Permakultura w ogrodzie E-Book

Damien Dekarz

• Herausgeber: Purana
• Kategorie: Lebensstil
• Sprache: Polnisch

Veröffentlichungsjahr: 2024

Beschreibung

Damien Dekarz jest znany ze swych inspirujących filmów na YouTubie (kanał „Permaculture, agroécologie, etc…”), przeznaczonych dla tych, którzy marzą o ogro­dzie obfitującym w owoce i warzywa, oraz tych, którzy promują bioróżnorodność. Coraz więcej ludzi pragnie się zdrowo odżywiać, a zarazem żyć w poszanowaniu środowiska.
 
Permakultura jest sednem tej książki: praktycznej, bogato ilustrowanej, napisa­nej w sposób przystępny dla wszystkich. Dzięki układowi „miesiąc po miesiącu” będziecie mogli przez cały czas rozwijać projekt własnego ogrodu, w ogrodzie warzywnym zawsze jest bowiem coś do zrobienia, bez względu na porę roku. Zawarte w książce porady podpowiedzą wam, jak sprawić, aby gleba, w której uprawiamy rośliny, pozostała żyzna, a także jak uzyskać kompost, zrobić gno­jówkę, wysiać nasiona, przygotować sadzonki itd.
 
Znajdziecie w niej wiele wskazówek, co robić, aby zaprzestać przekopywania gleby i nigdy więcej nie stosować insektycydów, fungicydów i herbicydów. Odkryjecie, jak stać się niezależnym ogrodnikiem bez dodatkowych nakładów. Po lektu­rze tej książki prawdopodobnie będziecie mieli całkiem inne spojrzenie na swój ogród warzywny.
 
Poradnik, który trzymacie w rękach, tak naprawdę zawiera o wiele więcej niż tylko wskazówki ogrodnicze, pozwala bowiem zrozumieć całą złożoność przyrody i harmonijnie ewoluować wraz z nią.
 
Po co ta książka?
Część I: Co to jest permakultura?
Każdy ma własną definicję
Projekt
Różnorodność biologiczna
Szkodniki?
Gleba
Praktyki rolnicze
Nawozy
Ściółkowanie (mulczowanie) gleby
Kompost
Uprawa na wałach
Polikultura
Zmianowanie i łączenie roślin w ogrodzie warzywnym
Warzywa wieloletnie
Jadalny las
Kwiaty
Dlaczego nie uprawiam roślin zgodnie z fazami Księżyca
Część II: Miesiąc po miesiącu
Styczeń
Luty
Marzec
Kwiecień
Maj
Czerwiec
Lipiec
Sierpień
Wrzesień
Październik
Listopad
Grudzień
Kalendarz siewu, sadzenia, zbiorów Indeks ogrodnika
Słowniczek
Bibliografia
Więcej o autorze
 
 

Leseprobe

Tytuł oryginału: La Permaculture au Jardin mois par mois

Dépôt légal: février 2019

© Éditions de Terran, 2019

Copyright © for the Polish edition by PURANA 2021

Przekład: Elżbieta Traczewska-Zych

Kompleksowe opracowanie książki:

Agencja Wydawnicza Synergy Elżbieta Meissner

www.agencja-wydawnicza-synergy.pl

Zespół w składzie:

Konsultacja: dr Iwona Mróz

Redakcja: dr Ewelina Flis-Olszewska

Korekta i indeks: Aleksandra Kosiara

Skład, łamanie i adaptacja okładki: Barbara Kryska

ISBN: 978-83-66200-46-3

Wydawca:

Wydawnictwo PURANA

ul. Agrestowa 11, 55-330 Lutynia

tel.: [phone]

e-mail: [email protected]

www.purana.com.pl

Facebook: FB Wydawnictwo Purana

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana bądź przekazywana w jakiejkolwiek formie, żadnymi środkami elektronicznymi lub mechanicznymi, łącznie z fotokopiowaniem, nagrywaniem lub przez dowolny system przechowywania informacji, bez pisemnej zgody wydawcy.

Książkę tę dedykuję moim córkom Lilie i Johanne, z życzeniami,

aby ich życie toczyło się szczęśliwie na tej najpiękniejszej z planet.

Dziękuję mojej partnerce Marie Adinarayanin za jej cenną pomoc.

Po co ta książka?

Istnieje wiele książek dotyczących permakultury, ale z mojego punktu widzenia brakuje poradnika zawierającego wskazówki gotowe do praktycznego zastosowania w ogrodzie. W tej książce rozmyślnie pomijam zatem permakulturę w jej globalnym wymiarze i koncentruję się wyłącznie na praktycznym ogrodnictwie oraz zagospodarowaniu terenu. W dalszej części nie będą omawiane tematy związane z siedliskiem, ekologią, ogólnymi stosunkami międzyludzkimi, wytwa­rzaniem energii itd.

Taki wybór zagadnień pozwala nam dogłębnie zająć się tym, co możemy nazwać ogrodnictwem ekologicznym lub permakulturą w ogrodzie.

Jest również wiele książek ogrodniczych, lecz tylko niektóre oferują wizję samodzielnego działania w produktywnym ogrodzie, który umożliwia regenerację gleby i całej lokalnej różnorodności biologicznej…

Kiedy zajmowałem się warzywnictwem komercyjnym, niektórzy ludzie mówili mi, że moja działka o powierzchni 4100 m2 jest o wiele za mała, żebym mógł utrzymywać się z jej uprawy. Inni wyjaśniali mi, że aby coś wyrosło na tej nieurodzajnej glebie w niesprzyjającym klimacie, będę musiał przekopywać lub orać glebę, nawozić ją obornikiem, odchwaszczać, stosować środki ochrony i co dwa dni podlewać. Tymczasem, począwszy od pierwszego roku, razem z moją czteroosobową rodziną byliśmy samowystarczalni i zaopatrzeni w warzywa w 80 procentach. W następnym roku, dzięki mojemu ogrodowi, zarobiłem wystarczająco dużo pieniędzy ze sprzedaży warzyw i jaj. Oczywiście nie spaliśmy na pieniądzach i zdecydowaliśmy, że będziemy żyć skromnie. To jest właśnie to, co niektórzy nazywają „szczęśliwą wstrzemięźliwością”.

Aby odnieść sukces i wygrać zakład, musiałem przez dłuższy czas zapoznawać się z procesami zachodzącymi w glebie oraz sposobem doboru roślin użytkowych odpornych na choroby i nadających się do samodzielnego rozmnożenia.

Obserwowałem i próbowałem zrozumieć funkcjonowanie ekosystemów. Znalazłem również kilka sztuczek umożliwiających ograniczenie wszystkich nakładów. Oprócz posiadania odpowiedniego miejsca do uprawy roślin wyznaczyłem sobie misję, aby równocześnie zwiększyć całą bioróżnorodność.

Zawsze pragnąłem uprawiać jak najwięcej różnorodnych roślin, mieszać je ze sobą i tworzyć różne połączenia. Nigdy nie chciałem zajmować się monokulturą, ten model prowadzenia upraw jest bowiem obarczony wieloma problemami ogrodniczymi, takimi jak występowanie chorób czy wyjałowienie gleby.

Staram się wspierać życie w glebie i pozostawiać dużo miejsca dla dzikich zwierząt i roślin, znajdując jednocześnie czas na podziwianie ich piękna.

Przy odpowiedniej polikulturze lub zmianowaniu stonka ziemniaczana nie stanowi problemu.

Część I

Co to jest permakultura?

Każdy ma własną definicję

Bill Mollison i David Holmgren to dwaj twórcy słowa „permakultura”. Określenie to pojawiło się po raz pierwszy w książce Permaculture One: A Perreninial Agriculture for Human Settlements (Tagari Publications, 1978).

Moim zdaniem to modne określenie ma obecnie tyle definicji, ile jest osób zainteresowanych permakulturą. Osobiście, aby to wyjaśnić, lubię mówić o etyce permakultury. Opiera się ona na trzech punktach:

Troska o ziemię: piecza nad małym skrawkiem planety Ziemia.Troska o ludzi: dbanie o siebie, swoją rodzinę, sąsiadów, a także myślenie o ludzkości.Produkowanie i dzielenie się w sposób sprawiedliwy: możliwe jest wzajemne udostępnianie sobie warzyw, materiału siewnego, informacji dotyczących uprawy oraz udzielanie pomocy. Kiedy nie używam nadmiernej ilości wody, energii lub czegoś innego, to jest to właśnie sposób dzielenia się.

Powiedziałbym więc, że jeśli codziennie dbamy o Ziemię i o istoty ludzkie, jeśli sprawiedliwie dzielimy się zasobami, to stosujemy permakulturę.

Permakultura to znacznie więcej niż zwykłe ogrodnictwo. To zaproszenie do ponownego przemyślenia wszystkich uwarunkowań mających wpływ na nasze życie. Środowisko, narzędzia i technologie, nauka i kultura, zdrowie i dobre samopoczucie, finanse i gospodarka, kwestie dotyczące gruntów i sposobu zarządzania, a także troska o przyrodę i glebę – wszystko to jest ważne dla ludzi, którzy zajmują się permakulturą.

Siedem płatków kwiatu permakultury

Z lewej: Młoda roślina pomidora. U mnie pomidory nigdy nie są przycinane, dzięki czemu owocują obficie i przez długi czas. Z prawej: Kosmos o białych kwiatach. Lubię, gdy w ogródku warzywnym rośnie kilka roślin ozdobnych.

Projekt

Zauważyłem, że termin design zniechęca (przynajmniej na początku) wielu ludzi, którzy zaczynają przygodę z permakulturą. Być może słowo to zbytnio kojarzy im się z czymś luksusowym i komercyjnym.

Jeśli tak jest i w waszym przypadku, możecie oczywiście opuścić ten rozdział bez obawy, że przeszkodzi wam to w zrozumieniu innych fragmentów książki.

Projekt zrealizowany w czasie praktyk organizowanych przez stowarzyszenie La Graine Indocile.

Ci, którzy jednak czytają ten tekst, wiedzą, że projekt w permakulturze jest bardzo ważny, a w niektórych przypadkach nawet najważniejszy. Pozwala osiągnąć możliwie dużą skuteczność i uniknąć rozpraszania energii na słabo przemyślane czynności. Kiedy używamy terminu „projektowanie”, mówimy faktycznie o koncepcji, planowaniu i zarządzaniu.

Czasem pomagam niektórym entuzjastom permakultury w tworzeniu ogrodów „naturalnych”. Zauważałem, że ogrody warzywne umieszczone w głębi działki, daleko od ludzkich oczu, prawie zawsze przez długie okresy roku pozostawione były same sobie, a przez to mało produktywne, podczas gdy te usytuowane blisko wejścia do domu uprawiano przez cały rok i okazywały się one bardziej produktywne. Nie jest to szczególnie zaskakujące: zgodnie z wszelką logiką, jeśli regularnie przechodzimy obok swojego ogrodu warzywnego, to dbamy o niego lepiej niż wtedy, gdy go nie widzimy.

To samo dotyczy zbiorów. Jeśli podczas przygotowywania posiłków mamy ochotę dodać do jakiegoś dania pomidora lub trochę bazylii, łatwiej nam wyjść kilka kroków z kuchni, aby je zebrać, niż biec na koniec ogrodu. Dlatego wydaje mi się ważne, aby wspomnieć w tej książce o dwóch metodach projektowania zalecanych ze względu na rezultaty.

Podział na strefy

Zaproponowany tutaj podział działki na strefy jest jedną z technik najczęściej stosowanych w permakulturze. Najpierw będziemy musieli sklasyfikować elementy naszej działki w skali od 0 do 5, w zależności od tego, jak często na niej występują i jak duża jest potrzeba ich pielęgnowania.

Strefa 0: to miejsce, gdzie spędzacie najwięcej czasu; najczęściej jest to dom.Strefa 1: obejmuje miejsca, które odwiedzacie bardzo regularnie, takie jak droga prowadząca do domu lub do skrzynki na listy. Dla maksymalnej efektywności w strefie 1 trzeba umieścić elementy wymagające regularnej pielęgnacji lub częstego doglądania: ogród warzywny, kurnik, szklarnię, suche toalety…Strefa 2: obejmuje elementy, które wymagają rzadszego doglądania: krzewy porzeczek, malin, goji lub mały zbiornik wodny…Strefa 3: obejmuje elementy, które wymagają od nas jeszcze rzadszej obecności: drzewa owocowe (jabłoń, wiśnia, kasztanowiec), żywopłot, duża sadzawka…Strefa 4: obejmuje elementy niewymagające częstego doglądania: drzewa, których drewno przeznacza się na opał, miejsca zbioru grzybów, rośliny dziko rosnące…Strefa 5: to miejsce nie wymaga kontroli i doglądania; można się tam przechadzać i obserwować, co czyni przyroda bez naszej ingerencji. Miejsca takie często stają się małymi rezerwatami bioróżnorodności.

Przed usytuowaniem w swoim ogrodzie warzywnika, kurnika lub innych elementów zastanówcie się, ile pracy trzeba będzie włożyć w ich doglądanie. Jeśli to możliwe, spróbujcie także zorganizować strefę 5, nawet jeśli będzie tak mała, jak tylko się da.

Teoretyczny podział na strefy w formie koncentrycznej

Faktyczny podział na strefy, który przybiera niepowtarzalną formę dostosowaną do miejsca

Metoda OBREDIM

OBREDIM to akronim pochodzący z dziedziny angielskiej inżynierii lądowej. Używany jest jako nazwa, za którą kryje się opis metody projektowania. Jego wyjaśnienie pozwala zarówno zrozumieć samą metodę, jak i nieco lepiej zapoz­nać się z projektowaniem i permakulturą.

Observation (ang.) Obserwacja

Boundaries (ang.) Granice

Resources (ang.) Zasoby

Evaluation (ang.) Wycena

Design (ang.) Projekt

Implementation (ang.) Rozmieszczenie

Maintenance (ang.) Konserwacja

Fasola ’Ortêil de precheur’.

W wyniku wysiania zaledwie jednego nasiona pomidora otrzymujemy roślinę, która wydaje dużo owoców; każdy z nich będzie zawierał ogromną liczbę nowych nasion. Życie jest piękne i hojne.

Obserwacja

Przed rozpoczęciem własnego projektu należy bacznie obserwować działkę. Ideałem byłoby przyglądać się jej przez cały rok, aby dostrzec wszystkie zmiany zachodzące podczas każdej pory roku. W ten sposób otrzymacie najważniejsze informacje o klimacie, mikroklimatach, dominujących wiatrach, nachyleniu terenu i jego ukierunkowaniu, terenach podmokłych i suchych, zagłębieniach z mrozem, jakości gleby, występujących na działce dzikich zwierzętach i dziko rosnących roślinach (są one często organizmami wskaźnikowymi – bioindykatorami*) itd.

Pomyślcie także o znalezieniu miejsc, w których dobrze się czujecie, na przyk­ład tych z pięknym widokiem. Zapisujcie wszystko, co możecie, a równo­cześnie w jak największym stopniu unikajcie uprzedzeń.

Oczywiście nie jest konieczne odczekanie całego roku przed podjęciem na działce jakichkolwiek działań, ale musicie zdawać sobie sprawę, że właściwa obserwacja pozwoli ograniczyć błędy. Prawdopodobnie tak czy inaczej pojawią się niespodzianki.

Granice (i ograniczenia)

Przyjrzyjcie się granicom waszej działki: czy rosną na niej żywopłoty? Jak wyglądają sąsiednie działki (las, murawa, pole uprawne, zboża)? Spotkajcie się i podyskutujcie z sąsiadami. Przeanalizujcie układ swojego ogrodu.

Trzeba wziąć pod uwagę ograniczenia prawne (działka budowlana, rolna, inna), a także zasoby finansowe, materiałowe i ludzkie. Projekt będzie diametralnie inny w zależności od tego, czy macie pieniądze na działkę budowlaną, czy tylko na działkę rolną. Rozważcie również, czy będziecie pracować sami, czy wraz z innymi.

Zasoby (środki materialne)

Po zrobieniu powyższych obserwacji trzeba przeanalizować, jakie mogą one jakich wymiernych korzyści możemy się po nich spodziewać. Czy istniejąca fauna i flora mogą być jadalne? Czy zastane drewno może służyć jako budulec lub materiał do ogrzewania? Czy możecie wytwarzać energię z użyciem wiatru, wody, słońca? Jakie są wasze umiejętności (ogrodnictwo, budownictwo, motywowanie…)? Jakie ilości deszczówki odprowadzanej z dachów możecie uzyskać? Czy wasi sąsiedzi mają umiejętności, którymi mogą się podzielić? Czy coś produkują?

Zachowajcie oczywiście rozsądek w sprawie wydatkowania środków finansowych. Na ogół wszystko, co mamy w ogrodzie jest źródłem kilku surowców. Przykładowo drzewo wiśni daje owoce, kwiaty, drewno, cień, próchnicę itd. Kura znosi jajka, daje mięso, pierze, nawóz itd. Bez wątpienia znajdziecie zasto­sowanie dla każdego z tych zasobów.

Wycena (oszacowanie)

Określcie, a potem ustalcie hierarchię swoich potrzeb i pragnień: żywność, dom, czas wolny itd. Następnie porównajcie, jak zasoby działki mogą odpowiadać waszym oczekiwaniom; zacznijcie od priorytetów.

Zastanówcie się również, w jaki sposób wasza działka może zaspokoić inne potrzeby. Kura wymaga cienia, wody, karmy, przestrzeni, obecności innych kur… Jeśli wszystko to, czego potrzebuje kura, znajduje się na miejscu, to wspaniale! I przeciwnie, jeśli na przykład kury nie znajdą na waszej działce pożywienia, trzeba będzie temu zaradzić. Jeżeli nie, to bez wątpienia będziecie musieli pracować, aby zarobić na ziarno…

Bill Mollison mówi w związku z tym: „Potrzeby, które nie są zaspokajane przez system, nakładają obowiązek pracy, a wszelkie zasoby, które nie są zużywane przez system, powodują zanieczyszczenie środowiska”.

Projekt

Nadszedł czas, aby trochę poszkicować: wykorzystajcie wyrys z ewidencji gruntów do sporządzenia planu swojego ogrodu i umieśćcie na nim elementy, które chcielibyście mieć. Pamiętajcie o podziale na strefy i spróbujcie połączyć elementy, które mogą się wymieniać zasobami. Na przykład w przypadku kurnika i ogrodu warzywnego w strefie 1 kury produkują nawóz do ogrodu, a ogród może wyżywić kury roślinami nieprzydatnymi do spożycia.

Wykorzystajcie właściwości różnych stref, aby w miarę możliwości spożytkować całe miejsce z korzyścią.

Rozmieszczenie

Kiedy projekt jest już gotowy, trzeba pomyśleć o jego realizacji. Zaplanujcie i przygotujcie harmonogram. Jeżeli pośrodku ogrodu warzywnego chcecie mieć staw, powinniście wezwać firmę dysponującą maszynami do kopania dołów, zanim posadzicie wysokie drzewa utrudniające dojazd.

Oceńcie, co chcielibyście zrobić sami (czy macie odpowiednie umiejętności?), a co powierzycie innym (czy macie środki, aby komuś zapłacić?).

Konserwacja

Konserwację możecie przewidzieć ze znacznym wyprzedzeniem. Powinniście określić długoterminowe potrzeby stref: kiedy oczyścić staw lub sadzawkę, kiedy odnowić elementy konstrukcyjne, wyczyścić kurnik itd.

To tyle jeśli chodzi o projekt. Musicie jednak wiedzieć, że ten etap nigdy nie jest zakończony… Trzeba bez przerwy obserwować teren i jego granice, analizować zasoby i robić szacunki. Projekt ulega zmianom – prawdopodobnie zawsze będą nowe elementy do wprowadzenia, a zatem i do zarządzenia konserwacji.