, f.

Akribie, f 1 subtilitas, atis, f. Syn.: summa diligentia. 2 exquisita diligentia, f; subtilis ~. Syn.: acribia (eccl.); vgl. RUSTIC., c. aceph., p. 1254r.

Akromion, n acromium, ii, n.

Akrostichon, n acrostichis, idis, f.

Akroterion, n acroterium, ii, n; acroteria, orum, n pl.

Akte, f tabularum corpus, n; instrumentorum ~; instrumentum; tabellae, f pl.

Akten, f pl. acta, orum, n pl.

Aktenbündel, n documentorum fasciculus, m (Chiesa). Syn.: chartarum volumina.

Aktenhefter, m → Ordner, m.

aktenkundig documentis probabilis; ~ explicabilis, ~ confirmabilis. Syn.: e documentis manifestus; quod instrumento adornari (instrui) potest.

Aktenschrank, m loculamentum, i, n; ~ chartularium. Syn.: armarium.

Aktie, f collocatae pecuniae syngrapha, f [ad rem pertinens negotialem].

Aktiengesellschaft, f consociatio anonyma, f. Syn.: societas nulli inscripta nomini.

Aktienpaket, n summa syngrapharum socii pecuniarii, f.

aktinisch actinicus, a, um.

Aktinometrie, f actinometria, ae, f.

Aktionär, m 1 socius pecuniarius operis, m; vgl. AAS, 73, 1981, 615. 2 socius pecuniarius, m (Chiesa). Syn.: collocatae pecuniae syngraphae (syngrapharum) dominus (Bacci).

Aktivist, m → Anhänger, m.

aktualisieren 1 ad praesentia redigo. Syn.: ad praesens tempus revoco; ad ~ ~ refero. 2 ad praesentia accommodo. Syn.: hodiernis (recentibus) doctrinis mentem instruo. E.g. ad hodiernas disciplinas instructus; artibus disciplinisque hodiernis instructus (Bacci); ad hodiernas doctrinas mentem conformo.

Aktualisierung, f accommodatio ad praesentia, f; ~ ad tempora; vgl. AAS, 77, 1985, 227.

Aktualität, f praesentia, ium, n. Syn.: hoc tempus; huius temporis; res ad hoc tempus aptae; res, quas hoc tempus postulat.

aktuell ad praesentia pertinens. Syn.: hodiernus, a, um; qui, quae, quod nunc est; praesens.

Akupunktur, f acupunctura, ae, f. Syn.: acu iniecto curatio; acus punctio; PLIN., nat., 34, 44, 1: »contra dolores laterum pectorumque subitos, qui punctionem afferant«.

Akustik, f 1 res acustica, f. Syn.: sonorum doctrina; ~ disciplina. 2 sonorum temperatio, f; ~ modulatio. Syn.: sonoritas; PRISC., gramm., 9, 16: »Euphoniam quam nos sonoritatem possumus dicere«. E.g. hoc conclave bona sonoritate utitur.

akustisch auditorius, a, um. Syn.: acusticus.

akzentuieren syllabam effero; ~ acuo.

akzidentell accidentalis, e [cum est verbum philosophicum; vgl. THOM. AQU., Summa Theol., 1, 76, 8].

Akzidentia, n pl accidentia, ium, n pl; accidens [hoc nomine res alicui rei adiunctae haud necessariae significantur]; vgl. SEN., dial., 12, II, 1; QUINT., inst., 3, 6, 36.

Alabaster, m alabastrites, ae, m (acc -en).

Alarm, m 1 periculum indictum, n; ~ conclamatum. 2 periculi signum, n. Syn.: signum monitorium; SEN., nat., 2, 39, 2: »monitorium fulmen«.

Alaun, m alumen, inis, n.

albern fatuor, ari. Syn.: rationi contraria loquor.

Albernheit, f 1 stoliditas, atis, f; PLIN., nat., 10, 2: »non minus (mira struthocameli) stoliditas«. Syn.: stultitia, stupor. 2 scurrae facinus, n. Syn.: res risu digna.

Albinismus, m albinismus, i, m.

Albino, m homo albicomus, m. Syn.: homo subalbido capillo.

Album, n 1 album, i, n. Syn.: tabula. 2 necessariorum (amicorum, locorum) collectaneae imagines, f pl.

albuminfrei dealbuminatus, a, um. Syn.: ab albumino purgatus; albumino vacuefactus.

Albuminoid, n albuminoides, is, m f.

Alchemie, f alchimia, ae, f. Syn.: auri conficiendi ars.

Alchemist, m alchimiae cultor, m; ~ studiosus.

Alexipharmakon, n alexipharmacum, i, n; alexipharmacon.

Alge, f alga, ae, f; vgl. Lat, 31, 1983, 189.

Algebra, f algebra, ae, f. Syn.: ars per litteras supputandi; calculus litteralis; ars ratiocinandi per litteras.

algebraisch algebricus, a, um.

Algesimeter, n algesimetrum, i, n. Syn.: algometrum.

Algesimetrie, f algesimetria, ae, f. Syn.: doloris mensuratio; metiendi doloris ratio; ~ ~ ars.

Alibi, n (sich ein ~ verschaffen) absentiae argumento utor.

Alimente, n pl alimenta legitima, n pl [agitur hic de alimentis, seu rebus ad vitam necessariis, quae quis, veluti pater, aliis (aetate minoribus, uxori divortio digressae, filiis non legitimo matrimonio natis hisque similibus) e lege vel iudicis sententia suppeditare debet].

alkalin alcalicus, a, um.

Alkaloid, m alcaloides, is, f.

Alkalose, f alcalosis, is, f.

Alkoholiker, m alcoholismo affectus, m.

alkoholisch alcoholicus, a, um. Syn.: alcoholum continens.

alkoholisieren alcoholo imbuo; ~ inficio.

Alkoholismus, m 1 alcoholismus, i, m (Lex med). 2 vinolentia, ae, f. aethylismus.

Alkoholmessung, f alcoholimetria, ae, f. Syn.: alcoholi mensura; alcoholi dimetiendi ars.

Alkoholometer, n alcoholimetrum, i, n.

Alkoven, m zotheca, ae, f; vgl. PLIN., epist., 2, 17. Syn.: torus; lectus genialis; cubile.

Allee, f adumbrata via, f.

Allegorie, f allegoria, ae, f. Syn.: immutata oratio; continuata verborum translatio; CIC., de orat., 2, 261: »In verbis etiam illa sunt, quae aut ex immutata oratione ducuntur aut ex unius verbi translatione«.

allegorisch allegoricus, a, um. Syn.: translatus; figuratus. E.g. translatis verbis (figuratis verbis) utor (loquor).

Allergie, f allergia, ae, f. Syn.: intolerantia; fastidium; CIC., Tusc., 4, 23: »morbi animi … eaque, quae sunt eis morbis contraria, quae habent ad res certas vitiosam offensionem atque fastidium, deinde aegrotationes«.

allergisch allergicus, a, um.

Allergologe, m allergologus, i, m.

Allesschneider, m instrumentum alimentis conterendis, n.

allgegenwärtig → omnipräsent.

allgemein → üblicherweise.

Allgemeinbefinden, n caenesthesis, is (eos), f.

Allgemeinheit, f → Gemeinschaft, f.

allgemeinverständlich vulgatorius, a, um [quoad adi ‚vulgatorium‘, vgl. ‚vulgator‘]. Syn.: ad vulgarem sensum accommoduatus; CIC., de orat., 1, 108: »«dictio ad vulgarem popularemque sensum accommodata«.

Alligator, m alligator, oris, m.

allmählich gradatim. Syn.: per gradus; pedetemptim; paulatim [‚gradatim‘ et ‚pedetemptim‘ de tempore, ‚paulatim‘ de ordine dicitur]; CAES., Gall., 4, 30: »paulatim ex castris discedere coeperunt« [id est: unus post alterum].

allochromatisch allochromaticus, a, um.

allodial allodialis, e.

Allopathie, f allopathia, ae, f.

allopathisch allopathicus, a, um.

Allrounder, m multilogus, i, m. Syn.: peritus complurium disciplinarum.

Alltag, m cotidianae vitae ratio, f.

allumfassend plena absolutaque auctoritate praeditus. Syn.: omnia complectens; omnia ad se vindicans.

allwissend omniscius, a, um; vgl. Ps. AUG., spec., 16, 928, 929. Syn.: omnia sciens.

Allwissenheit, f → Omniszienz, f.

Alm, f domuncula alpina, f.

Almanach, m ephemeris mathematica, f. Syn.: ephemeris astronomica (Bacci).

Almosenamt, n (Päpstliche ~) sedes largitionum Pontificis Maximi, f.

Almosenier, m magister largitionum, m.

Almweide, f montana pascua, n pl.

Alpacca, n alpacca, ae, f [hoc verbo novo, e vulgari sermone in Latinum recepto, metallum significatur, quod ex aere, nichelio, zinco coalescit. Verbum videtur esse origine Sinense].

Alpaka, n 1 alpaca, ae, f. Syn.: auchenia russa, f [cum vero alpaca sit vulgare nomen bestiae, quam docti homines, qui naturalibus quaestionibus studuerunt, his duobus vocabulis »auchenia paco« nominaverunt (vocabulo Graeco Peruviano barbare addito) et cum »paco« vocabulo Peruviano eadem significatio sit atque Latino vocabulo »ruber« vel »russus«, possumus quoque hoc dicere: »auchenia russa«. 2 alpaca, ae, f [eodem nomine alpacae lana a belua detonsa apellatur].

Alpenstock, m montanus baculus, m; montanum baculum, n (Bacci).

Alpha, n alpha, ae, f. Syn.: prima littera Graeca.

Alphabet, n alphabetum, i, n; vgl. HIER., epist., 30, 3. Syn.: litterarum ordo; litterarum formae et notae; litterarum nomina et contextus; litterae elementariae.

alphabetisch alphabeticus, a, um. Syn.: in litteras digestus; litterarum ordine dispositus.

alphabetisieren 1 illitteratos recupero. 2 elementa doceo; litterarum formas doceo.

Alphabetisierung, f 1 illitteratorum recuperatio, f. 2 alphabeticae institutionis inductio, f.

Alpinist, m oribates, ae, m; vgl. FIRM., math., 8, 17. Syn.: montium lustrator.

Alpinistik, f montium lustratio, f. Syn.: montium ascensus; montium escensus.

Älpler, m montanus, i, m; montanus homo.

Alptraum, m incubo, onis, m; vgl. TERT., anim., 44. Syn.: nocturna suppressio; vgl. PLIN., nat., 22, 82; angor nocturnus; ~ somnialis; anxiferum visum; terrificum simulacrum; formidamen somniale; terror nocturnus; anxiosum somnium; incubus.

Alraune, f mandragoras, ae, f; vgl. PLIN., nat., 25, 147.

Alt, m gravissimae vocis cantrix, f.

Altan, m subdiale, is, n; subdival.

Alteisen, n ferrea strues, f. Syn.: cumulus ferramentorum exsoletorum.

Altenheim, n gerontotrophium, ii, n (Hoven, Lex).

Alter ego, n alter ego; alter idem (Bacci).

alternativ optivus, a, um. → Alternative, f.

Alternative, f optio, onis, f [cum optionis faciendae potestas alicui tribuitur].

Altersversicherung, f cautio pro senectute, f; vgl. AAS, 73, 1981, 628.

Älteste, m decanus, i, m. Syn.: praefectus; natu maximus.

Altindische, n palaeoindica lingua, f.

altmodisch obsoletus, a, um. Syn.: exoletus; desuetus; praeteritis moribus consentaneus.

Altpapier, n chartae ineptae, f pl; vgl. HOR., epist., 2, 1, 270. Syn.: abiectacula chartacea; quisquiliae chartarum.

Altruismus, m alterius (aliorum) studium, n. Syn.: alterius (aliorum) cura; aliorum commodi studium; benevolentia erga alios.

Altruist, m alterius (vel aliorum) studiosus, m. Syn.: alterius (vel aliorum) curiosus; alienicuriosus.

Aluminium, n aluminium, ii, n; alumen.

Alveolitis, f dentium alveolorum inflammatio, f; pulmonum alveolorum inflammatio (Bacci).

Amalgam, n amalgama, ae, f; Arab. algama (Lat. med. aet.) [verbum chemiae proprium].

Amalgamation, f amalgamatio, onis, f [verbum chemiae proprium].

Amarant, m amarantus, i, m; vgl. OV., fast., 4, 439; PLIN., nat., 21, 47; TIB., 3, 4, 33.

amarant amarantinus, a, um.

Amaretto, m amarellus, i, m (Lat. med. aet.).

Amaurose, f amaurosis, eos, f [vox ~ adhibetur ad aciem oculorum significandam vel imminutam vel ad caecitatem deficientem].

amaurotisch amauroticus, a, um [amaurosi laborans].

Amber, n ambrum, i, n.

ambivalent ambifarius, a, um; CLAUD. MAM., anim., 1, 3, p. 28, 16: »quidquid afficitur, contrariis congruentibusque pariter obnoxium ambifariae subditur passioni«. Syn.: anceps; duplex.

Ambivalenz, f 1 anceps ratio, f. Syn.: anceps (duplex) condicio; ~ status. 2 animi discordia, f. Syn.: dissensio; affectuum discordia; commotionum conflictio.

Ambo, Ambon, m ambo, onis, m.

Amboß, m globuli formella, f.

ambulant ad ambulatorium medicum pertinens.

Ambulanz, f 1 ambulatorium medicum, n. Syn.: medicina; PLAUT., Amph., 1013: »in palaestra atque in foro, in medicinis, in tonstrinis … quaeritando«. 2 arcera, ae, f. Syn.: milites diducti ad salutem tuendam, m pl [vel copiarum in bello vel civium in publicis necessitatibus].

amerikanisieren mores Americanos induco; mores Americanos induo (refr).

Amerikanismus, m americanismus, i, m.

Amethyst, m amethystus, i, f.

Amiant, m amiantus, i, m; PLIN., nat., 1, 36, 129: »amiantus alumini similis nihil igni deperdit«; ISID., orig. 16, 4, 19: »amiantos appellatus a veteribus eo quod si ex ipso vestis fuerit contexta, contra ignem resistit«. Syn.: asbestos.

Amid, n ammida, ae, f [vox chemiae propria].

Amikt, m amictus, us, m [lineus sacerdotis]; vgl. VARRO, ling., 131. Syn.: epomis, idis, f.

Amin, n amina, ae, f [vox chemiae propria].

Aminosäuren, f pl aminoacida, orum, n pl [verbum chemiae proprium].

Amme, f nutrix, icis, f.

Ammendienst, m nutricium, ii, n; nutricia, orum, n pl; vgl. ULP., dig., 50, 13. Syn.: nutricationis munus.

Ammoniak, m sal ammoniacus, m; sal ammoniacum, n; FORCELLINI: »ammoniacus sal est quoddam salis genus, quod in Libya sub arenis invenitur, unde et nomen habet«; vgl. PLIN., nat., 31, 7, 39.

ammoniakalisch ammoniacus, a, um.

Ammonium, n ammonium, ii, n.

Amnesie, f memoriae amissio, f. Syn.: amnesia (Lex med); oblivio; memoriae lapsus. E.g. memoria hebete laborare.

Amnestie, f amnestia, ae, f; VOPISC., Aurelian., 39: »Amnestia etiam sub eo (Aureliano) delictorum publicorum decreta est de exemplo Atheniensium«. Syn.: legitima praeteritorum venia; publica venia.

amnestieren amnestiam concedo; ~ decerno; ~ indulgeo. Syn.: legitimam poenarum oblivionem largior; ignosco (Bacci).

Amnesty International, f societas internationalis ab amnestia, f. Syn.: sodalitas ab amnestia internationali; amnestia inter gentes.

Amöbe, f amoeba, ae; amoebe, es, f.

Amöbiasis, f amoebiasis, eos (vel -is).

amöboid amoebae similis.

amoralisch sensus moralis expers [is qui caret sensu morali].

Amorette, f aliger puer Cupido, m [in plurali numero vox pueri potest omitti. Cupido, cum Amorem deum significat, potest esse generis masculini].

amorph informis, e.

amortisieren sensim exstinguo [cum de creditis pecuniis gradatim solvendis accipitur].

Ampel, f semaphorus, i, m; vgl. EGGER, Diurnarius Latinus, 74.

Ampere, n Amperiana (electridis) mensura, f (Bacci).

Amphetamin, n amphetamina, ae, f. Syn.: amphetilamina.

Amphibienfahrzeug, n amphibium autocinetum, n.

Amphibienflugzeug, n amphibia aëronavis.

amphibisch amphibius, a, um [cum agitur de beluis]. E.g. amphibia bestia. Syn.: anceps bestia; vgl. CIC., nat. deor., 1, 103.

Amphibolie, f amphibolia, ae, f. Syn.: ambiguitas.

Ampulle, f vitreum subtilissimum, n [quoad ‚vitreum‘ absolute adhibitum pro subst vgl. PETRON., 10]. Syn.: vitreum tenuissimum; vasculum vitreolum; pertenuis vitreus cylindrus.

Amputation, f amputatio, onis, f. Syn.: exsectio; truncatio.

Amsel, f merula, ae, f.

Amt, n (des ~es entheben) moveo, ere; vgl. LIV., 39, 42, 5; 7. Syn.: demoveo; removeo; summoveo; depello.

Amt, n (ein ~ bekleiden) fungor, fungi.

Amt, n (öffentliche ~) munus in publica re, n; vgl. AAS, 77, 1985, 783.

Amt, n 1 munus, eris, n. Syn.: officium; negotium; provincia. 2 publica sedes, f. Syn.: publica statio. 3 muneris officium, n. Syn.: publicum mandatum; ministerium. 4 societas, atis, f. Syn.: institutum.

Ämterschacher, m munerum dispertitio, f.

amtlich officialis, e.

Amtlichkeit, f auctoritas, atis, f. Syn.: fides; signum certum.

Amtsblatt, n Acta Publica, n pl.

Amtseintritt, m initium, ii, n. E.g. initium magistratus. Syn.: constitutio.

Amtsführung, f imperium, ii, n. Syn.: ducis dignitas (Chiesa).

Amtsinhaber, m legitimus officio praepositus, m; legitima ~ praeposita, f.

Amtssiegel, n pittacium publicum, n. Syn.: rei publicae signum; rei publicae pittacium.

Amtssprache, f sermo publicus, m.

Amtsübernahme, f officium receptorium, n.

Amtsweg, m canalis per magistri legatos, m.

Amulett, n 1 amuletum, i, n. 2 bulla, ae, f [insigne quoddam est, quod e collo catenula aurea suspensum gestatur in elegantiae et fortunae signum]. Syn.: ornamenta, n pl; suspendula; ornamenta pendula.

Anabolismus, m anabolismus, i, m. Syn.: materiae compositio; ~ temperatio.

Anachronismus, m temporis error, m. Syn.: error chronologicus; nulla temporis habita ratio; quod a ratione temporis abhorret vel alienum est.

anachronistisch a temporis ratione abhorrens.

Anaerobiont, m anaerobium, ii, n. Syn.: bacterium anaërobicum (Bacci).

Anagramm, n anagramma, atis, n. Syn.: nomen inversis litteris compositum; verbum, in quo litterae ordine inter se mutantur.

Anakoluth, n anacoluthon, i, n; vgl. SERV., Aen., 3, 541. Syn.: inconsequens locutio, f; vgl. ASCON., Verr., 53.

Analgesie, f indolentia, ae, f; vgl. CIC., Tusc., 3, 12; SEN., epist., 66, 45; 87, 19. Syn.: indoloria; doloris sensus amissio (privatio, ademptio, detractio); analgesia (Lex med).

Analgetika, n pl analgesica medicamenta, n pl. Syn.: indoloria; CAEL. AUR., chron., 2, 4, 79: »medicamina …, quae anodyna Graeci vocaverunt, nos indoloria dicere poterimus«; medicamenta dolorem sedantia; anodyna; CELS., 2, 25: »Anodyna vocant, quae somno dolorem levant«.

analog 1 analogicus, a, um; vgl. GELL., 4, 16; MART. CAP., 7, 240. 2 similis, e. Syn.: vicinus; finitimus; affinis; consentaneus; analogus; vgl. VARRO, ling., 10, 37.

Analphabet, m analphabetus, i, m; vgl. Fulg., myth., 1, 3. Syn.: legendi scribendique ignarus (Bacci et alii).

analphabetisch analphabetus, a, um.

Analphabetismus, m litterarum ignoratio, f. Syn.: litterarum ignorantia; ~ inscitia; ~ inscientia; litterarum elementorum ignorantia.

Analyse, f analysis, is, f. Syn.: partitio; existimatio; pervestigatio; inquisitio rei per partes.

analysieren inquiro, ere (per partes). Syn.: exploro; vgl. AAS, 73, 1981, 581; ad prima elementa revoco; pervestigo.

analytisch analyticus, a, um. Syn.: explicatorius; resolutorius; BOETH., herm. pr. 2, 10, p. 135, 6: »quemadmodum in analyticis id est resolutoriis dictum est«.

Anämie, f anhaemia, ae, f. Syn.: sanguinis debilitas; ~ defectio; ~ infirmitas.

anämisch anhaemia laborans. Syn.: sanguinis debilitate laborans; sanguine debilis.

Anamnese, f anamnesis, is, f; ISID., orig., 2, 21, 37: »anamnesis est commemoratio eius rei, quam oblitos fuisse nos fingimus« [in sacra liturgia eam indicat partem sacrificii eucharistici, quae consecrationem proxime subsequitur, id est recordationem mortis, resurrectionis et ascensionis Domini. In re medica est conspectus ad memorandas priores aegritudiens vel morbos].

anamnestisch anamneticus, a, um.

Anarchie, f anarchia, ae, f; vgl. Acta Leonis XIII, 1902, p 63. Syn.: omnium iurium officiorumque recusatio (resolutio); civitas legibus resoluta; nullis iuribus, officiis, legibus civitas continetur; morum perturbatio et confusio [cum agitur de »anarchia« morali] (Bacci).

Anarchist, m nimiae libertatis fautor, m; ~ ~ studiosus. Syn.: anarchicus.

anastatisch anastaticus, a, um.

Anästhesie, f anaesthesia, ae, f. Syn.: doloris amotio; ~ privatio; sentiendi facultatis privatio (ademptio); nulla sentiendi facultas; imminuta sentiendi facultas (Bacci).

anästhesieren doloris sensum medicamentis obtundo. Syn.: facultatem sentiendi doloris aufero; sensu alieno aliquem.

Anästhesist, m medicus anaestheticus, m. Syn.: anaesthetistes.

Anästhetikum, m medicamentum anaestheticum, n. Syn.: indoloria, n pl.

anästhetisch indolorius, a, um. Syn.: anaestheticus.

anastigmatisch anastigmaticus, a, um.

Anastomose, f anastomosis, is, f. Syn.: os hians; oris hiatus.

Anastrophe, f anastrophe, es, f. Syn.: reversio quaedam; vgl. QUINT., inst., 8, 6, 19.

Anathem, Anathema, n anathema, atis, n [a communione et consuetudine Christifidelium separatio].

anathemisieren anathemizo, are. Syn.: anathemate plecto; a communione et consuetudine Christifidelium separo; omnibus precibus detestor aliquem; diras imprecor alicui; exsecror in caput alicuius.

Anatomie, f anatomia, ae, f; CAEL. AUR., acut., 1, 8, 57: »per apertionem, quam Graeci anatomiam dicunt«. Syn.: anatome, es, f; anatomica, ae; vgl. MACR., 7, 15, 1; ars incidendi et considerandi corpora animalium; corpora membratim incisa considerandi; cadaverum cectio (incisio).

anatomisch anatomicus, a, um; vgl. MACR., sat., 7, 15, 1.

Anatozismus, m anatocismus, i, m; CIC., Att., 5, 21, 11: »centesimas me observaturum haberem cum anatocismo anniversario«. Syn.: fenus fenere quaesitum.

anbeten 1 idola colo. Syn.: simulacra adoro; inanes deos veneror. 2 fervide adoro (transl). Syn.: ardenti amore veneror; perdite amo.

Anbetung, f hyperdulia, ae, f.

Anblick, m imago, inis, f. Syn.: iucundum spectaculum.

anbrennen ustulo, are. Syn.: suburo.

Andenken, n mnemosynum, n. Syn.: pignus memoriae causa.

Änderung, f mutatio, onis, f; vgl. AAS, 77, 1985, 258.

andeuten → ausdrücken.

Andeutung, f denotatio, onis, f. Syn.: indicatio; demonstratio; denotatus.

Andorn, m (gemeine ~) marrubium vulgare, n.

Andrang, m frequentia, ae, f.

andrehen fraudulenter vendo. Syn.: per dolum do.

androgyn androgynus, i, m; vgl. CIC., div., 1, 98; LUCR., 5, 836; LIV., 27, 11, 5; PLIN., nat., 7, 34. Syn.: hermaphroditus.

Androgynie, f androgynaecismus, i, m. Syn.: hermaphroditismus.

Andropause, f andropausa, ae, f.

Aneinanderreihung, f iuxtapositio, onis, f. Syn.: admotio.

Anekdote, f narratiuncula, ae, f. Syn.: inserta narratiuncula; fabella; orationis diverticula; a re degressio; peculiare factum (Bacci).

Anekdotensammlung, f dicta collectanea, n pl. Syn.: narratiunculae.

Anemographie, f ventorum descriptio, f. Syn.: disciplina de ventis eorumque vi ac motu; anemographia (Bacci).

Anemone, f anemone, es, f; vgl. OV., met., 10, 735.

Anemoskop, m anemoscopium, ii, n. Syn.: venti index; instrumentum ventorum index (Bacci); ventorum mutationum index (Badellino).

Anerkennung, f comprobatio, onis, f.

Aneroid, n aneroidos, eos, n; aneroides, is; vgl. Bacci.

Aneroidbarometer, n → Aneroid, n.

Aneurysma, n aneurysma, atis, n. Syn.: arteriarum amplificatio (dilatatio), f.

aneurysmatisch aneurysmaticus, a, um. Syn.: arteriarum dilatatione laborans.

Anfall, m 1 impetus imperiosus, m; ~ impotens. Syn.: impulsus irrefrenabilis (ThLL). 2 impetus, us, m. Syn.: accessio. E.g. impetus irae; accessio morbi; impulsus.

Anfälligkeit, f 1 diathesis, is, f [dispositio hereditaria ad quendam morbum]. 2 valetudo infirma, f; ~ incommoda; vgl. CIC., Att., 5, 88, 1; IDEM, Brut., 180. Syn.: imbecillitas valetudinis; infirmitas.

Anfang, m 1 caput, itis, n; CIC., S. Rosc. 74: »Nonne his vestigiis ad caput malefici perveniri solet?«. Syn.: initium; origo; fons; auctor; causa. E.g. orbis filacei caput; metaxae caput; fili glomerati caput. 2 initium, ii, n. Syn.: principium.

anfangen initium sumo a, ab [de tempore]. Syn.: initium capio a, ab.

Anfänger, m tiro, onis, m.

anfechtbar confutandus, a, um. Syn.: reiciendus; improbandus; reprobandus; iure dubitabilis; in controversiam vocandus.

Anfechtbarkeit, f condicio confutanda, f. Syn.: ius incertum et retractandum.

anfechten → protestieren.

anfeuern excito, are. Syn.: accendo; incendo.

Anfrage, f rogatio, onis, f.

Anführer, m princeps, ipis, m.

angeben 1 appello (nomen meum); profiteor. 2 inania iacto. Syn.: gloriosius me iacto; veritatem excedo.

Angeber, m 1 iactator, oris, m. 2 ostentator, oris, m. Syn.: venditator; sui ostentandi studiosus.

Angeberei, f 1 iactatio, onis, f. Syn.: iactantia; vaniloquentia; venditatio. 2 inanis gloriatio, f. Syn.: verborum iactatio.

angeberisch 1 inaniter gloriosus. 2 ostentaticius, a, um. Syn.: ad ostentationem paratus.

angeboren ingenitus, a, um; innatus.

angehaucht (aliqua re) subtiliter imbutus (transl).

angehen rem attingo. Syn.: causam attingo; ~ aggredior; ~ tractandam suscipio.

Angel, f (Tür~) cardo, inis, m.

angelernt de commentario depromptus. Syn.: ex commentario sciens (Badellino).

Angelologie, f angelologia, ae, f. Syn.: doctrina de angelis.

Angelsachse, m Anglus-Saxo, Angli-Saxonis, m; Anglosaxo, onis.

angelsächsisch Anglicus-Saxonicus; Anglisaxonicus; vgl. TAC., Germ., 40; AMM., 28, 2, 12; CLAUD., Stil., 2, 255; NOT. DIGN., occ.

Angelschnur, f linea (piscatoria), f; MART., 3, 58, 27: »tremulave captum linea trahit piscem«: Syn.: linum; vgl. OV., met., 3, 586; ibidem, 13, 931.

angemessen iustus, a, um.

Angemessenheit, f commoditas, atis, f. Syn.: quod convenit.

angeschlagen valetudine affectus. Syn.: aegroticius.

angesteckt contagio tactus; contagione ~. Syn.: contaminatus.

Angestellte, m 1 (fest ~) pacti stipulator, m; ~ promissor. Syn.: pactionis stipulator; obligationis ~. 2 minister, stri, m. Syn.: ministerialis; minsterianus.

angewidert stomachose. Syn.: cum fastidio; allato taedio.

Angina, f angina, ae, f; vgl. ThLL.

Angiographie, f angiographia, ae, f. Syn.: venarum arteriarumque descriptio.

Angiologie, f angiologia, ae, f. Syn.: venarum arteriarumque descriptio; de venis arteriisque doctrina.

Angiom, n angioma, atis, n (Bacci).

angleichen aequo, are. Syn.: adaequo; exaequo; coaequo. E.g. aequare facta dicitis.

Angleichung, f aequatio, onis, f. Syn.: adaequatio; exaequatio.

anglikanisch Anglicanus, a, um [hoc adi e vulgari usu necessario est aeeipiendum, ut religionis propria exprimantur, cum adiectivum »Anglicus« nationis stirpisque proprietates dicere constet].

Anglikanismus, m Anglicanismus, i, m [hoc nomen eodem modo dictum est quo Christianismus, quod apud veteres scriptores ecclesiasticos occurrit]. Syn.: disciplina Anglicana; ecclesiae forma Anglicanae; constituta Anglicana, n pl; ratio ecclesiae Anglicanae; consuetudines Anglicanae.

Anglist, m Anglice sciens, m [si de doctrina linguae tantum Anglicae agitur].

Anglistik, f rerum Anglicarum doctrina, f.

Anglizismus, m Anglicismus, i, m. Syn.: Anglorum mores; ~ verbum; ~ phrasis.

Anglomane, m anglicissans, antis, m. Syn.: anglicissando furiens; nimia Anglorum admiratione insaniens; incredibili amore Angliae et Anglorum raptus.

Anglomanie, f anglicissatio, onis, f [hoc verbum novum ad amussim vocis »Graecissatio« formatum est; vgl. SCHOL. PERS., 1, 99].

anglophil Angliae amans; ~ studiosus. Syn.: Angliae eximius amicus; in Anglos benevolentior; Angliae et Anglorum amator.

Anglophilie, f Angliae studium, n. Syn.: Angliae fervens amor; benevolentia erga Anglos; Angliae Anglorumque amor maxismus.

Anglophobie, f formido Anglorum, f. Syn.: Angliae et Anglorum odium; hostilitas in Anglos.

Angorawolle, f lana Ancyrana, f.

Angoraziege, f capra Ancyrana, f.

angreifbar vulnerabilis, e.

angreifen 1 impeto aliquem; peto ~. Syn.: molior; appeto. 2 aggredior aliquem. Syn.: impetum facio in aliquem. 3 rodo, ere. Syn.: corrodo; adedo; violo. 4 minuo, ere (transl). Syn.: delibo; detraho. 5 laedo, ere (transl). 6 offenso, are. Syn.: titubo; lingua haesito. 7 oppugno, are. Syn.: adorior; impetum facio. 8 invehor, invehi.

Angreifer, m aggressor, oris, m. Syn.: qui prior lacessit; qui bellum ultro infert.

Angriff, m 1 (Sport) medius oppugnator, m. 2 incursus, us, m. 3 oppugnatio, onis, f. Syn.: impetus.

Angst, f 1 animi anxietas, f. 2 angor, oris, m. Syn.: anxietas; sollicitudo; pavor; aegritudo. 3 timor, oris, m. Syn.: timiditas; metus; pavor; tremor; trepidatio; animi defectio.

Angsthase, m homo timidior, m. Syn.: homo pavidus; ~ imbellis; ~ mollis; ~ omnia timens.

Ängstlichkeit, f anxietas, atis, f. Syn.: anxitudo.

Angstzustand, m anxietas, atis, f; IUV., 13, 211: »Perpetua anxietas nec mensae tempore cessat«. Syn.: sollicitudo; timor; suspicio; anxitudo; CIC., rep., 2, 68: »anxitudo prona ad luctum … semperque ipsa se sollicitans«; trepidatio; VELL., 2, 124: »quae senatus trepidatio, quae populi confusio, quis urbis metus«.

anhalten 1 sisto, ere. 2 consisto, ere. Syn.: subsisto.

Anhalter, m autocineti transeuntis retentor, m.

Anhaltspunkt, m elementum, i, n.

Anhang, m annexum, i, n. Syn.: appendix.

Anhänger, m 1 sectator assiduus, m. 2 acolythus, i, m. 3 currus remulcatus, m; vgl. EGGER, Diurnarius Latinus, 65.

Anhängsel, n additamentum ineptum, n.

anhäufen 1 conglobo, are. Syn.: in unum cogo; conglomero; adglomereo. 2 congere, ere; QUINT., inst., 5, 13, 15: »argumenta congerere«. Syn.: coacervo; accumulo; acervo.

Anhäufung, f congestio, onis, f. Syn.: coacervatio; acervatio; cumulus; congeries.

Anhimmelung, f admiratio immoderata, f. Syn.: caeca et temeraria admiratio.

Anhöhe, f prominentia, ae, f. Syn.: praestantia; locus prominens; eminentia.

Anhydrid, n anhydrides, is f (Bacci).

Animateur, m animator, oris, m; vgl. MART. CAP., 1, 36; TERT., apol., 48; HERM., 32 [animator est is qui vivificat. Quoniam verbum temporale animandi translate usurpatur, vgl. CIC., div., 2, 89: »ita pueros Orientes animari atque formari«, illud ad auctorem alicuius rei faciendae vel principem et magistrum alicuius motus non immerito transfertur]. Syn.: auctor; incitator; hortator; fautor; suasor; magister; princeps.

Animierdame, f 1 allectrix, icis, f [vgl. ‚allector‘ ThLL]. Syn.: blanditrix [vgl. ‚blanditor‘ ThLL]. 2 oblectatrix, icis, f. Syn.: delectatrix.

Animismus, m animismus, i, m (Bacci) [opinio hominum civilis cultus expertium, ex qua quodvis phaenomenon est animans ac saepe divino honore dignum].

Animist, m animista, ae, m. Syn.: animismis fautor; animismi sectator; qui omnia animata esse credit; cui nihil inanimum esse videtur; omnibus rebus animas esse credens.

animistisch animisticus, a, um.

Anion, n anio, onis, m.

Anis, m anisum, i, n [est »pimpinella anisum« (LINN.) e genere apiacearum].

Anisette, m valida potio anisata, f.

Anisschnaps, m valida potio anisata, f.

Ankerboje, f capsa ancoralis, f. Syn.: ancorale fluitans [natans retentum ancora, cui possunt alligari rudentes sive cymbae sive naviculae].

anketten in catenas conicio.

anklagbar incusabilis, e. Syn.: reus futurus; rei condicionem passurus; criminatione dignus; accusationi obnoxius; accusabilis (Badellino).

Anklage, f accusatio, onis, f (iur.).

Anklang, m favor, oris, m. Syn.: gratia.

ankleben 1 glutino, are. Syn.: conglutino. 2 agglutino, are.

anködern inesco, are. Syn.: escam expono; cibo fallaci allicio.

ankoppeln iungo, ere. Syn.: coniungo. E.g. hamaxostichi currus coniungere.

ankreuzen crucis signo munio (aliquem; aliquam rem).

Anlage, f 1 apparatus, us, m. E.g. ~ electricus; ~ hydraulicus; ~ calorificus. 2 charta addita, f; ~ adiuncta. Syn.: folium adiunctum; ~ additum.

Anlassen, n impulsus, us, m. Syn.: incitatio. E.g. machinationis impulsus.

Anlasser, m machinamenti motorii incitamentum, n. Syn.: accensionis adiutorium.

Anlauf, m conatus, us, m; QUINT., inst., 10, 3, 6: »quod in certamine saliendi fieri videmus, ut conatum longius petant«. Syn.: impetus; LIV., 2, 65, 5: »tum rursus impetu capto enituntur«; cursus praeparatorius; cursoria saltus praeparatio.

anlegen navem attingo. Syn.: navem conscendo; in navem ~.

anlernen erudio, ire. Syn.: imbuo.

anmalen (bunt ~) maculo, are. Syn.: variego; varie pingo.

Anmerkung, f nota, ae, f.

anmutig venustus, a, um. [usurpator de quacumque re concinna et aspectu grata]; CIC., Brut., 55: »gestus et motus corporis ita venustus«; dulcis [de rebus quae animo iucunda sunt].

Annäherung, f accessio, onis, f. Syn.: appropinquatio; admotio; accessus.

Annahme, f 1 assumptio, onis, f; CIC., fin., 3, 18: »artis … propter se assumendas putamus … quia sit in iis aliquid dignum assumptione«. 2 probatio, onis, f. Syn.: comprobatio; consensus.

Annahmestelle, f exactoris publici sedes, f. Syn.: statio acceptionis, f.

Annehmlichkeit, f iucunditas, atis, f. Syn.: amabilitas.

Annexion, f adiectio, onis, f; LIV., 1, 30, 6: »Romanam rem nuper etiam adiectione populi Albani auctam«.

Annuität, f annuum, i, n; annua, orum, n pl; PLIN., epist., 10, 31, 2: »publici servi annua accipiant«; vgl. SVET., Vesp., 18. Syn.: annuus redditus.

Anode, f anhodus, i, vel anhodos, i, f.

anodisch anhodicus, a, um.

anomal 1 enormis, e. Syn.: inaequabilis; inaequalis; quod praeter (contra) regulam est; abnormis. 2 insolitus, a, um. Syn.: insuetus; extraordinarius; novus; inusitatus.

Anomalie, f insolentia, ae, f.

Anomie, f anomia, ae, f.

anonym sine nomine. E.g. litterae ~ ~ scriptae. Syn.: anonymus (-os); vgl. CASSIOD., inst. div., 8; PLIN., 27, 31; auctore ignoto; acephalus; incognitus; ignoti nominis scriptor; scriptor clancularius; vgl. MART., 10, 3, 5.

Anonymität, f voluntas nominis reticendi, f. Syn.: propositum libri (scripti) sine nomine vulgandi; propositum nomen non profitendi.

Anophelesmücke, f anopheles culex, m; insectum quod morbum, qui malus aër appellatur, hominibus inicit.

Anordnung, f compositio, onis, f.

anorganisch 1 inorganicus, a, um. Syn.: inanimatus; inanimalis; inanimus; animalis naturae expers; nulla cohaerendi natura constitutus; vgl. CIC., nat. deor., 2, 82. 2 non organicus [organicus, a, um, in lingua Latina idem valet atque ad machinas universe et peculiari ratione ad musicum organum pertinens. Nunc vero latius patet].

Anoxie, f defectus oxygenii, m.

anpassen accommodo, are; me accommodo (refr).

Anpassung, f 1 (biologische ~) biologica accommodatio, f. Syn.: ad vitae rationem convenientia; ad vitae ordinem convenientia. 2 (gesellschaftliche ~) socialis exaequatio, f; CIC., Lael., 71: »qui sunt in amicitiae … necessitudine superiores, exaequare se cum inferioribus debent«. 3 accommodatio, onis, f; RHET. HER., 1, 2, 3: »elocutio est idoneorum verborum et sententiarum ad inventionem accommodatio« (item apud CIC., inv., 1, 9); CIC., Verr., 4, 189: »Ex liberalitate et accommodatione magristratuum consuetudo aestimationis aintroducta est«. Syn.: conformatio.

anpassungsfähig aptabilis, e.

Anpassungsfähigkeit, f 1 ingenita imitatio, f. 2 aptabilitas, atis, f.

anprangern → brandmarken.

anpreisen iacto, are. Syn.: ostendo; vendito; circulor.

Anpreisung, f iactatio, onis, f. Syn.: ostentatio; venditatio.

anregen excito, are. Syn.: concito; agito; alacriorem reddo.

anregend excitabilis, e. Syn.: exstimulans; exacuens.

Anregung, f 1 excitatio, onis, f. Syn.: institutio; impulsus. E.g. officinae institutio; cerebri impulsus; cursus sanguinis impulsus. 2 incitatio, onis, f. Syn.: incitamentum.

anrichten in scutellas distribuo; ~ ~ fundo.

Anrüchigkeit, f ambigui mores, m pl. Syn.: dubia honestas.

anrufen calculo iniecto telephonice colloquor.

Ansager, m 1 annuntiator, oris, m Syn.: nuntiator; nuntius; praeco. 2 introductor, oris, m.

Ansagerin, f annuntiatrix, icis, f; vgl. ENNOD., dict., 2. Syn.: nuntiatrix.

Ansässigkeit, f autochthonis (autochthonum) condicio, f.

anschaulich vividus, a, um. Syn.: significans; dilucidus.

Anschlag, m 1 commissura, ae, f (techn.). 2 nuntium publicum, n. Syn.: praeconium publicum.

Anschläger, m cavearum minister, m. Syn.: ~ administer; ~ custos; ~ receptor.

Anschlagtafel, f tabula nuntiis proponendis, f. Syn.: ~ libellis affigendis.

anschleichen (sich ~) obrepo, ere.

Anschluß, m 1 ferriviarum indicum congruentia, f. Syn.: adventus discessusque congruentia. 2 commissura, ae, f. Syn.: iunetura.

Anschreiber, m notarum impressor, m; signorum ~. Syn.: notationum effector; exactor; mensor.

Anschrift, f 1 inscriptio, onis, f. 2 habitatio, onis, f. Syn.: domicilium.

Ansehen (jdm./sich ~ verschaffen) gratiam auctoriatemque alicui tribuo; mihi gratiam auctoritatemque concilio; plurimum gratia auctotitateque valeo.

Ansehen, n auctoritas, atis, f. Syn.: gratia; opinio. E.g. summa apud cives meos auctoritate sum [utimur his verbis ut quid de nobis sentiant ceteri ostendamus].

ansehen attente aspicio.

ansetzen 1 (an den Mund ~) ori accommodo (musicum instrumentum). 2 (Fett ~) pinguis fio; obesus ~.

Ansichtskarte, f chartula variata, f.

Ansiedelung, f statio, onis, f. E.g. gentium statio in quadam regione; vgl. VERG., georg., 4, 8; Aen., 5, 128; CAES., Gall., 6, 41. Syn.: deduetio.

Ansprache, f 1 appellatio litterarum, f; CIC., Brut., 259: »suavitas vocis et lenis appellatio litterarum bene loquendi famam confecerat«; QUINT., inst., 11, 3, 35: »laudatur in Catulo suavis appellatio litterarum«. Syn.: locutio; pronuntiatus; sonus vocis; vocis impressio; peregrina insolentia; vgl. CIC., de orat., 3, 44. 2 contio, onis, f. Syn.: oratio; alloquium; allocutio.

anspruchsvoll imperiosus, a, um. Syn.: severus; asper.

Anstand, m 1 decentia, ae, f; CIC., nat. deor., 2, 145: »colorum … et figurarum … ordinem et, ut ita dicam, decentiam oculi indicant«. Syn.: decor; convenientia. 2 elegantia, ae, f. Syn.: mores politiores, pl. 3 morum elegantia, f. Syn.: morum urbanitas; ~ munditia; urbana agendi loquendique ratio (Bacci).

Anständigkeit, f integritas morum, f.

Anstandsdame, f puella honoraria, f.

anstecken corrumpo, ere. Syn.: vitio; maculo; polluo.

ansteckend contagiosum a, um; VEG., mulom., 5, 70: »Scabies contagiosa est et transit in plures«. Syn.: tabidus; corruptus; SVET., Tib., 51: »complurium dierum mora corrupto demum et tabido corpore«.

Ansteckung, f