Saemundar-Edda E-Book

• Herausgeber: Books on Demand
• Kategorie: Geisteswissenschaft
• Sprache: Deutsch

Seitenzahl: 236

Veröffentlichungsjahr: 2019

Beschreibung

Die Ältere Edda oder Lieder-Edda ist eine altnordische Sammlung von germanischen Götter- und Heldenliedern; sie wurde nach der Überlieferung von Saemundur Sigfusson um das Jahr 1087 zusammengestellt. Die älteste erhaltene Handschrift dieser Saemundur-Edda ist der Codex Regius (um 1270), dazu kommen weitere, jüngere Handschriften. Sie bilden die Textgrundlage dieser Ausgabe, die hier vollständig in der altnordischen Sprache des Originals (ohne deutsche Übersetzung) enthalten ist. Dabei wurde auf Buchstabengenauigkeit geachtet und auf Textnormalisierungen verzichtet.

Leseprobe

Jnhalt

Vorwort

Götterlieder

Vlospá

Grímnismál

Vafðrúðnismál

Forspiálls-Lióþ / Hrafna-Galdr Óþins

Baldrs Draumar / Vegtamsqviða

Hávamál

Loddfáfnismál

Rúnatalsþáttr Óðins / Rúnacapituli

Hárbarðzlióð

Þórr dró miðgarðz orm / Hymisqviða

Locasenna / Ægisdrecca / Locaglepsa

Þrymsqviða / Hamarsheimt

Alvíssmál

For Scírnis / Scírnismál

Grógaldr er hon gól syni sínom dauð

Filsvinnzmál

Rígsþula / Rígsmál / Rígsþáttr

Hyndlolióð

Vlospá in scamma

Heldenlieder

Vlundarqviða

Helgaqviða Hirvarðzsonar

Helgaqviða Hundingsbana fyrsta

Helgaqviða Hundingsbana nnor

Sinfitlaloc

Grípisspá

Sigurðarqviða Fáfnisbana nnor / Reginsmál

Fáfnismál

Sigrdrífomál eða Brynhildarlióð

Brot af Sigurðarqviðo

Guðrúnarqviða in fyrsta

Sigurðarqviða in scamma

Helreið Brynhildar / Gygjarqviða

Dráp Niflunga

Guðrúnarqviða nnor / Guðrúnar Harmr

Qviða Guðrúnar / Guðrúnarqviða in þriðia

Frá Borgnýio oc Oddrúno

Atlaqviða in grœnlenzca / Guðrúnar hefna

Atlamál in grœnlenzca

Guðrúnarhvt

Hamðismál

Vorwort

Die isländische Volkssage schreibt die Sammlung von diesen 10 Götterliedern und 21 Heldenliedern dem Zauberer, Priester und Gelehrten Sæmundur Sigfusson inn fródi (1056 – 1133) zu. Als im Jahre 1643 der Bischof Brynjólfur Sveinsson von Skálholt die Handschrift des Codex Regius 2365 wiederentdeckte, erinnerte er sich der Sage und setzte die Worte „Edda Sæmundi multisci“ (Edda Sæmunds des Weisen) auf den Codex. Forscher aber datieren den Codex in die Zeit um 1270; demnach handelt es sich bei der Haupthandschrift der Edda nur um eine Abschrift der von Sæmundur hergestellten Sammlung, die selbst nicht erhalten ist. Die ursprüngliche Sammlung entstand um 1087, was sich daraus ergibt, daß Ari Þorgilsson inn fróði (1067 – 1148) nach einer Bemerkung im Vorwort der Heimskringla noch vor Sæmundur mit dem Schreiben begonnen haben soll.

Daneben existieren weitere, jüngere Handschriften, wie z. B. die 1306 – 1308 entstandene Hauksbók (abgekürzt h) des isländischen und norwegischen Lögmaðrs (Gesetzessprechers) Haukur Erlendsson (gest. 1334), in der einige Strophen erhalten sind, die im Codex Regius fehlen. Noch jünger sind die Papierhandschriften, in denen wir Strophenergänzungen finden für Strophen, die in den alten Pergamenthandschriften unvollständig erhalten sind und sogar einige Lieder, die im Codex Regius fehlen.

Der Name „Edda“ bedeutet „Urgroßmutter“ und weist damit auf die uralte mündliche Überlieferung dieser heiligen Mythen hin.

Zum besseren Verständnis der Strophen, insbesondere der darin vorkommenden Namen und Mythen ist eine Übersetzung und ein ausführlicher Kommentar notwendig; beides habe ich bereits herausgebracht.

Grundlage des Originaltextes ist das Faksimile des Codex Regius, sowie die normalisierte Fassung von Gustav Neckel und Hans Kuhn (Edda, Heidelberg, Winter-Verlag 1983), dazu habe ich die im Codex Regius fehlenden Stellen aus jüngeren Handschriften ergänzt. Textgrundlage ist hier die Ausgabe von Gustav Neckel (Edda, Heidelberg 1927) sowie die Edda Sæmundar hinns Fróda (Holmiæ 1818). Die Normalisierungen der Forscher habe ich aus dem Originaltext entfernt; damit dieser möglichst buchstabengenau der Handschrift des Codex Regius entspricht.

Die -Rune, die häufig im Original des Codex Regius als Abkürzung für „maðr“ („Mann, Mensch“) verwendet wird, habe ich im altnordischen Text stehen lassen und nicht aufgelöst, wie auch die -Rune für das „H“.

Rund eingeklammerte Teile im altnordischen Text sind Teile, die sich nicht in der jeweiligen Haupthandschrift finden, sondern in jüngeren Handschriften. Wenn Zeilen oder Wörter aus andern Strophen an Stelle von Textlücken eingefügt wurden, habe ich sie eckig eingeklammert. Die Lücke im Codex Regius ist mit zwei Klammern angezeigt.

Der Rígsþula fehlt das Original-Ende, ich habe ihr einen lateinischen Text aus einer Saga angehängt, der dieses Ende indirekt enthält.

Die Reihenfolge der Lieder folgt der bewährten Anordnung von Karl Simrock: Nach der Vlospá als den ganzen Göttermythos beinhaltendes Lied folgen fünf Odinslieder, fünf Thorslieder sowie fünf Lieder für die weiteren Gottheiten, danach die Heldensagen Wieland, Helgi und Sigurd. Wenn in verschiedenen Handschriften unterschiedliche Liedtitel stehen, habe ich sie aufgeführt und mit Schrägstrich getrennt.

Im Original sind die Sprecher am Rande manchmal durch Abkürzungen bezeichnet, durch Beschneidung des Randes aber fehlen diese Angaben. Sie sind dann hier eingeklammert gesetzt, da es sich nun ja um Ergänzungen handelt.

Géza Árpád v. Nahodyl Neményi

Götterlieder

Vlospá

1. Hlióðs bið ec allar helgar kindir,

meiri oc minni mgo Heimdalar;

vildo, at ec, Valfðr, vel fyrtelia

forn spioll fira, þau er fremst um man.

2. Ec man iotna ár um borna,

þá er forðom mic fœdda hfðo;

nío man ec heima, nío íviði,

miotvið mœran fyr mold neðan.

3. Ár var alda, þar er Ymir bygði,

vara sandr né sær né svalar unnir;

iorð fannz æva né upphiminn,

gap var ginnunga enn gras hvergi.

4. Áðr Burs synir bioðom um ypþo,

þeir er miðgarð mœran scópo;

sól scein sunnan á salar steina,

þá var grund gróin grœnom lauki.

5. Sól varp sunnan, sinni mána,

hendi inni hœgri um himinioður;

sól þat né vissi, hvar hon sali átti,

stiornor þat né visso hvar þær staði átto,

máni þat né vissi, hvat hann megins átti.

6. Þá gengo regin ll á rcstóla,

ginnheilog goð, oc um þat gættuz;

nótt oc niðiom nofn um gáfo,

morgin héto oc miðian dag,

undorn oc aptan, árom at telia.

7. Hittuz æsir á Iðavelli,

þeir er hrg oc hof há timbroðo;

(afls kostoðo allz freistoðo)

afla lgðo, auð smíðoðo,

tangir scópo oc tól gorðo.

8. Tefldo í túni, teitir vóro,

var þeim vættergis vant ór gulli,

uns þriár qvómo þursa meyiar

ámátcar mioc ór iotunheimom.

9. Þá gengu regin ll á rcstóla,

ginnheilog goð, oc um þat gættuz,

hverr scyldi dverga dróttin scepia

ór Brimis blóði oc ór Bláins leggiom.

10. Þar var Mótsognir mæztr um orðinn

dverga allra, enn Durinn annarr;

þeir manlícon mrg um gorðo

dvergar, ór iorðo, sem Durinn sagði.

11. Nýi oc Niði, Norðri oc Suðri,

Austri oc Vestri, Alþiófr, Dvalinn,

(Nár oc Náinn, Nípingr, Dáinn,)

Bívrr, Bávrr, Bmburr, Nóri,

Án oc Ánarr, Ái, Miðvitnir.

12. Veigr oc Gandálfr, Vindálfr, Þráinn,

Þeccr oc Þorinn, Þrór, Vitr oc Litr,

Nár oc Nýráðr, – nú hefi ec dverga,

– Reginn oc Ráðsviðr, rétt um talða.

13. Fíli, Kíli, Fundinn, Náli,

Hepti, Víli, Hánarr, Svíurr,

(Billingr, Brúni, Bíldr oc Búri,)

Frár, Hornbori, Frægr oc Lóni,

Aurvangr, Iari, Eikinscialdi.

14. Mál er, dverga í Dvalins liði

lióna kindom til Lofars telia,

þeir er sótto frá salar steini

Aurvanga sit til Iorovalla.

15. Þar var Draupnir oc Dólgþrasir,

Hár, Haugspori, Hlévangr, Glói,

Scirvir, Virvir, Scáfiðr, Ái.

16. Álfr oc Yngvi, Eikinscialdi,

Fialarr oc Frosti, Finnr oc Ginnarr;

þat mun uppi meðan ld lifir,

langniðia tal Lofars hafat.

17. Unz þrír qvómo ór því liði,

flgir oc ástgir, æsir, at húsi,

fundo á landi lítt megandi

Asc oc Emblo ørlglausa.

18. nd þau né átto, óð þau né hfðo,

lá né læti né lito goða;

nd gaf Óðinn, óð gaf Hœnir,

lá gaf Lóðurr oc lito goða.

19. Asc veit ec standa, heitir Yggdrasill,

hár baðmr, ausinn hvítaauri;

þaðan koma dggvar, þærs í dala falla,

stendr æ yfir, grœnn, Urðar brunni.

20. Þaðan koma meyiar margs vitandi

þriár ór þeim sæ, er und þolli stendr;

Urð héto eina, aðra Verðandi,

– scáro á scíði, – Sculd ina þriðio;

þær lg lgðo, þær líf kuro

alda brnom, ørlg seggia.

21. Þat man hon folcvíg fyrst í heimi,

er Gullveigo geirom studdo

oc í hll Hárs hána brendo,

þrysvar brendo, þrysvar borna,

opt, ósialdan, þó hon enn lifir.

22. Heiði hana héto hvars til húsa kom,

vlo velspá, vitti hon ganda;

seið hon, hvars hon kunni, seið hon (hug) leikinn,

æ var hon angan illrar brúðar.

23. Þá gengo regin ll á rcstóla,

ginnheilog goð, oc um þat gættuz,

hvárt scyldo æsir afráð gialda

eða scyldo goðin ll gildi eiga.

24. Fleygði Óðinn oc í fólc um scaut,

þat var enn fólcvíg fyrst í heimi;

brotinn var borðveggr borgar ása,

knátto vanir vígspá vllo sporna.

25. Þá gengo regin ll á rcstóla,

ginnheilog goð, oc um þat gættuz,

hverir hefði lopt alt lævi blandit

eða ætt iotuns Óðs mey gefna.

26. Þórr einn þar vá þrunginn móði,

hann sialdan sitr, er hann slíct um fregn;

á genguz eiðar, orð oc sœri,

mál ll meginlig, er á meðal fóro.

27. Veit hon Heimdalar hlióð um fólgit

undir heiðvnom helgom baðmi,

á sér hon ausaz aurgom forsi

af veði Valfðrs – vitoð ér enn, eða hvat?

28. Ein sat hon úti, þá er inn aldni kom

Yggiungr ása oc í augo leit:

,Hvers fregnit mic, hví freistið mín?

alt veit ec, Óðinn, hvar þú auga falt:

í inom mæra Mímis brunni.‘

Dreccr mioð Mímir morgin hverian

af veði Valfðrs – vitoð ér enn, eða hvat?

29. Valði henni Herfðr hringa oc men,

fecc spioll spaclig oc spáganda;

sá hon vítt oc um vítt of verld hveria.

30. Sá hon valkyrior, vítt um komnar,

gorvar at ríða til Goðþióðar;

Sculd helt scildi, enn Scgul nnor,

Gunnr, Hildr, Gndul oc Geirscgul;

nú ero talðar nnnor Herians,

gorvar at ríða grund, valkyrior.

31. Ec sá Baldri, blóðgom tívor,

Óðins barni, ørlg fólgin;

stóð um vaxinn, vllom hæri

miór oc mioc fagr, mistilteinn.

32. Varð af þeim meiði, er mær sýndiz,

harmflaug hættlig, Hðr nam scióta;

Baldrs bróðir var of borinn snemma,

sá nam Óðins sonr einnættr vega.

33. Þó hann æva hendr né hfuð kembði,

áðr á bál um bar Baldrs andscota;

enn Frigg um grét í Fenslom

vá Valhallar – vitoð ér enn, eða hvat?

34. (Þá kná Vála vígbnd snúa,

heldr vóro harðgor hpt ór þrmom.)

35. Hapt sá hon liggia undir hvera lundi,

lægiarn líki Loca áþeccian;

þar sitr Sigyn þeygi of sínom

ver velglýiuð – vitoð ér enn, eða hvat?

36. Á fellr austan um eitrdala

sxom oc sverðom, Slíðr heitir sú.

37. Stóð fyr norðan á Niðavllom

salr ór gulli Sindra ættar;

enn annarr stóð á Ókólni

biórsalr iotuns, enn sá Brimir heitir.

38. Sal sá hon standa sólo fiarri

Nástrndo á, norðr horfa dyrr;

fello eitrdropar inn um lióra,

sá er undinn salr orma hryggiom.

39. Sá hon þar vaða þunga strauma

menn meinsvara oc morðvarga,

oc þannz annars glepr eyrarúno;

þar saug Niðhggr nái framgengna,

sleit vargr vera – vitoð ér enn, eða hvat?

40. Austr sat in aldna í Iárnviði

oc fœddi þar Fenris kindir;

verðr af þeim llom einna noccorr

tungls tiúgari í trollz hami.

41. Fylliz fiorvi feigra manna,

rýðr ragna siot rauðom dreyra;

svort verða sólscin um sumor eptir,

veðr ll válynd – vitoð ér enn, eða hvat?

42. Sat þar á haugi oc sló hrpo

gýgiar hirðir, glaðr Eggþér;

gól of hánom í gaglviði

fagrrauðr hani, sá er Fialarr heitir.

43. Gól um ásom Gullinkambi,

sá vecr hlða at Heriafðrs;

enn annarr gelr fyr irð neðan

sótrauðr hani at slom Heliar.

44. Geyr Garmr mioc fyr Gnipahelli,

festr mun slitna, enn freki renna;

fiolð veit hon frœða, fram sé ec lengra

um ragna rc rmm sigtýva.

45. Brœðr muno beriaz oc at bnom verðaz,

muno systrungar sifiom spilla;

hart er í heimi, hórdómr mikill,

sceggld, scalmld, scildir ro klofnir,

vindld, vargld, áðr verold steypiz;

mun engi maðr ðrom þyrma.

46. Leica Míms synir, en miotuðr kyndiz

at in galla Giallarhorni;

hátt blæss Heimdallr, horn er á lopti,

mælir Óðinn við Míms hfuð.

47. Scelfr Yggdrasils ascr standandi,

ymr iþ aldna tré, en iotunn losnar;

(hræðaz allir á helvegom

áðr Surtar þann sefi of gleypir.)

48. Hvat er með ásom? Hvat er með álfom?

gnýr allr itunheimr, æsir ro á þingi,

stynia dvergar fyr steindurom,

veggbergs vísir – vitoð ér enn, eða hvat?

49. Geyr nú Garmr mioc fyr Gnipahelli,

festr mun slitna enn freki renna;

fiolð veit hon frœða, fram sé ec lengra

um ragna rc, rmm, sigtýva.

50. Hrymr ecr austan, hefiz lind fyrir,

snýz iormungandr í iotunmóði;

ormr knýr unnir, enn ari hlaccar,

slítr nái nefflr, Naglfal losnar.

51. Kióll ferr austan, koma muno Múspellz

um lg lýðir, enn Loki stýrir;

fara fífls megir með freca allir,

þeim er bróðir Býleiptz í for.

52. Surtr ferr sunnan með sviga lævi,

scínn af sverði sól valtíva;

griótbirg gnata, enn gífr rata,

troða halir helveg, enn himinn klofnar.

53. Þá kømr Hlínar harmr annarr fram,

er Óðinn ferr við úlf vega,

enn bani Belia biartr, at Surti;

þá mun Friggiar falla angan.

54. (Geyr nú Garmr mioc fyr Gnipahelli,

festr mun slitna, enn freki renna;

fiolð veit hon frœða, fram sé ec lengra

um ragna rc rmm, sigtýva.)

55. Þá kømr inn micli mgr Sigfður,

Víðarr, vega at valdýri;

lætr hann megi Hveðrungs mund um standa

hior til hiarta, þá er hefnt fður.

55h. (Ginn lopt yfir lindi iarðar,

gapa ýgs kiaptar orms í hæðom;

mun Óðins sonr ormi mœta,

vargs at dauða Víðars niðia.)

56. Þá kømr inn mœri mgr Hlóðyniar,

gengr Óðins sonr við úlf vega,

drepr hann af móði miðgarðz véor,

muno halir allir heimstð ryðia;

gengr fet nío Firgyniar burr

neppr frá naðri níðs óqvíðnom.

57. Sól tér sortna, sígr fold í mar,

hverfa af himni heiðar stiornor;

geisar eimi við aldrnara,

leicr hár hiti við himin siálfan.

58. Geyr nú Garmr mioc fyr Gnipahelli,

festr mun slitna enn freki renna;

fiolð veit hon frœða fram sé ec lengra

um ragna rc, rmm, sigtýva.

59. Sér hon upp koma ðro sinni

irð ór ægi iðiagrœna;

falla forsar, flýgr rn yfir,

sá er á fialli fisca veiðir.

60. Finnaz æsir á Iðavelli

oc um moldþinur máttcan dœma

oc minnaz þar á megindóma

oc á Fimbultýs fornar rúnar.

61. Þar muno eptir undrsamligar

gullnar tflor í grasi finnaz,

þærs í árdaga áttar hfðo.

62. Muno ósánir acrar vaxa,

bls mun allz batna, Baldr mun koma;

búa þeir Hðr oc Baldr Hroptz sigtóptir,

vél, valtívar – vitoð ér enn, eða hvat?

63. Þá kná Hœnir hlautvið kiósa

oc byrir byggia brœðra tveggia

vindheim víðan – vitoð ér enn, eða hvat?

64. Sal sér hon standa sólo fegra,

gulli þacþan á Gimlé;

þar scolo dyggvar dróttir byggia

oc um aldrdaga ynðis nióta.

65. (Þá kømr inn ríki at regindómi

flugr, ofan, sá er llo ræðr.)

(semr hann dóma oc sacar leggr,

véscp setr, þau er vera scolo.)

66. Þar kømr inn dimmi dreki fliúgandi,

naðr fránn, neðan frá Niðafiollom;

berr sér í fioðrom, – flýgr vll yfir, –

Niðhggr nái – nú mun hon søcqvaz.

Grímnismál

Frá sonom Hrauðungs konungs.

Hrauðungr konungr átti tvá sono; hét annarr Agnarr, en annarr Geirroðr. Agnarr var tío vetra, enn Geirroðr átta vetra. Þeir rero tveir á báti með dorgar sínar at smáfisci. Vindr rac þá í haf út. Í náttmyrcri bruto þeir við land oc gengo up, fundo kotbónda einn. Þar vóro þeir um vetrinn. Kerling fóstraði Agnar, enn karl (fóstraði) Geirroð (oc kenndi hánum ráð).

At vári fecc karl þeim scip. Enn er þau kerling leiddo þá til strandar, þá mælti karl einmæli við Geirroð.

Þeir fengo byr oc qvómo til stðva fðurs síns. Geirroðr var fram í scipi. Hann hlióp up á land, enn hratt út scipino oc mælti: „Farðu (nú), þar er smyl hafi þic!“

Scipit rac (í haf) út, enn Geirroðr gecc up til bœiar. Hánom var (þar) vel fagnat, þa var faðir hans andaðr. Var þá Geirroðr til konungs tekinn oc varð ágætr.

Óðinn oc Frigg sáto í Hliðsciálfo oc sá um heima alla. Óðinn mælti: „Sér þú Agnar, fóstra þinn, hvar hann elr born við gýgi í hellinom, enn Geir ­roðr, fóstri minn, er konungr oc sitr nú at landi?“

Frigg segir: „Hann er matníðingr sá, at hann qvelr gesti sína, ef hánom þiccia ofmargir koma.“

Óðinn segir, at þat er in mesta lygi. Þau veðia um þetta mál. Frigg sendi escismey sína, Fullo, til Geirroðar. Hon bað konung varaz, at eigi fyrgerði hánom fiolkunnigr , sá er þar var kominn í land, oc sagði þat marc á, at engi hundr var svá ólmr, at á hann myndi hlaupa.

Enn þat var inn mesti hégómi, at Geirroðr (konungr) væri eigi matgóðr, oc þó lætr hann handtaca þann mann, er eigi vildo hundar á ráða. Sá var í fel ­di blám oc nefndiz Grímnir og sagði ecci fleira frá sér, þótt hann væri at spurðr. Konungr lét hann pína til sagna oc setia milli elda tveggia, oc sat hann þar átta nætr.

Geirroðr konungr átti (þá) son, tío vetra gamlan, oc hét Agnarr eptir bróður hans. Agnarr gecc at Grímni oc gaf hánom horn fullt at drecca (oc) sagði, at konungr (hans) gorði illa, er hann lét pína han saclausan. Grímnir dracc af. Þá var eldrinn svá kominn, at feldrinn brann af Grímni. Hann qvað:

1. „Heitr ertu, hripuðr, oc heldr til mikill;

gngomc firr, funi!

loði sviðnar, þótt ec á lopt berac;

brennomc feldr fyrir.

2. Átta nætr sat ec milli elda hér,

svá at mér mangi mat né bauð

nema einn Agnarr, er einn scal ráða,

Geirroðar sonr, Gotna landi.

3. Heill scaltu, Agnarr, allz þic heilan biðr

Veratýr vera;

eins drycciar þú scalt aldregi

betri giold geta.

4. Land er heilact, er ec liggia sé

ásom oc alfom nær;

enn í Þrúðheimi scal Þórr vera

unz um riúfaz regin.

5. Ýdalir heita, þar er Ullr hefir

sér um gorva sali;

Álfheim Frey gáfo í árdaga

tívar at tannfé.

6. Bœr er sá inn þriði, er blíð regin

silfri þcþo sali;

Válasciálf heitir, er vélti sér

áss í árdaga.

7. Scqvabeccr heitir inn fiórði, en þar svalar knego

unnir yfir glymia;

þar þau Óðinn oc Sága drecca um alla daga

glð, ór gullnom kerum.

8. Glaðsheimr heitir inn fimti, þars en gullbiarta

Valhll víð of þrumir;

enn þar Hroptr kýss hverian dag

vápndauða vera.

9. Mioc er auðkennt, þeim er til Óðins koma

salkynni at siá;

scptom er rann rept, scildom er salr þakiðr,

bryniom um becci strát.

10. Mioc er auðkennt, þeir er til Óðins koma

salkynni at siá:

vargr hangir fyr vestan dyrr,

oc drúpir rn yfir.

11. Þrymheimr heitir inn sétti, er Þiazi bió,

sá inn ámátki iotunn;

en nú Scaði byggvir, scír brúðr goða,

fornar tóptir fður.

12. Breiðablic ero in siúndo, en þar Baldr hefir

sér um gerva sali,

á því landi, er ec liggia veit

fæsta feicnstafi.

13. Himinbiorg ero in átto, en þar Heimdall

qveða valda véom;

þar vorðr goða dreccr í væro ranni

glaðr, inn goða mioð.

14. Fólcvangr er inn níundi, en þar Freyia ræðr

sessa kostom í sal;

hálfan val hon kýss hverian dag,

en hálfan Óðinn á.

15. Glitnir er inn tíundi, hann er gulli studdr

oc silfri þacþr iþ sama;

enn þar Forseti byggir flestan dag

oc svæfir allar sakir.

16. Nóatún ero in ellipto, en þar Niorðr hefir,

sér um gorva sali;

manna þengill inn meinsvani

hátimbroðom hrgi ræðr.

17. Hrísi vex oc há grasi

Víðars land viði;

en þar mgr of læzc af mars baki

frœcn, at hefna fður.

18. Andhrímnir lætr í Eldhrímni

Sæhrímni soðinn,

flesca bezt; enn þat fáir vito,

við hvat einheriar alaz.

19. Gera oc Freca seðr gunntamiðr

hróðigr Heriafðr;

en við vín eitt vápngfugr

Óðinn æ lifir.

20. Huginn oc Muninn fliúga hverian dag

iormungrund yfir;

óomc ec of Hugin, at hann aptr né komið,

þó siámc meirr um Munin.

21. Þýtr Þund, unir Þióðvitnis

fiscr flóði í;

árstraumr þiccir ofmikill

valglaumni at vaða.

22. Valgrind heitir, er stendr velli á

heilog, fyr helgom dyrom;

forn er sú grind, en þat fáir vito,

hvé hon er í lás (um) lokin.

23. Fimm hundruð dura oc um fiórom togom,

svá hygg ec át Valhllo vera;

átta hundruð einheria ganga (senn) ór einom durom,

þá er þeir fara at vitni at vega.

24. Fimm hundruð gólfa oc um fiórom togom,

svá hygg ec Bilscírni með bugom;

ranna þeira, er ec rept vita,

míns veit ec mest magar.

25. Heiðrún heitir geit, er stendr hllo á Heriafðrs

oc bítr af Læraðs limom;

scapker fylla hon scal ins scíra miaðar;

knáat sú veig vanaz.

26. Eicþyrnir heitir hiortr, er stendr á hllo Heriafðrs

oc bítr af Læraðs limom;

enn af hans hornom drýpr í Hvergelmi,

þaðan eigo vtn ll vega.

27. Síð oc Víð, Sœkin oc Eikin,

Svl oc Gunnþró,

Fiorm oc Fimbulþul,

Rín oc Rennandi,

Gipul oc Gpul, Gmul oc Geirvimul,

þær hverfa um hodd goða,

Þyn oc Vín, Þll oc Hll,

Gráð oc Gunnþorin.

28. Vín á heitir enn, nnor Vegsvinn,

þriðia Þióðnuma,

Nyt oc Nt, Nnn oc Hrnn,

Slíð oc Hríð, Sylgr oc Ylgr,

Víð oc Ván, Vnd oc Strnd,

Gioll oc Leiptr, þær falla gumnom nær,

er falla til Heliar heðan.

29. Krmt oc rmt oc Kerlaugar tvær,

þær scal Þórr vaða

hverian dag, er hann dœma ferr

at asci Yggdrasils,

þvíat ásbrú brenn ll loga,

heilog vtn hlóa.

30. Glaðr oc Gyllir, Glær oc Sceiðbrimir,

Silfrintoppr oc Sinir,

Gísl oc Falhófnir, Gulltoppr oc Léttfeti,

þeim ríða æsir ióm

dag hvern, er þeir dœma fara

at asci Yggdrasils.

31. Þriár rœtr standa á þriá vega

undan asci Yggdrasils;

Hel býr undir einni, annarri hrímþursar,

þriðio mennzcir menn.

32. Ratatoscr heitir ícorni, er renna scal

at asci Yggdrasils,

arnar orð hann scal ofan bera

oc segia Niðhggvi niðr.

33. Hirtir ero oc fiórir, þeirs af hæfingar á

gaghálsir gnaga:

Dáinn oc Dvalinn, Duneyrr oc Duraþrór.

34. Ormar fleiri liggia undir asci Yggdrasils,

enn þat uf hyggi hverr ósviðra apa:

Góinn oc Móinn, – þeir ero Grafvitnis synir –,

Grábacr oc Grafvlluðr,

Ófnir oc Sváfnir, hygg ec, at æ scyli

meiðs qvisto má.

35. Ascr Yggdrasils drýgir erfiði,

meira, enn menn (um) viti:

hiortr bítr ofan, en á hliðo fúnar,

scerðir Niðhggr neðan.

36. Hrist oc Mist vil ec, at mér horn beri,

Sceggild oc Scgul,

Hildi oc Þrúði, Hlcc oc Herfiotur,

Gll oc Geirlul,

Randgríð oc Ráðgríð oc Reginleif,

þær bera einheriom l.

37. Árvacr oc Alsviðr þeir scolo upp heðan

svangir, sól draga;

enn und þeira bógom fálo blíð regin,

æsir, ísarn kol.

38. Svl heitir, hann stendr sólo fyrir,

scioldr, scínanda goði;

birg oc brim, ec veit, at brenna scolo,

ef hann fellr í frá.

39. Scll heitir úlfr, er fylgir ino scírleita goði

til varna viðar,

enn annarr Hati, hann er Hróðvitnis sonr,

sá scal fyr heiða brúði himins.

40. Ór Ymis holdi var iorð um scpuð,

enn ór sveita sær,

birg ór beinom, baðmr ór hári,

enn ór hausi himinn.

41. Enn ór hans brám gerðo blíð regin

miðgarð manna sonom,

enn ór hans heila vóro þau in harðmóðgo

scý ll um scpuð.

42. Ullar hylli hefr oc allra goða

hverr er tecr fyrstr á funa,

þvíat opnir heimar verða um ása sonom,

þá er hefia af hvera.

43. Ívalda synir gengo í árdaga

Scíðblaðni at scapa,

scipa bezt, scírom Frey,

nýtom Niarðar bur.

44. Ascr Yggdrasils, hann er œztr viða,

enn Scíðblaðnir scipa,

Óðinn ása, enn ióa Sleipnir,

Bilrst brúa, enn Bragi scalda,

Hábróc hauca, enn hunda Garmr.

45. Svipom hefi ec nú ypt fyr sigtíva sonom,

við þat scal vilbiorg vaca;

llom ásom þat scal inn koma

Ægis becci á,

Ægis drecco at.

46. Hétomc Grímr, hétomc Gangleri,

Herian oc Hiálmberi,

Þeccr oc Þriði, Þundr oc Uðr,

Herblindi oc Hár.

47. Saðr oc Svipall oc Sanngetall,

Herteitr oc Hnicarr,

Bileygr, Báleygr, Blvercr, Fiolnir,

Grímr oc Grímnir, Glapsviðr oc Fiolsviðr;

48. Síðhttr, Síðsceggr, Sigfðr, Hnicuðr,

Alfðr, Valfðr, Atríðr oc Farmatýr;

eino nafni hétomc aldregi,

síz ec með fólcom fór.

49. Grímni mic héto at Geirraðar,

enn Iálc at smundar,

enn þá Kialar, er ec kiálca dró,

Þrór þingom at,

Viðurr at vígom,

Ósci oc Ómi, Iafnhár oc Biflindi,

Gndlir oc Hárbarðr með goðom.

50. Sviðurr oc Sviðrir er ec hét at Sccmímis,

oc dulða ec þann inn aldna iotun,

þá er ec Miðviðnis varc ins mœra burar

orðinn einn bani.

51. lr ertu, Geirroðr, hefr þú ofdruccit;

miclo ertu hnugginn, er þú ert míno gengi,

llom einheriom oc Óðins hylli.

52. Fiolð ec þér sagða, enn þú fát um mant;

of þic véla vinir;

mæki liggia ec sé míns vinar

allan í dreyra drifinn.

53. Eggmóðan val nú mun Yggr hafa,

þitt veit ec líf um liðit;

varar ro dísir – nú knáttu Óðin siá,

nálgaztu mic, ef þú megir!

54. Óðinn ec nú heiti, Yggr ec áðan hét,

hétomc Þundr fyrir þat,

Vacr oc Scilfingr, Váfuðr oc Hroptatýr,

Gautr oc Iálcr með goðom,

Ófnir oc Sváfnir, er ec hygg at orðnir sé

allir af einom mér.“

Geirroðr konungr sat oc hafði sverð um kné sér, oc brugðit til miðs. Enn er hann heyrði, at Óðinn var þar kominn, (þá) stóð hann up oc vildi taca Óðin frá eldinom. Sverðit slapp ór hendi hánom, (oc) visso hioltin niðr. Konungr drap fœti oc steyptiz áfram, enn sverðit stóð í gognom hann, oc fecc hann bana. Óðinn hvarf þá. Enn Agnarr var þar konungr lengi síðan.

Vafðrúðnismál

1. „Ráð þú mér nú, Frigg, allz mic fara tíðir

at vitia Vafðrúðnis;

forvitni micla qveð ec mér á fornom stfom

við þann inn alsvinna iotun.“

2. „Heima letia ec mynda Heriafðr

í grðom goða;

þvíat engi iotun ec hugða iafnramman

sem Vafðrúðni vera.“

3. „Filð ec fór, filð ec freistaða,

filð ec reynda regin;

hitt vil ec vita, hvé Vafðrúðnis

salakynni sé.“

4. „Heill þú farir! heill þú aftr komir!

heill þú á sinnom sér!

œði þér dugi, hvars þú scalt, Aldafðr,

orðom mæla iotun.“

5. Fór þá Óðinn at freista orðspeki

þess ins alsvinna iotuns;

at hllo hann kom, oc átti Íms faðir;

inn gecc Yggr þegar.

6. „Heill þú nú, Vafðrúðnir, nú em ec í hll kominn

á þic siálfan siá;

hitt vil ec fyrst vita, ef þú fróðr sér

eða alsviðr, iotunn.“

7. „Hvat er þat manna er í mínom sal

verpomc orði á?

Út þú né komir órom hllom frá,

nema þú inn snotrari sér.“

8. „Gagnráðr ec heiti, nú emc af gngo kominn,

þyrstr til þinna sala;

laðar þurfi – hef ec lengi farit –

oc þinna andfanga, iotunn.“

9. „Hví þú þá, Gagnráðr, mæliz af gólfi fyrir?

Farðú í sess í sal!

Þá scal freista, hvárr fleira viti,

gestr eða inn gamli þulr.“

10. „Óauðigr , er til auðigs kømr,

mæli þarft eða þegi;

ofrmælgi mikil, hygg ec, at illa geti

hveim er við kaldrifiaðan kømr.“

11. „Segðú mér, Gagnráðr, alls þú á golfi vill

þíns of freista frama,

hvé sá hestr heitir, er hverian dregr

dag of dróttmgo.“

12. „Scinfaxi heitir, er inn scíra dregr

dag um dróttmgo;

hesta beztr þyccir hann með Hreiðgotom;

ey lýsir mn af mari.“

13. „Segðú þat, Gagnráðr, allz þú á golfi vill

þíns um freista frama,

hvé sá iór heitir, er austan dregr

nótt of nýt regin.“

14. „Hrímfaxi heitir, er hveria dregr

nótt of nýt regin;

méldropa fellir hann morgin hvern;

þaðan kømr dgg um dala.“

15. „Segðú þat, Gagnráðr, allz þú á golfi vill

þíns um freista frama,