Ausgewählte Briefe, Band 1 - Sophronius Eusebius Hieronmyus - E-Book

Ausgewählte Briefe, Band 1 E-Book

Sophronius Eusebius Hieronmyus

0,0
14,99 €

-100%
Sammeln Sie Punkte in unserem Gutscheinprogramm und kaufen Sie E-Books und Hörbücher mit bis zu 100% Rabatt.
Mehr erfahren.
Beschreibung

Eusebius Sophronius Hieronymus war ein lateinischer Priester, Beichtvater, Theologe und Historiker, der allgemein als Heiliger Hieronymus bekannt ist. Die Liste seiner Schriften ist umfangreich, und neben seinen biblischen Schriften verfasste er auch polemische und historische Abhandlungen, immer aus der Sicht eines Theologen. Hieronymus war bekannt für seine Lehren über das christliche Sittenleben, die vor allem für diejenigen gedacht waren, die in kosmopolitischen Zentren wie Rom lebten. In vielen Fällen richtete er seine Aufmerksamkeit auf das Leben von Frauen und zeigte auf, wie eine Frau, die sich Jesus hingibt, ihr Leben führen sollte. Dieser Schwerpunkt ergab sich aus seinen engen Beziehungen zu mehreren prominenten weiblichen Asketen, die Mitglieder wohlhabender senatorischer Familien waren. Dank seines Beitrags zum Christentum wird Hieronymus von der katholischen Kirche, der östlich-orthodoxen Kirche, der lutherischen Kirche und der anglikanischen Gemeinschaft als Heiliger und Doktor der Kirche anerkannt. Sein Festtag ist der 30. September. Dieser erste von zwei Bänden beinhaltet eine Auswahl seiner wichtigsten Briefe.

Das E-Book können Sie in Legimi-Apps oder einer beliebigen App lesen, die das folgende Format unterstützen:

EPUB
MOBI

Seitenzahl: 685

Bewertungen
0,0
0
0
0
0
0
Mehr Informationen
Mehr Informationen
Legimi prüft nicht, ob Rezensionen von Nutzern stammen, die den betreffenden Titel tatsächlich gekauft oder gelesen/gehört haben. Wir entfernen aber gefälschte Rezensionen.



 

 

 

Ausgewählte Briefe,Band 1

 

SOPHRONIUS EUSEBIUS HIERONYMUS

 

DIE SCHRIFTEN DER KIRCHENVÄTER

 

 

 

 

 

 

Ausgewählte Briefe 1, Sophronius Eusebius Hieronymus

Jazzybee Verlag Jürgen Beck

86450 Altenmünster, Loschberg 9

Deutschland

 

ISBN: 9783849660475

 

Cover Design: Basierend auf einem Werk von Andreas F. Borchert, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=35892522

 

Der Text dieses Werkes wurde der "Bibliothek der Kirchenväter" entnommen, einem Projekt der Universität Fribourg/CH, die diese gemeinfreien Texte der Allgemeinheit zur Verfügung stellt. Die Bibliothek ist zu finden unter http://www.unifr.ch/bkv/index.htm.

 

www.jazzybee-verlag.de

[email protected]

 

 

INHALT:

Einleitung zu den Briefen des Hieronymus. 2

Verzeichnis der Siglen. 3

Einführung. 3

Nachträge zur Literaturübersicht 47 9

Fußnoten. 15

Verzeichnisse. 18

I. Briefe familiären Charakters. 41

2. An Theodosius und die übrigen Mönche seines Klosters. 41

3. An Rufinus. 43

4. An Florentinus zum Beginn der Freundschaft 48

5. An Florentinus. 50

6. An den Diakon Julianus zu Aquileja. 53

7. An Chromatius, Jovinus und Eusebius. 55

8. An den Subdiakon Niceas zu Aquileja. 59

9. An den Mönch Chrysocomas in Aquileja. 61

10. An den greisen Paulus zu Concordia. 62

11. An die Jungfrauen in Haemona. 65

12. An den Mönch Antonius in Haemona. 67

13. An Tante Castorina. 69

31 An Eustochium... 71

32. An Marcella. 73

38. An Marcella. 75

43. An Marcella. 79

44. An Marcella. 82

47. An Desiderius. 84

68. An Castricianus. 87

II.a. Aszetische Briefe: Über die kirchlichen Stände und ihre Aszese. 90

22. An Eustochium... 90

24. An Marcella: Asellas Lebenslauf 129

52. An den Priester Nepotian. 133

54. An Furia über die Bewahrung der Witwenschaft 149

58. An den Priester Paulinus. 163

123. An Geruchia über die einmalige Ehe. 173

125. An den Mönch Rusticus. 191

130. An Demetrias. 207

II.b. Aszetische Briefe: Mahnbriefe. 230

14. An den Mönch Heliodor 230

46. Paula und Eustochium an Marcella. 241

79. An Salvina. 253

117. An Mutter und Tochter in Gallien. 266

122. An Rusticus über die Buße. 277

145. An Exsuperantius über die Buße. 287

147. An den Diakon Sabinianus Mahnung zur Buße. 289

II.c. Aszetische Briefe. Pädagogische Briefe. 300

107. An Laeta über die Erziehung ihrer Tochter 300

128. An Pacatula. 313

Fußnoten. 319

 

 

Ausgewählte Briefe, Band 1

 

Bibliographische Angaben:

 

Titel Version: Einleitung & Verzeichnisse zu den Briefen des Hieronymus Sprache: deutsch Bibliographie: Einleitung & Verzeichnisse zu den Briefen des Hieronymus In: Des heiligen Kirchenvaters Eusebius Hieronymus ausgewählte Briefe. (Des heiligen Kirchenvaters Eusebius Hieronymus ausgewählte Schriften Bd. 2-3; Bibliothek der Kirchenväter, 2. Reihe, Band 16 und 18) Kempten; München : J. Kösel : F. Pustet, 1936-1937 Unter der Mitarbeit von: Heiner Bösch.

 

Titel Version: Briefe (BKV) Sprache: deutsch Bibliographie: Briefe In: Des heiligen Kirchenvaters Eusebius Hieronymus ausgewählte Briefe. (Des heiligen Kirchenvaters Eusebius Hieronymus ausgewählte Schriften Bd. 2-3; Bibliothek der Kirchenväter, 2. Reihe, Band 16 und 18) Kempten; München : J. Kösel : F. Pustet, 1936-1937 Unter der Mitarbeit von: Heiner Bösch.

 

 

 

Einleitung zu den Briefen des Hieronymus

 

Vorrede

 Unmittelbar vor Ausbruch des Weltkrieges war in dieser Sammlung der erste Hieronymusband erschienen. Nicht zum kleinsten Teile trägt die nachkriegszeitliche Entwicklung daran Schuld, wenn erst jetzt die geplanten weiteren Bände folgen können. Sie umfassen eine Auswahl aus den Briefen des großen Dalmatiners. Daß sie in dieser Sammlung mit zwei Bänden vertreten sind, bedarf bei ihrer kulturellen Bedeutung und bei der Beliebtheit, deren sie sich zu allen Zeiten erfreuten, keiner weiteren Rechtfertigung. Der Übersetzung wurde die neue Textausgabe von Hilberg, die inzwischen vollständig erschienen ist, zugrunde gelegt. Nur an vereinzelten, in der Übersetzung kenntlich gemachten Stellen finden sich Abweichungen. In wenigen Fällen entschied sich der Übersetzer auch für eine andere sinngemäßere Zeichensetzung. Die Übersetzung ist selbständig und enthält auch eine Anzahl von Briefen, die meines Wissens bisher noch nicht ins Deutsche übertragen wurden. Hoffentlich ist es gelungen, das gesetzte Ziel zu erreichen und eine Übertragung zu bieten, welche dem deutschen Sprachgefühl gerecht wird, ohne der Originalität des Verfassers abträglich zu sein» Die ausgiebige Zusammenstellung der neueren Hieronymus-Literatur im ersten Bande bedurfte einer Ergänzung, da vor allem das Gedenken des 1500. Todestages unseres Kirchenvaters eine außer gewöhnliche Bereicherung des einschlägigen Schrifttums veranlaßte.  Unberücksichtigt blieb hierbei die ausgedehnte Literatur zur kritischen Vulgataforschung, die als Sonderzweig der theologischen Wissenschaft zu gelten hat.

Um den Gesamteindruck nicht zu stören, werden die Briefe an Theophilus von Alexandrien und an Augustinus nicht auf die Einzelgruppen verteilt, sondern als geschlossene Einheit gebracht.

Dem Leiter unserer Anstalt, Herrn Oberstudiendirektor Trantow, und meinem Kollegen, Herrn Professor Michels, sei auch an dieser Stelle für ihre nie versagende Hilfsbereitschaft wärmstens gedankt.

Berlin, am Feste des hl. Hieronymus 1936 Der Übersetzer

  

 

 

Nachträge zur Literaturübersicht 47

 1. Ausgaben. a) Gesamtausgaben, CSEL: Sancti Eusebii Hieronymi epistulae. Pars III: epistulae CXXI—CLIV, besorgt von Isidor Hilberg. Wien und Leipzig 1918.

b.       Einzelausgaben. J. Hausleiter, Victorini episcopi Petavionensis opera, Commentarii in Apocalypsim editio Victorini et recensio Hieronymi una cum posterioribus additamentis (CSEL IL). Wien und Leipzig 1916; W. Herding, Hieronymus: De viris inlustribus liber. Acc. Gennadii catalogus virorum inlustrium. Leipzig 1924; A. Ficarra, Florilegium Hieronymianum. Turin 1920; J. Schmid, SS, Eusebii Hieronymi et Aurelii Augustini epistulae mutuae (Florilegium Patristicum XXII). Bonn 1930; J. Meiers, Briefe des hl. Hieronymus (Schöninghs lateinische Lesehefte 19). Paderborn 1934; D. de Bruyne, Quelques lettres inédites de St, Jérôme (Rev. Bénédict. XXVII [1910] 1—11); L. Laurand, Lettres choisies de saint Jérôme avec introduction et notes. Paris 1916; J. M. Harden, Psalterium iuxta Hebraeos Hieronymi. London 1922; Biblia sacra iuxta latinam vulgatam versionem ad codicum fidem iussu Pii PP. XI cura et studio monachorum St. Benedicti. … praeside A. Gasquet edita. Librum Genesis ex interpretatione sancti Hieronymi cum prologis variisque capitulorum seriebus adiectis prolegomenis recensuit D. Henricus Quentin. Rom 1926; A. Gramatica, Bibliorum Sacrorum iuxta Vulgatam Clementinam nova editio. Mailand 1914; J. Wordsworth et H. J. White, Novum Testamentum latine secundum editionem Sancti Hieronymi. London 1920.

II.     Übersetzungen, a) deutsche: L. Schade, Des heiligen Kirchenvaters Eusebius Hieronymus ausgewählte historische, homiletische und dogmatische Schriften (BKV XV). Kempten und München 1914.

b.       englische: F. A. Wright, Select letters of St Ierome (The Loeb classical Library 262; lat. und englisch). London 1933.

c.        italienische: Lettere di San Girolamo. A cura dei PP. Girolamini. 2 BB. Rom 1920.

III.   Biographien. F. Cavallera, Saint Jérôme, sa vie et son oeuvre. Première partie, Bd. I und II. Löwen und Paris 1922. (Bisher nicht mehr erschienen; wertvollste katholische Bearbeitung); E. Buonaiuti, San Girolamo (Profili 49). Rom 1919; Dem hl. Hieronymus (Festschrift zur 1500. Wiederkehr seines Todestages, herausgegeben von der Erzabtei Beuron). Beuron 1920; 48 A. Vaccari, San Girolamo. Studi e schizzi in occasione del XV centenario della sua morte (420—1920). Rom 1921 (Erweiterte Zusammenstellung seiner Artikel in der Civiltà cattolica); U. Moricca, San Girolamo. 2 BB. (Il pensiero cristiano 1. 2.). Mailand 1922; A. Ficarra, La posizione di san Girolamo nella storia della cultura. 2 BB. Palermo 1916; H. Leclerq, St. Jérôme. Löwen 1927; P. Largent, San Girolamo. Rom 1929; G. Lo Cascio, Girolamo da Stridone studiato nel suo epistolario. Catania 1923; A, Gasquet, St. Jerome. His life and labours for the church of God. Rom 1921 (Conferenze Geronimiane 67—84); Miscellanea Geronimiana. Scritti varii pubblicati nel XV centenario della morte di San Girolamo. Rom 1920; A. Vaccari, Le antiche vite di S. Girolamo (Miscellanea etc. 1—18); F. Lanzoni, La leggenda di S. Girolamo (ebd. 19—42); N. Marini, S. Girolamo nel XV centenario della sua morte (Bessarione XXXV [1919] 89—120); W. Köster, Hieronymus. Des Schrifterklärers Werdegang (Stimmen der Zeit C [1920] 335—342); Der Heilige von Bethlehem Lehrer des Abendlandes (Hist. Pol. Blätter CLXVI [1920] 619—625. 652—657); A. Zuccoli, San Girolamo Dalmata  (Archivio storico per la Dalmazia IX/X [1930/31] 357—364. 407—416. 461—468. 505—512. 559—571. 591—594); A. St Phelps, Jerome, creator of the Vulgate (The homiletic review CVI [1933] 356—359); C. Lorenzetti, San Girolamo (Arte sacra italiana: collezione iconografica). Rom 1925 (Der hl. Hieronymus in der Kunst); A. Vaccari, Bollettino Geronimiano (Biblica I [1920] 379—396. 533—561. Eingehender kritischer Literaturbericht für die Zeit von 1910—1919); Opere di S. Girolamo, edizione del XV. secolo (Bulletino di archeol, et storica dalmata XXXIX [1916] 158—163).

Hierher gehören auch die Artikel „Hieronymus“ in: Pauly-Wissowa, Realencyklopädie für die Altertumswissenschaft VIII 2 (1913) 1565—1581 (H. Lietzmann); Die Religion in Geschichte und Gegenwart2 II (1928) 1879 f. (K. Heussi); Lexikon für Theologie und Kirche V (1933) 13—17 (L. Schade), ferner „Jérôme“ in: Dictionnaire de théologie catholique VIII (1924) 894—983 (J. Forget); Dictionnaire pratique des connaissances religieuses III (1926) 1242—1249 (P. Synave), endlich „Jérôme“ in Encyclopedia of Religion and Ethics VII (1914) 497—500 (G. Grützmacher). Erwähnung verdienen noch die Abhandlungen über Hieronymus von E. Klostermann in Teuffel, Geschichte der römischen Literatur6, Leipzig 1913, 328—343, und von P. de Labriolle, „Saint Jérôme et son temps“ in seiner Histoire de la littérature latine chrétienne2. Paris 1924, 445—516.

IV.   Spezialarbeiten. a) F. Bulić, Stridone luogo natale di S. Girolamo (Miscell. etc. 253—330); M. Premvou, Della patria di San Girolamo (Scuola cattolica V 23 [1922] 235—246, 287—295); G. Gentilizza, La Dalmazia patria di S. Girolamo (Bessarione XXXVI [1920] 210—217); A. Vaccari, La patria e la famiglia di S. Girolamo (Civiltä cattolica LXXII 1 [1921] 405—419); A. Vaccari, Intorno alla patria di S. Girolamo. Un iscrizione apocrifa e le ragioni della Civiltà cattolica (ebd. LXXVII 3 [1926] 146—149); G. Morin, La patrie de St Jérôme, le missorium d’Exsuperius, deux rétractations nécessaires (Rev. Bénéd. XXXVIII [1926] 217—220); P. Monceaux, Saint  Jérôme au désert de Syrie (Rev. des deux mondcs VII. pér. LVIII 1930] 136—157. 377—394); E. Bouvy, St Jérôme à Constantinople (Rev. August. III [1903] 5—22. 193—218); F. Cavallera St Jérôme à Constantinople (Bull. de litt. ecclésiastique VI 10 [1919] 113—125); F Cavallera, Le dernier séjour de St. Jérôme en Occident (ebd.252—265;VI 11 [1920] 39—58]; A. Vaccari, S, Girolamo a Roma (Civiltà cattolica LXXI 1 [1920] 481—498); A. Vaccari, Gli ultimi anni di S. Girolamo (ebd. LXIX 3 [1918] 302—314); A. Vaccari, Un prossimo centenario o la morte di San Girolamo (ebd. LXIX 2 [1918] 202—216. 503—513); A. Vaccari, San Girolamo nel suo convento di Betleemme (ebd. LXXII 3 [1921] 385—400); F. Lanzoni, Il sepolcro di S. Girolamo (Scuola cattolica V 21 [1921] 383—390. 458—469); A. Amelli, Analecta Hieronymiana et patristica (Miscell. etc, 157—180); P. de Labriolle, Le songe de St. Jérôme (ebd. 227—235); G. Menneson, L’amitié chez Saint Jérôme (Etudes CXL [1914] 1—27); F. M. Abel, St. Jérôme et Jerusalem (Miscell. etc. 131—155); F. Stummer, Bewertung Palästinas bei Hieronymus (Oriens christianus III 10 [1935] 60—74); J. Zeiller, St. Jérôme et les Goths (Miscell. etc. 123—130); L. Duchesne, Sur le martyrologe dit de St. Jérôme (ebd. 219—226); G. Morin, Pages inédites de deux pseudo-Jérôme des environs de l’an 400 (Rev. Bénéd. XL [1928] 289—318).

b.       F. Lammert, Die Angaben des Kirchenvaters Hieronymus über vulgäres Latein (Philologus LXXV [1919] 395—413); C. Kunst, De Sancti Hieronymi studiis Cicerionanis (Diss.). Wien und Leipzig 1918; L. Fonck, Hieronymi scientia naturalis exemplis illustratur (Biblica I [1920] 481—499); P. Maffi, Le scienze della natura nelle opere di S. Girolamo (Conferenze Geronimiane. Rom 1921, 11—36); H. Quentin, Notes de lexicographie hieronymienne (Rev. des études latines VI [1928] 70—72).

c.        „Jérôme“ in Dictionnaire de la Bible III 2 (1912) 1305—1316 (J. van den Gheyn); L. Murillo, J. Jerónimo el „Doctor Máximo“ (Biblica I [1920] 431—456); A. Vaccari, I fattori della esegesi  Geronimiana (ebd. 457—480); Benedikt XV., Hieronymus-Enzyklika v. 15. IX. 1920 (Acta Apostol. Sedis XII [1920] 385—422; F. Valente, S. Girolamo e l’enciclica „Spiritus Paraclitus“ sulla S. Scrittura . Rom 1921; A. Condamin, Un procédé littéraire de St. Jérôme dans sa traduction de la Bible (Miscell. etc. 89—96); L. H. Cottineau, Chronologie des versions de St. Jérôme (ebd. 43—68); L. Fonck, De Hieronymo interprete eiusque versione quid censeant auctores (ebd. 69—87); M. J. Lagrange, La révision de la Vulgate par St. Jérôme (Rev. bibl. N. S. XV [1918] 254—257); E. Mangenot, St Jörôme réviseur du Nouveau Testament (ebd. 244—253); H. J. Chapman, St. Jerome and the vulgate New Testament (Jurnal of Theol. Studies XXIV [1923] 33—51. 113—125. 282—299); F. Cavallera, St. Jérôme et la Vulgate des actes, épitres et de l’apocalypse (Bull. de litt. ecclés. VI 11 [1920] 269—292; F. Cavallera, Saint Jérôme et la Bible (ebd. VI 12 [1921] 215—227. 265—284); F. Stummer, Einige Beobachtungen über die Arbeitsweise des Hieronymus bei der Übersetzung des Alten Testamentes aus der hebraica veritas (Biblica X [1929] 3—30); A Vaccari, Frammeato di un pertuto trctatus di S. Girolamo (ebd. I [1920] 513—517); F. M. Abel, Le commentaire de Saint Jérôme sur Isaie (Rev. bibl. N. S. XIII [1916] 20O—225); F. M. Abel, St. Jérôme et les prophéties messianiques (ebd. 423—440. N. S. XIV [1917] 247—269); M. J. Lagrange, L’evangile selon les Hébreux (ebd. XXXI [1922] 321—334); Buchwald, Hieronymus und Augustinus im Streit über Gal. 2, 11 ff. nach der neuen Ausgabe der Hieronymusbriefe (Schlesisches Pastoralblatt XLI [1920] 19—23); E. Malfatti, Una controversia tra S. Agostino e S. Girolamo. Il conflitto di Antiochia. (Scuola cattolica V 20 [1921] 331—338. 402—426); A. Vaccari, S. Girolamo e il testo del Nuovo Testamento (Civiltà cattolica LXXI 3 [1920] 385—397); A. Vaccari, La versione di S. Girolamo dall’ ebraico (ebd. 497—510); A. Allgeier, Die Hexapla in den Psalmenübersetzungen des hl. Hieronymus (Biblica VIII [1927] 450—163. 468 f.); A. Vaccari, Esaple ed Esaplare in S. Girolamo (ebd. 463—468); F. Stummer  Spuren jüdischer und christlicher Einflüsse auf die Übersetzung der großen Propheten durch Hieronymus (The Journal of the Palestine Oriental Society VIII [1928] 35—48); F. C. Burkitt, Jerome’s work on the psalter (Journal of Theological Studies XXX [1929] 395—397); A. Allgeier, Die erste Psalmenübersetzung des hl. Hieronymus und das Psalterium Romanum (Biblica XII [1931] 447—482); F. Wutz, Onomastica sacra. Untersuchungen zum Liber interpretationis nominum hebraicorum des hl. Hieronymus (T. u. U. zur Gesch. der altchristl. Lit. XL, XLI 2). Leipzig 1914/15; W. A. Baehrens, Überlieferung und Textgeschichte der lateinisch erhaltenen Origeneshomilien zum Alten Testament (ebd. XLII 1). Leipzig 1916.

d.       L. Vossen, De Suetonio Hieronymi auctore (Diss.). Bonn 1912; A. Feder, Zusätze zum Schriftstellerkatalog des hl. Hieronymus (Biblica I [1920] 500—513); A, Feder, Studien zum Schriftstellerkatalog des hl. Hieronymus. Freiburg 1927; R. Helm, Hieronymus Zusätze in Eusebius Chronik und ihr Wert für die Literaturgeschichte. Leipzig 1929; J. M. Toll, Paulus des eersten heremiten leven, dat Jheronimus bescreven hevet. Nach einer Handschrift aus dem 15. Jahrhundert (Germanische Studien 67). Berlin 1929.

e.        J. L. Weidenhan, The dependence of St. Jerome on Origen (The catholic University Bulletin XX [1914] 594—605); R. Reitzenstein, Origenes und Hieronymus (Zeitschr. für neutest. Wissensch. und Kunde des Urchristentums XX [1921] 90—93); N. Marini, Beatus Hieronymus doctrinae de Romanorum pontificum primatu penes Orientalem ecclesiam testis et assertor (Miscell. etc. 181—217); P. Batiffol, Les sources de l’altercatio Luciferiani et Orthodoxi de St. Jérôme (ebd. 97—113); A. Casamassa, L’„Adversus Helvidium“ di S. Girolamo (Scuola cattolica V 19 [1920] 225—235. 326—340; L. Hughes, The Christian church in the epistles of St. Jerome. London 1923; M. S. Weglewicz, Doctrina S. Hieronymi de SS. Eucaristia. Rom 1931.

f.        I. Schuster, L’influenza di S. Girolamo sui primordi della vita monastica in Roma (Miscell. etc. 115—122);  D. Mercier, La physionomie morale de saint Jérôme. Ses initiatives (Conferenze Geronimiane 37—65); A. Bardicchia, Il pensiero morale e pedagogico di S. Girolamo. Matera 1925; Venturi, San Girolamo formatore delle anime. Rom 1921; B. Capelle, Sermon de S. Jérôme pour l’Epiphanie (Rev. Bénéd. XXXVI [1924] 165—180); W. D. Gardiner, St. Jerome’s letters on the monastic life (The Expository Times XLIII [1931/32] 25—30); A. Zuccoli, La vita dello spirito nella concezione di San Girolamo Dalmata. Contributo alla storia ecclesiastica del IV secolo (Archivio storico per la Dalmazia XIII/XIV [1932/33] 235—250); F. Cavallera, Saint Jérôme et la vie parfaite (Rev. d’ascétique et de mystique II [1921] 101—127).

g.       M. Pronberger, Beiträge zur Chronologie der Briefe des Hieronymus (Diss.). Amberg 1914; A. Ottolini, La rettorica nelle epistole di Girolamo da Stridone. Cremona 1905; E. Ceria, Quattuordeci lettere di S. Girolamo. Turin 1925; D. Gorce, Lettres spirituelles de St. Jérôme. 2 BB. Paris 1932. 1934; Girolamo santo. Lettera a Leta o dell’educazione della figliuola. Modena 1932; M. Sticco, Le epistole alle patrizie romane. Mailand 1919; F. Cavallera, Hieronymiana (Bull. de litt. ecclesiastique VI 9 [1918] 315—322. Zur Chronologie der Briefe; vgl. auch Hieronymiana ebd. VI 12 [1921] 140—151); G. Morin, Une lettre apocryphe inédite de Jérôme au pape Damase (Rev. Bened. XXXV [1923] 121—125).

 

 

 

 

Fußnoten

 

1.       Siehe auch Karthago.

2.       Siehe auch unter C.

3.       Ep. 19. 35. 56. 67. 83. 87. 89. 91. 101. 104. 110. 113. 116. 131. 132. 136.

4.       Ep. 51. 80. 90. 92. 93. 94. 95. 111. 135. 137. 144.

5.       Mitunter werden, nicht mit Unrecht, die Vorreden zu den biblischen Übersetzungen und Kommentaren als Briefe aufgefaßt. Dies ist z. B. der Fall in der neuen italienischen von den Hieronymiten (Rom 1920) veranstalteten Übersetzung der Briefe. Vgl. auch Bevenot in Theol. Revue 1924 (XXIII) 242. In unserer Auswahl bleiben sie unberücksichtigt.

6.       Um die gebräuchliche Zählung nicht zu stören, wird der Brief unter seiner gewohnten Nummer vermerkt (vgl. CSEL LVI 363). Aus dem bisherigen Brief 18 ad Damasum macht Hilberg zwei Briefe, ep. 18 A und ep. 18 B. Bei den beiden an Pammachius gerichteten Briefen 48 und 49 tauscht Hilberg die Nummer.

7.       Ep. 151—154.

8.       De Bruyne, Quelques lettres inédites de St. Jeröme (Revue Bénédictine 1910 [XXVII], 1 ff. Ep. 154 war allerdings von G, Antolin schon früher herausgegeben worden (Opusculos desconocidos de San Jeronimo, in Revista de archivos, bibliotecas y museos III 12. 13 [1908. 1909]).

9.       Morin, Un récit méconnu de St. Jérôme (Revue Benedictine 1891 [VIII] 20 ff. Vgl. Duchesne, Liber Pontificalis II 564, der gegen die Echtheit Stellung nimmt, und Morins Erwiderung: La Lettre de St. Jérôme sur le cierge pascal (Rev. Bénéd. 1892 [IX], 392 ff.). Auch Grützmacher verhält sich ablehnend (I 12 f.), während Cavallera über eine unentschiedene Stellungnahme nicht hinauskommt (I 101) und Bardenhewer (III 648) neutral bleibt.

10.    Gr. I 12. Vgl. auch B. III 647 f.

11.    Epistularum autem ad Paulam et Eustochium, quia quotidie scribuntur, non est numerus (De vir. ill. 135).

12.    Vgl. ep. 127, 8 ad Principiam (BKV XV 188 f.).

13.    Ep. 46, 56 und evtl. 44 (vgl. S. 49).

14.    Vgl. ep. 12 (S. 33). Hieronymus spricht in runder Zahl von zehn Briefen.

15.    Vgl. ep. 11 (S. 31).

16.    Vgl. ep. 63, 1 ad Theophilum.

17.    Vgl. ep. 85, 1 ad Paulinum.

18.    Vgl. ep. 118, 1 ad Julianum.

19.    Vgl. ep. 126, 1 ad Marcellum et Anapsychiam.

20.    Vgl. ep. 67, 1 Aug. ad Hieronymum.

21.    Vgl. ep. 134, 2 ad Augustinum.

22.    Vgl. Rufin, Adv. Hieronymum II 23 (M PL XXI 602).

23.    Vgl. ep. 84, 3 ad Pammach. et Oceanum.

24.    Vgl. Cav. II 136.

25.    Vgl. Ep. 13 ad Castorinam (S. 35).

26.    Vgl. S. XI f.

27.    Vgl. de vir. ill. 135.

28.    Vgl. Cav. II 136.

29.    Vgl. z. B. ep. 52, 17 ad Nepotianum (S, 147); ep. 123, 17 ad Geruchiam (S. 214).

30.    Ebert, Allg. Geschichte der Literatur des Mittelalters im Abendlande I2. Leipzig 1889, 194 ff.

31.    Ep. 2―13. 31. 32. 38. 43. 44. 47. 68. 103. 114.

32.    Dies gilt auch für den ersten, an Innocentius gerichteten Brief. Er fällt insofern aus dem Rahmen, als er als Erstlings werk mehr als rhetorische Stilübung eines frisch von der Schule kommenden Jünglings zu bewerten ist, der allenthalben das Gesuchte und die schülerhafte Übertreibung her auskehrt (Vgl. Pr. 8 f.; Ebert a. a O. 200.)

33.    Ep. 22. 24. 52. 54, 58. 123. 125. 130.

34.    Ep. 14 46. 79. 117. 122. 145. 147.

35.    Ep. 23. 39. 60. 66 (s. BKV XV 149 ff.). 75. 76. 77 (s. BKV XV 165 ff.). 108 (s. BKV XV 95 ff.). 118. 127 (s. BKV XV 180 ff.).

36.    Ep. 107. 128.

37.    Ep. 15. 16. 17. 27. 40. 41 42. 45. 49 (48). 50. 61. 62. 63. 73. 81. 82. 84. 85. 97. 102. 105. 109 (vgl. BKV XV 298 ff.). 115. 124. 126. 133.

38.    Ep. 48 (49). 86. 88. 99. 134. 138. 139. 141. 142. 143. 151—154.

39.    Ep. 33. 37. 53. 57. 70.

40.    Ep. 18 A und B 20. 21. 25. 26. 28. 29. 30. 34. 36. 59. 64. 65. 72. 74. 78. 106. 112. 119. 120. 121. 129. 140.

41.    Schubach, Die Briefe des hl. Hieronymus. Coblenz 1855, 3 f.

42.    Erasmus, Vita Hieronymi 18 f. (Hieronymusausgabe I. Basel 1516). Brunners Bemerkung „ihm fehlte das Gemüt“ ist völlig abwegig (Der hl. Hieronymus und die Mädchenerziehung. München 1910, 45). Viel richtiger ist es, wenn Ebert (a. a. O. 198) für die Briefe gerade den reichen und unmittelbaren Einfluß des Gemütes auf die Darstellung hervorhebt im Gegensatz zu ähnlichen Werken der klassischen und silbernen Latinität.

43.    M PL XVIII 145 ff.; Seeck, Monum. hist. Germ. VI 1. Berlin 1883

44.    Vgl. Redlich, Der hl. Hieronymus und die Geistesgeschichte (Dem hl. Hieronymus. Beuron 1920, 75).

45.    Cav. I 152.

46.    Erasmus, Vita Hieronymi 20 (Hieronymusausgabe I. Basel 1516).

47.    Vgl. BKV XV S. LXIX ff.

48.    Vgl auch Benedikt. Monatsschrift II 1920 354—551.

 

 

 

 

Verzeichnisse

 

I. Personenverzeichnis

 

3 Nicht aufgenommen wurden die Eigennamen, die biblische Zitate einleiten oder in solchen vorkommen, desgleichen die in den Literaturangaben sich vorfindenden Eigennamen.

Aaron I 136, 411; II 20 f., 388 Abdias I 310; II 255 Abel I 114; II 329, 338 Abiathar II 280 Abigail I 125 Abigaus aus Spanien II 63 ff. Abimelech II 280 Abisag, Symbol der Weisheit I 125 f., 128, 130 Abraham — I 41, 61, 82, 85, 114, 125, 174 205, 238, 250, 295, 309, 314, 349, 360; — II 10, 18, 21, 24, 26, 32, 38, 76, 78, 248, 282, 329, 333, 338, 364, 377 f. Abraxas. II 60 f. Absalom I 379; II 20 Abundantius (Konsul) II 51 Achab (König in Israel) I 356 f., 380 Achab (Richter) I 160 Achar (Achan) II 219 Achaz (König in Juda) II 278 Adam I 201, 297, 329, 390, 406; II 32, 122, 329 Adonibezech (König der Amorrhäer) II 66 Adonis (Geliebter der Aphrodite) I 176 Aeneas II 252, 425 Aeschines (Redner zu Athen) II 245, 270 S. c474 Agabus (Prophet) II 144 Agape (Anhängerin der Gnosis) II 61, 210 Agathon (ägyptischer Bischof) II 391, 394 Aggäus II 256 Agnes, hl. I 245,273 Agrippa (Herodes) II 264 f. Aiakos (griechischer Heros) II 35 Akrisios (König von Argos) I 409 Alarich (König der Westgoten) I 187, 211, 245, 251 f.; II 469 Albina (die jüngere) II 472 Albina (Mutter Marcellas) I 40, 294; II 105, 109 Albinus (Oberpriester) I 383 ff.; II 9 Alentius (Diakon) II 131 Alexander (abgefallener Christ) I 111 Alexander der Große I 391, 396, 403 Alexander (Makkabäer) II 344 Alexander (Valentinianer) II 437 Alkäus (Dichter) II 257 Alypius (Bischof von Tagaste) II 419 ff., 462, 469 ff. Amabilis (Bischof in Pannonien) I 54; II 383 4 Aman (Feind der Esther) I 86; II 258 Amandus (Bischof von Bordeaux) II 346 Ambrosius (Bischof von Mailand) XIII; I 88, 167, 366, 372; II 85, 110, 148, 152, 173 ff., 182, 350 f., 457 Ambrosius (Freund des Paulinus von Nola) II 241 f. Ambrosius (Gönner des Origenes) I 46 Ammonius (Mönch) II 206 Amnon (Sohn Davids) I 74 Amos I 288, 309; II 100, 240, 255 Amphilochius (Bischof von Ikonium) II 297 Ananias (aus Damaskus) II 39, 365 Ananias (aus Jerusalem) I 181, 264; II 73 Anapsychia XIII; II 191 ff., 464 Anastasius I. (Papst) I 266 f.; II 125, 127, 195, 390 f., 395 Anatolius (Bischof von Laodicea) II 296 Anaxagoras (Philosoph) II 35 Anchises II 252 Andreas (Apostel) I 348 Anianus von Celeda (Pelagianer) II 131, 136, 384, 469 ff. Anicius L. Gallus (römischer Feldherr) I 242 Anna (Didos Schwester) I 205 Anna (Samuels Mutter) I 223, 388, 402 — Vorbild der Kirche I 204 Anna (Witwe) I 22, 117, 166, 169, 188, 243, 331; II 27 Annas (Hoherpriester) II 268 Anthemius (Konsul) II 67 Antigonus (letzter Makkabäer) II 344 Antimus (exzentrischer Mönch) I 96 Antiochus IV., Epiphanes II 341, 344 Antiochus von Askalon (Philosoph) II 199 Antisthenes aus Athen (Kyniker) II 379 Antoninus Pius (Kaiser) I 228; II 206, 293 Antonius (Einsiedler) I 57, 109, 175, 178; II 65, 272 f. Antonius (Mönch aus Haemona) XIII; I 30, 32 ff. Antonius M. orator II 151 Antonius M (Triumvir) II 287 Apelles (Gnostiker) II 209 f. Apicius M. Gavius (Schlemmer) II 232 Apion aus Alexandria (Grammatiker) II 292 Apollinaris (Bischof von Laodicea) II 81, 87, 112, 116, 169, 190 f., 194, 292, 437, 457 Apollinaris von Hierapolis II 293 Apollo, dessen Jungfrauen I 197 Apollonius der Rhodier I 53 Apollonius (römischer Senator) II 295 Apollonius von Tyana (Pythagoreer) II 243 Apringius II 193 Apronius II 131 ff. Aquila von Sinope II 184, 238, 284, 459 5 Aquila von Sinope, dessen Bibelübersetzung I 39 Aratos aus Soloi (Dichter) II 290 Arbogast (römisch-germanischer Feldherr) II 50 f. Archytas aus Tarent (Philosoph) I 328; II 184, 243 Argus (mythischer Riese) I 158 Aristarch aus Samothrake (Grammatiker) II 285 Aristides aus Athen (Philosoph und Apologet) II 293 Aristippos aus Kyrene (Philosoph) II 237 Aristoteles I 15, 127, 178, 291, 390, 403; II 167 f., 199, 286, 295 Arius II 49, 210 Arkadius (Kaiser) I 211, 311, 320, 322; II 51 Arkesilaos aus Pitane (Philosoph) II 199 Armazel (gnostisches Wesen) II 60 Arnobius (Rhetor und Apologet) I 184; II 42, 190, 298 Artemia aus Gallien I 347 ff. Asella (römische Nonne) I 118 ff.; II 102 ff. Aser (Sohn Jakobs) I 166 Asinius Pollio (Kritiker und Redner) II 459 Assuerus (König der Perser) I 229 Asterius aus Kappadokien II 296 f., 457 Asterius (Subdiakon) II 420 f., 423, 426, 432 Athanasius (Diakon) II 391, 394 Athanasius (Patriarch von Alexandrien) I 57, 118, 175, 400; II 103, 296 f. Attalus (Gegenkaiser) I 251 Attalus (König von Pergamon) I 19 Aufidius Cn. (Prätor und Historiker) II 36 Augustinus (Bischof von Hippo) I 137, 239; II 148, 188, 192 f., 195, 220, 231, 419 ff. Augustus (Kaiser) I 210 Aurelian (Kaiser) I 235 Aurelius (Bischof von Karthago) I 137, 239 Aurelius Victor (Historiker) I 27, 29 Ausonius (Dichter und Rhetor) I 169 Ausonius (Offizier aus Illyrien) II 66 f., 79 Auxentius (Gegenbischof zu Mailand) II 85 Avitus von Bracara I 312 Avitus von Konstantinopel I 312, 315

Balsamus (gnostisches Wesen) II 60 f. Balthasar (König von Babylon) I 89 Barak (jüdischer Feldherr) I 167 Barbelon (gnostisches Wesen) II 60 Bar Cochba (jüdischer Empörer) II 344 Bardesanes aus Edessa (Sektierer) II 294 Barnabas (Gefährte Pauli) I 323; II 245, 339, 440 ff. Baruch (Prophet) I 37 Basilides (Gnostiker) II 60 f., 204 6 Basilius (Bischof von Cäsarea) II 288, 297 Beelphegor (moabitische Gottheit) II 341 f. Beelzebub (philistäische Gottheit) II 342 Benedikt, hl. I 324 Benigna (Mutter Geruchias) I 188 Berzellai (Galaaditer) II 430 Beseleel (israelitischer Künstler) II 45 Bethsabee I 74, 125, 355 Blesilla (Tochter Paulas) I 40 ff., 77, 148, 150; II 11 ff. Bonifatius I. (Papst) II 134, 137 ff. Bonosus (dalmatinischer Mönch) I 3, 6, 17, 19 f. Brennus (gallischer Heerführer) I 212, 252 Brutus L. Junius (römischer Feldherr) II 36 Bruyne De XII f.; II 129 f., 133

Caecilian (Bischof von Karthago) II 210 1 Caecilius Statius (römischer Komödiendichter) II 271 Caelius (Schriftsteller) II 232 Caesar G. Julius II 19, 230, 355 Caligula (Kaiser) II 292 Calpurnius Lanarius II 299 f. Calpurnius L. Bestia (Konsul) II 299 Camillus M. Furius (römischer Feldherr) I 148, 150, 248 Candidus (Valentinianer) II 234 Cantherius (Gegner des Hieronymus) II 459 Carterius (spanischer Bischof) II 350, 353 Cascellius Aulus (Jurist) II 289 Cassius C. Longinus II 344 Castor (einer der Dioskuren) II 313 Castorina (Tante des Hieronymus) XIII; I 34 ff. Castricianus (Pannonier) I 54 ff. Cato M. Porcius Censorius I 128, 262; II 369 Cato M. Porcius Uticensis II 19, 36 Catullus C. Valerius (Dichter) II 258 Celerinus (Geruchias Vater) I 188 Celsus (Platoniker) II 169, 279, 291 Ceres (Göttin) I 198, 398; II 10 Chamos (moabitische Gottheit) II 342 Charmi (Achars Vater) II 219 Chilon aus Lakedämon (Weiser) I 260 Christus, — absolut sündlos II 216 — Auferstehung I 304 — Beispiel der Demut I 33 — Endziel des Gesetzes II 449 — Gottes Sohn I 216 — Gottes Weisheit II 248 — im System der Montanisten II 146 — Inbegriff aller Tugenden I 274 7 Christus, — seine jungfräuliche Geburt I 83 — Vereinigung mit der Kirche I 201 f. Chromatius (Bischof von Aquileja) I 17 ff., 24; II 55,126 f. Chrysippos (Stoiker) II 35, 120, 286, 354 Chrysocomas (Mönch aus Aquileja) I 25 f. Cicero — I 24, 99 f., 138, 152, 178, 228, 246; — II 35 f., 151, 168, 199, 262, 270 f., 283, 287, 289 f., 298, 355, 370 — Vorbild für Hieronymus XVII Cicero M. Tullius (Sohn) I 152 Claudius (sonst unbekannt) II 127 Claudius Appius II 465 Cleanthes aus Assos (Stoiker) I 127 Coelestius (Pelagianer) II 127, 136, 198, 202, 212, 463 f., 468, 470 Commodus (Kaiser) I 307; II 295 Constantia (Witwe des Licinius) II 210 Constantin der Große I 175, 375, 381; II 210, 237 f., 298 Constantius (Kaiser) II 49 Cornelia (Mutter der Gracchen) I 152 Cornelius (Hauptmann) I 288, 315; II 40, 375, 440 Cornutus L. Annaeus (Stoiker) II 295 Crassus L. Licinius (Redner) I 136 Crassus M. Licinius (Triumvir) I 22, 262 Crassus P. Licinius Dives II 36 Cupido (Sohn der Venus) I 346; II 251 Cyprian (Bischof von Karthago) I 27, 30, 88, 184, 273, 332, 400; II 42,169, 182, 184, 291, 298 Cyprian (Diakon) II 426 f., 433 Cyrillus (Bischof von Jerusalem) II 94 Cyrillus (Patriarch von Alexandrien) II 279, 292 Cyrus (Perserkönig) II 239, 344

Dalila I 74 Damasus (Papst) — I 45, 58, 60, 88, 123, 134, 199, 214; — II 9, 12, 80 ff., 87 ff., 90, 92, 95, 102 f., 106, 124, 137,181, 229,301 ff. Danae (Tochter des Akrisios) I 409; II 268 Daniel I 52, 72, 93, 159,172, 288, 317; II 63, 239 f., 257 Dardanus (praefectus praetorio in Gallien) II 331 ff. Dares (Gefährte des Aeneas) II 425 Darius (Perserkönig) II 43, 76, 344 David — I 73 f., 125, 132, 183, 203, 288, 296, 298, 309, 324, 355 f., 368; — II 20 f., 36, 219, 253, 257 f., 290, 323, 333, 340, 407, 430, 434 Debelaim (Osees Schwiegermutter) II 291 Debora (Richterin) I 167 Demetrianus (Gegner Cyprians) II 291 Demetrias (römische Nonne) I 239 ff.; II 226 8 Demetrias (deren Urgroßmutter) I 243 Demetrius (Bischof von Alexandrien) II 235 f., 294 Demokrit aus Abdera (Philosoph) I 127; II 34, 65 Demosthenes I 138, 178, 246, 374; II 168, 245, 248, 270, 287, 368, 397 Desiderius (gallischer Priester) I 50 ff. Diana, deren Jungfrauen I 197 Dido (Gründerin Karthagos) I 197, 205 Didymus von Alexandrien (der Blinde) XIII; I 57; II 112,184, 228, 381, 436, 457 Didymus von Alexandrien (Grammatiker) I 46; II 228 f. Dina (Jakobs Tochter) I 91, 393 Diogenes aus Seleukia (Stoiker) II 35 Diogenes aus Sinope (Kyniker) I 173 Diokletian (Kaiser) I 184 Diomedes (König der Bistonen) I 97 Dionysius (Bischof von Alexandrien) II 112, 184, 296, 386 Dionysius (Bischof von Korinth) II 294 Dionysius von Syrakus, der jüngere (Tyrann) II 243 Dioskorus (Arzt) II 298 Doeg (Feldherr Sauls) II 280 Domitian (Kaiser) I 228 Domitius Gn. Ahenobarba (Konsul) I 136 Domnio (römischer Patrizier) I 51, 53; II 113 Donatus aus Karthago (Schismatiker) II 210 Donatus aus Rom II 139 ff.

Ebion (Sektierer) II 447 Eleazar (Abrahams Knecht) II 364 Elias I 64, 71, 81, 85, 104, 166, 178, 209, 243, 258, 310, 356 f., 379; II 74, 378 Elisabeth (Mutter des Täufers) II 225 Elisäus I 85, 178, 310; II 378 Elpidius (spanischer Gnostiker) II 61, 210 Ennius Qu. (Dichter) I 24; II 48 Entellus (Held der Aeneis) II 425 Epaphras (Bekannter Pauli) II 38 Ephräm, hl. II 94 Ephraim (Josephs Sohn) I 56 Ephron (Hethiter) II 282 Epikur aus Samos (Philosoph) I 139; II 237, 299 Epimenides (mythischer Dichter) II 229, 289 Epiphanius (Bischof von Salamis) I 58; II 114, 188, 262, 264 f., 389, 408 ff. Erasmus von Rotterdam XVI f. Esau (Edom) I 230; II 38, 255 Esdras II 66, 108, 258 Esther I 244, 317 — Vorbild der Kirche II 258 Eubulus (ägyptischer Mönch) II 392, 395 Eudoxia (Kaiserin) I 313 Eugenius (Usurpator) I 171; II 51 Eulalius (Gegenpapst) II 137 9 Eumenes II. (König von Pergamon), Erfinder des Pergaments I 19 Eunomins (strenger Arianer) II 223 Euripides aus Athen (Tragiker) I 139, 270 Eurystheus von Tiryns I 97 Eusebius (Bischof von Cäsarea) II 112, 118, 169, 207 f., 243, 271, 292 ff., 456 f. Eusebius (Bischof von Emesa) II 296, 437 Eusebius (Bischof von Vercelli) II 118, 457 Eusebius (Mönch) II 206 Eusebius von Aquileja I 17 ff., 24; II 55 Eusebius von Cremona II 13, 120 f., 124, 261 ff., 471 Eustathius (Bischof von Antiochia) II 296 Eustochium (PaulasTochter) — XII; — I 36 ff., 39 f., 49, 58 ff., 123, 147, 150, 163, 214, 239, 292 ff., 332, 392, 401; — II 25, 28, 105, 109, 133 ff., 137 f., 141, 181, 398, 465 f., 469, 471 f. Euthymius (Mönch) II 206 Eutropius (Hofbeamter) II 51 Euzoius von Alexandrien (Arianer) II 84 Eva I 82, 86, 201 f., 258 Evagrius Ponticus II 197, 204 ff. Evagrius (Priester aus Antiochia) I 6, 11, 14 f., 18; II 86 Evangelus (römischer Presbyter) II 383 ff. Evodius (Bischof von Uzalis) II 469 Exsuperantius (Mönch) I 363 ff. Exsuperius (Bischof von Toulouse) I 161, 210, 214 f., 238 Ezechias (König von Juda) I 41, 89; II 53 Ezechiel I 203, 296, 349; II 100, 249, 257, 291

Fabiola (ältere) I 278, 313 Fabiola (jüngere) II 120, 195 f. Fabius C. Pictor II 45 Fabius Qu. Maximus Cunctator II 36, 429 Fabius Qu. Pictor (Historiker) II 45 Fabricius C. Luscinus (römischer Feldherr) I 178; II 268 Facundus (Bischof von Hermiane) II 398 ff. Faustina (Gattin des Dalmatiners Julian) II 69 Faustinus (römischer Gegner des Origenes) II 189 f. Felicitas (römische Patrizierin) II 110 Felix (Märtyrer) I 170 Firmilian (Bischof von Cäsarea) II 235 Firmus (mauretanischer Prinz) I 311 Firmus (Priester aus Afrika) XIII; I 312; II 461 f., 465 f. Flacilla Aelia (Gattin des Theodosius) I 311 Florentinus (Priester zu Jerusalem) I 10 ff.; II 237 Fortunatianus (Bischof von Aquileja) I 21, 23, 27, 29 Fretela (gotischer Gelehrter) I 372 0 Fronto M. Cornelius (Rhetor) I 228 Furia (römische Patrizierin) I 40, 148 ff., 214

Gabinius Aulus (Prokonsul) II 344 Gabriel (Engel) I 111 f. Galenus aus Pergamon (Arzt) I 158 Galla (Anhängerin Priszillians) II 211 Gallius Qu. I 138 Gallus C. Cornelius (Dichter u. Feldherr) II 36 Gamaliel V. (jüdischerPatriarch) II 267 Gamaliel (jüdischer Rechtslehrer) II 245 Gaudentius (vornehmer Römer) I 403, 412 Gennadius von Marseille II 204 Gentius (König von Illyrien) I 242 Geruchia (römische Patrizierin) I 149,186 ff. Gildo (Prokonsul) I 214, 311 Goliath II 290, 434 Gorgias von Leontinoi (Rhetor) II 168 Gott, — absolute Allmacht II 352 — absolute Gerechtigkeit II 201, 327, 330 — dessen Größe in der Schöpfung II 44 — dessen Güte I 354 f., 367; II 16 f. — nur eine Natur II 85 — Urheber beider Testamente I 204 — wesenhaft seiend II 85 Gracchus C. Sempronius I 152, 178, 390 Gracchus Furius Maecius (röm. Stadtpräfekt) I 386 Gracchus Sextus Petronius (Demetrias’ Großvater) I 239 Gracchus Tib. Sempronius I 152, 178, 390 Gratian (Kaiser) II 50, 220, 223 Gregor (Bischof von Nazianz) I 138; II 297 Gregor (Bischof von Nyssa) II 297 Gregor Thaumaturgos (Bischof von Neocäsarea) II 235, 295 f.

Habakuk (Prophet) I 72; II 255 f. Hadrian (Kaiser) I 39, 175, 228; II 60, 204, 293, 344 Hagar I 125 — Symbol des Alten Bundes I 204 Hannibal I 18, 212, 247, 381; II 429 Hasdrubal, dessen Gattin I 197 Hedibia (vornehme Gallierin) I 347 f. Heiliger Geist, bei den Montanisten II 146 — Urheber der Apostelbriefe I 192 Hekuba (Gattin des Priamos II 48 Helena aus Tyrus (Dirne und Gefährtin Simon des Magiers) II 209 Helena (trojanische) I 410; II 209, 423 f. Heli (Hoherpriester) I 323, 380, 393; II 219, 253, 372 1 Heliodor (Bischof von Altinum) I 10 f., 14, 16, 25, 122 ff., 130, 187, 276 ff.; II 29 ff., 90 Helvidius (Irrlehrer) I 87;II 148, 152, 181 Hemor (Kanaaniter) II 282 Henoch II 338 Hera (Gattin des Zeus) I 158 Heraclianus (Comes in Afrika) I 239 f., 251 f.; II 193 Heraclius aus Pannonien (Diakon) I 54 f. Heraklas (Bischof von Alexandria) II 386 Herakles (Heros) I 47, 97; II 35, 313 Hermagoras (Rhetor) II 261 Herodes I 373; II 276, 278 Herodot I 178 Hesiod aus Askra (Epiker) I 127; II 48 Hesychius (Konsul?) II 267 Hiarkus (indischer Philosoph) II 244 Hierokles (Statthalter in Bithynien) II 243 Hieronymus, — Abschied von Rom II 102 f., 108 — anticiceronianisches Traumgesicht I 100 f. — Bekehrung seiner Schwester I 16, 21 — Briefe als kulturgeschichtliche Quelle XVIII ff. — Briefe als Quelle für Leben und Charakter XVIII — Briefe nach der formalen Seite XIV, XVII — Charakterbild XVII; II 103 f. — Einteilung der Briefe XIV ff. Hieronymus, — Jugendsün den I 2 — Reformator in Rom I 60 — Sammlung seiner Briefe XIII — Schriftkenntnis XVIII — Sekretär des Papstes Damasus I 199; II 106 — Verbreitung seiner Werke I 111 — verlorengegangene Briefe XII f. — Zerwürfnis mit Castorina I 34 ff. Hilarion (Einsiedler) I 175, 178 Hilarius (Bischof von Poitiers) I 14, 184, 304, 400; II 42, 118, 169, 184, 273, 298, 412, 457 Hipparchia (Gattin des Krates) I 173 Hippias aus Elis (Sophist) II 45 Hippokrates aus Kos (Arzt) I 146, 232 Hippolytus aus Rom (Gegenpapst) II 184, 295 Hiram (König von Tyrus) II 45 Holofernes I 86, 167; II 65 Homer I 127 f., 178; II 251, 272, 285, 290 Honorius (Kaiser) I 211, 251, 311, 320; II 192 Horaz I 16, 28, 99; II 200, 258, 271 Hortensia (römische Rednerin) I 391 Hortensius Qu. (Redner) I 391 Hylas (Sklave der Melania) I 6 Hymetius Julius Festus (Prokonsul) I 392

2 Innocentius aus Afrika (Presbyter) II 132, 136, 138 f., 470, 472 Innocentius aus Aquileja (Presbyter) XV; I 6 Innocentius I. (Papst) I 267; II 135, 467 Irenäus (Bischof von Lyon) II 61 f., 294 Irene (römische Nonne) II 103 Isaak I 56, 125, 204, 309, 360, 401; II 32, 38, 76, 333, 364 Isaias I 300; II 18, 100, 257, 291 Isidor von Alexandrien (Mönch) I 105; II 206, 404, 415 Isis (Göttin) I 398 Ismael I 125; II 38, 196 Isokrates aus Athen (Redner) I 127

Jakob I 56, 65, 73, 85, 104, 114, 204, 208, 230, 309, 360; II 20 f., 32, 36, 78, 255, 282, 333 Jakobus (Apostel) I 33, 86; II 18, 260, 441 ff. Januarius (Römer) II 141 Jarbas (König von Mauretanien) I 197, 205 Jechonias (König von Juda) II 254 Jehu (König von Israel) I 179 Jephte (Richter) II 38, 76 Jeremias I 37, 85, 119, 203; II 100, 225, 257 Jeroboam (König von Israel) II 254 Jesus (Hoherpriester) II 66, 108, 256, 344 Jezabel (Achabs Gattin) I 71, 356 f. Jezrael (Sohn Osees) II 291 Jezrael (Vorfahre Naboths) I 379 Jo (Tochter des Königs Inachos) I 158 Joab (Davids Feldherr) I 185 Joakim (König von Juda) I 37 Job I 56, 65, 360, 400; II 24, 67, 69 ff., 225, 252 f. Joel I 254 Johannes (Apostel) I 20, 86, 289, 301; II 18, 61, 247, 259 f., 316, 447 Johannes Chrysostomus (Patriarch von Konstantinopel) I 123, 313, 332; II 392, 398 ff., 439 Johannes der Täufer I 42 f., 73, 109, 119, 222, 243, 310, 360, 387 f.; II 33, 325, 352, 365 Johannes von Jerusalem (Bischof) — I 170, 268; — II 9, 60, 117, 121, 133 ff., 188, 195, 241, 262 ff., 389, 392, 396, 402 ff., 420, 463 f., 468 Johannes von Lykopolis (Mönch) II 206 Jonadab (Gefährte Jehus) I 179, 223 Jonas (Prophet) II 20, 239 — Vorbild Christi II 32, 225, 255 Josaphat (König von Juda) II 53, 225, 239 Josedech (Hoherpriester) II 66, 108, 256, 344 Joseph (Jakobs Sohn) I 41, 161, 242, 316 f., 349, 364; II 20, 157, 378 — Vorbild Christi I 318; II 158 3 Joseph (Nährvater Jesu) II 276 Joseph von Arimathäa I 300 Josephus Flavius I 109; II 239, 292 f., 380 Josias (König von Juda) I 56; II 225 Josue I 83, 303; II 37 — Vorbild Christi II 22, 253 Jovian (Kaiser) II 50 Jovinian (Irrlehrer) I 169, 180, 197; II 110 f., 113, 147 ff., 209 Jovinus von Aquileja I 17 ff. Judas (Jakobs Sohn) I 203 Judas Thaddäus (Apostel) II 260 Judas (Verräter) I 65, 111, 155, 172, 180, 216, 288, 372; II 78, 116, 266, 268, 274, 352 Judith I 86, 167 — Vorbild der Kirche I 331 Julian (Bischof von Aeclanum) II 136 Julian (Kaiser) I 29; II 50, 223, 279, 292, 297 Julian (reicher Dalmatiner) XIII; II 66 ff. Julian von Aquileja (Diakon) I 15 ff., 21 f. Juliana (Demetrias’ Mutter) I 239 ff. Julianus Pernerius I 324 Julianus von Edessa (Mönch) I 178 Julius Sextus Africanus II 295 Juno (achaische), deren Priesterinnen I 197; II 159 Juppiter I 175, 291, 385; II 313 Justinus (Philosoph und Apologet) II 293 f. Juvencus C. Vettius Aquilinus II 298 f.

Kain I 302, 329, 379 2 Kaiphas (Hoherpriester) II 268 Kallimachus aus Kyrene (Elegiker) II 290 Kallistus I. (Papst) II 184 Kandake (Königin von Äthiopien) II 365 Karl der Große XVI Karl V XVII Karneades von Kyrene (Philosoph) II 35, 199 Kerinth (Gnostiker) II 447 Kethura (Frau Abrahams) I 85 Kleitomachos aus Karthago (Philosoph) II 35, 252 Klemens von Alexandrien I 84; II 184, 259, 294 f. Klemens von Rom II 339 Kleombrotos aus Ambrakia (Philosoph) II 19 Krantor aus Soloi (Philosoph) II 35 Krates aus Theben (Kyniker) I 173; II 75, 379 Krösus (König von Lydien) II 43, 76, 262, 264, 286 Ktesiphon (Römer?) I 261; II 132,197 ff. Kybele (kleinasiatische Göttin) I 398; II 146 — deren Priester in Ekstase I 47 f. — ihr Kult I 48

Lactantius Firmianus I 184; II 42, 169, 184, 291, 298 Laelius C. Sapiens I 25 4 Laeta (römische Patrizierin) I 383 ff., 403; II 137 f., 466 Lamech I 202, 329 Lazarus aus Bethanien I 20, 300, 309; II 15, 31, 37, 68 Lazarus, der arme I 56, 85; II 10, 21, 33, 78, 187 Lea (römische Patrizierin) I 119; II 7 ff. Lentulus Cn. Cornelius (Dichter) I 370 Leo der Große (Papst) I 23, 265 Leonidas (Lehrer Alexanders) I 391 Leporius (Mönch, Pelagianer) I 214 Leusiboras (gnostisches Wesen) II 60 f. Lia (Jakobs Frau) I 85 — Symbol der Synagoge I 204 Liberius (Papst) I 29; II 82, 110 Licinius (Kaiser) II 210 Livius Titus I 178; II 243 Longinus Dionysius Cassius aus Athen (Gelehrter) I 234 f. Lot I 71, 348 f.; II 371, 376 — dessen Frau I 63, 348 f. Lucanus M. Annaeus (Dichter) II 295 Lucianus von Antiochia II 296 Lucilius C. (Satiriker) I 22, 333 Lucilla (Donatistin) II 210 Lucinus aus Baetica II 56 ff., 63, 66, 374 ff. Lucretia (Gattin des Tarquinius Collatinus) I 197 Lucretius Titus Carus (Epiker) II 206 Lucullus L. Licinius I 38 Lukas II 259 f. Lupicinus (Priester aus Stridon) I 22 Luzifer I 65 Lysias aus Syrakus (Redner) I 178

Magnus Flavius (Rhetor) II 287 ff. Majorinus aus Karthago (Gegenbischof) II 210 Makarius, der Jüngere (Mönch) I 5, 178 Makarius von Ägypten (Mönch) I 178 Makarius von Alexandrien (Mönch) I 178 Malachias (Prophet) II 257 Malchion aus Antiochia (Presbyter) II 296 Manasses (Josephs Sohn) I 56 Manes (Sektierer) II 203 Manlius M. Capitolinus I 248 Marcella (römische Patrizierin) XII; — I 36, 39 ff., 45 ff., 49 ff., 53, 117 ff., 149, 169 f., 292 ff., 383, 388; — II 7ff., 11, 95 ff., 99 ff., 103, 105, 109, 113, 142 ff., 237 ff., 391 Marcellina (römische Nonne) II 110 Marcellinus (militärischer Befehlshaber) XIII; II 191 ff., 464 Marcellus M. Claudius (Gegner Caesars) II 36 Marcellus M. Claudius (römischer Feldherr) I 18, 247 Marcion (Irrlehrer) I 204; II 153, 209 f., 450 Mardochäus I 317 5 Maria I 116, 296, 388, 395; II 27 — deren Jungfräulichkeit I 83, 87; II 57, 152, 186 f. — deren Reinheit I 111 f., 130 — Quelle des Lebens I 86 Maria Magdalena II 27, 377 Maria (Schwester des Moses) I 116, 163 Maria von Bethanien I 33, 90; II 377 Marianus (Comes) II 193 Marius (Diktator) I 197; II 36 Marius Mercator (christlicher Schriftsteller) II 141 Mark Aurel (Kaiser) II 293 Markus (Evangelist) II 259, 386 Markus (Gnostiker) II 61, 210 Markus (Presbyter in Chalkis) II 90ff. Markus (Römer) II 141 Markus (Valentinianer) II 61 Marnas (Gottheit der Philister) I 387 Martha aus Bethanien I 90; II 377 Martin (Bischof von Tours) II 203 Martinianus (Mönch) I 11 Mascezil (mauretanischer Prinz) I 311 Matthäus II 259, 306 Matthias (Apostel) II 60,204 Maximilla (Montanistin) II 146, 210, 307 Maximinus (Kaiser) II 296 Maximus (Usurpator) I 46, 171; II 50, 203 f., 220 Mazedonius (Patriarch von Konstantinopel) II 223 Melania, die ältere I 3, 6, 163; II 25, 106 f., 205, 472 Melania, die jüngere II 109, 472 Melchiades (Papst) II 238 Melchisedech, Vorbild Christi I 297 Meletius (Bischof von Antiochien) II 80, 83 f., 89 Melito (Bischof von Sardes) II 293 Menander (Komödiendichter) I 139, 178, 270; II 271, 290 Menelaus (König von Sparta) I 410 Menippos (Satiriker) II 231 Metellus Qu. Caecilius Numidicus II 36 Methodius (Bischof von Olympos) II 168 f., 292 Methusalem I 135; II 47 Metronia (Großmutter Geruchias) I 188 Michäas (Prophet) II 255 Minerva, deren Jungfrauen I 197 Minucius Felix II 42, 169, 297 f. Mithras, dessen Spelaeum I 386 f. — symbolische Bildnisse I 386 Mithridates VI. (König von Pontus) I 38 Montanus (Irrlehrer) II 146, 210, 307 6 Moses, — I 72, 83, 90, 125, 172, 183, 205, 224, 258, 310, 330, 361, 411; — II 18, 20 ff., 32, 37, 41, 53, 85, 217, 220, 316, 343, 360, 364, 407 f., 449 — im System der Montanisten II 146 — Symbol des Alten Bundes II 22

Nabal (Abigails Gatte) I 226 Nabath (Jeroboams Vater) II 254 Naboth I 356 f., 379; II 71 Nabuchodonosor I 85, 386; II 53, 65, 108 — Symbol des Teufels I 20 Nabuzardan II 65 Naevius Cn. (Dichter) II 48 Nahum (Prophet) II 255 Nathan (Prophet) I 356 Nathanael (Apostel) I 348 Nebridius (praefectus praetorio zu Konstantinopel) I 315 Nebridius (dessen Sohn) I 311 ff. Necho (König von Ägypten) II 226 Nehemias II 66, 258 Nemesius (Bischof von Emesa) II 194 Nepotian (Priester zu Altinum) I 122 ff., 215, 224, 277; II 29 ff., 435 Nero (Kaiser) I 56, 162; II 445 Nestor (homerischer Held) I 128 Niceas (Subdiakon aus Aquileja) I 23 ff. Nicetas (Bischof von Aquileja) I 23 Nicetas (Bischof von Remesiana) I 23 Nikodemus (Ratsherr) II 365 Nikolaus von Antiochia (Diakon) I 288, 372; II 209 Nilus, hl. (Mönch) .II 267 Niobe (Tochter des Tantalos) II 48, 355 Noe I 70 f., 112, 198, 202; II 83, 184, 329, 338, 370 f. — Vorbild Christi II 364 Noemi (Bethlehemitin) I 168; II 24 Novatian (Schismatiker) I 27, 30; II 190 Novatus (Parteigänger Novatians) II 190 Nubel (König von Mauretanien) I 311 Numenius aus Apamea (Platoniker) II 295 Nun (Nave), Vater Josues I 83, 303; II 22, 253

Oceanus (römischer Patrizier) II 13, 120,123 f., 189f., 195 f., 266, 350 ff. Olybrius Anicius Hermogenianus (Konsul) I 148, 239, 242 f., 249 Olympias (Witwe aus Konstantinopel) I 313 Onasus aus Segesta II 99 ff. Onesimus (Sklave) II 411 Or (Mönch) II 206 Origenes aus Alexandrien, — I 41, 46, 240 267 f., 304; — II 13 f., 56, 60, 112, 114 ff., 123, 168 f., 184, 187 ff., 191, 194, 197, 206, 208, 227 f., 232 ff., 240, 259, 262, 273, 280, 292, 295 f., 381, 386, 389 ff., 397, 412 f., 422 f., 436 f., 439, 455 ff. Orkus (Gott der Unterwelt) I 251 7 Ornan (Jebusiter) I 296; II 342 Orosius aus Bracara (spanischer Priester) I 312; II 134, 198, 463 ff. Orpheus (griechischer Sänger) I 341 Osee (König von Israel) II 254 Osee (Prophet) I 203, 205; II 291 Osee (Prophet), dessen Frau Vorbild der Kirche u. Symbol der Synagoge I 205 Oza (Levit) I 88, 380 Ozias (König von Juda) II 434

Pacatula (Tochter des Gaudentius) I 403 ff. Palladius (Bischof von Helenopolis) I 118, 363; II 109 Pambos (ägyptischer Mönch) I 105 Pammachius (römischer Patrizier) XI; I 148; II 13, 67, 110 ff., 124, 127, 147 ff., 262 ff. Pamphilus (Priester zu Cäsarea) II 123, 189, 207 f., 234, 296 Pantänus aus Alexandrien II 294 Papias (Bischof von Hierapolis) II 61, 380 Paris (Sohn des Priamus) I 410 Patroklus (Bischof von Arles) I 214 Paul von Samosata (Irrlehrer) II 296 Paula (römische Patrizierin) XII; — I 40, 49, 51 f., 58, 60, 117, 148, 150, 152, 292 ff., 383; — II 11 ff., 28, 37, 105 ff., 109, 737, 227 ff., 393, 398, 424, 466 Paula, die jüngere I 383 ff.; II 138, 465 f., 469, 472 Paulina (Gattin des Pammachius) II 67 Paulina (Priesterin der Ceres) II 10, 20 Paulinian (Bruder des Hieronymus) II 120, 127, 389, 403, 408 f., 413 ff., 426 Paulinus (Bischof von Antiochia) I 6, 58; II 80, 83, 89 f. Paulinus (Bischof von Nola) XIII; I 51, 169 ff.; II 13, 67, 114, 121, 241 ff., 346 Paullus L. Aemilius (römischer Feldherr) II 36 Paulus (ägyptischer Bischof) II 389 Paulus (Apostel) — I 41, 56, 65, 119, 155, 172, 223, 241, 281, 289, 304, 349, 366, 371; — II 18, 39, 78, 84, 88, 144, 154, 169 f., 220, 238, 244 f., 247 f., 259 f., 264 f., 289 f., 365, 375 f., 382, 408, 411, 436 ff. — lebte jungfräulich I 84, 195, 207 — und die zweite Ehe I 189 ff. Paulus aus Concordia I 26 ff. Paulus (Kleriker aus Afrika) II 422 Paulus von Theben (Einsiedler) I 27, 30, 109, 178 Paxamos (griechischer Grammatiker) II 232 Pelagius (Irrlehrer) I 171, 239 f., 261; II 133 f., 136, 197 f., 202, 212, 463 f., 468, 471 8 Peleus (mythischer König) II 35 Perikles aus Athen II 35 f. Perseus (Sohn der Danae) I 409 Persius P. Aulus (römischer Dichter) II 102, 176, 295, 425 Petrarca XVI Petrus (Apostel) — I 32 f., 41, 56, 141,204, 217, 257, 264, 281, 288, 304, 310, 315, 348, 352; — II 18, 60, 74, 90, 143, 176, 204, 238, 244, 247, 260, 365, 436 ff. — dessen Fest I 36 ff. Petrus Canisius . XVII Petrus II. (Patriarch von Alexandrien) II 92 Phanuel (Annas Vater) I 117, 166, 188, 243, 331 Pharao des Auszuges I 90, 116, 163, 367; II 364 — Symbol des Teufels I 218 Phares (Sohn der Thamar) I 129, 205 Phatuel, Vater Joels II 254 Phenenna (Elkanas Nebenfrau) I 204 Philemon (Herr des Onesimus) II 259 Philippus (Apostel) I 348 Philippus (Diakon) I 243, 310; II 143 f., 249 f. Philippus (König von Mazedonien) I 390; II 287 Philippus (Konsul) I 136 Philomene (Gefährtin des Apelles) II 210 Philon von Alexandrien I 108 f.; II 259, 293, 295 Philon von Larissa (Philosoph) II 199 Philostratus (Sophist) II 243 f. Phineas (Israelit) I 379 Phygelus (abgefallener Christ) I 111 Pierius (Priester zu Alexandrien) II 112, 296 Pindar aus Theben (Lyriker) II 257 Pininianus (Melanias Schwiegersohn) II 472 Piso C. Calpurnius (Gegner Neros) II 36 Piso L. Calpurnius Caesoninus (Gegner Ciceros) II 355 Platon I 127, 178, 291, 328; II 19, 35, 47, 168, 199, 203, 242 f., 248, 270, 295, 358, 368, 397 Plautus Tit. Maccius (Komödiendichter) I 100; II 61, 127, 182, 271, 285 Plinius, der ältere I 228 Plutarch (Historiker) II 206 Polykarp (Bischof von Smyrna) II 380 Pompejus II 231, 344 Pontius Pilatus II 447 Porphyrius (Neuplatoniker) I 264, 387; II 169, 220, 279, 291, 439, 445, 452 Poseidonios aus Apameia (Stoiker) II 35 Pothinus (Bischof von Lyon) II 294 Präsidius XII Präsidius (Diakon) II 420, 432 Prätextata (römische Patrizierin) I 392 PrätextatusVettius Agorinus II 7, 9f., 12, 20 9 Primus (Römer) II 141 Principia (römische Patrizierin) I 49 Prisca (Priscilla), Montanistin II 146, 210, 307 Priscus (ägyptischer Mönch) II 392, 395 Priszillian (Irrlehrer) II 61, 203 f., 210 Proba Anicia Falconia (römische Patrizierin) I 239 ff. Probinus Anicius (Konsul) I 148, 249 Probus Anicius, der jüngere (Konsul) I 148, 249 Probus Sextus Anicius Petronius (Konsul) I 148, 214 Proculus (Bischof von Marseille) I 214, 237 Profuturus (afrikanischer Bischof) II 422, 428 Prokop (Gegenkaiser) I 315; II 50 Prokop von Gaza XI Ptolemäus V., Epiphanes I 19 Ptolemäus II., Philadelphos II 290 Ptolemäus VII., Physkon I 152 Publilius Syrus (Mimendichter) I 139 Pulvillus II 36 Putiphar I 320 Pygmalion (Didos Bruder) I 205 Pyrrhus (König von Epirus) I 178, 212; II 268 Pythagoras (Philosoph) I 127, 178; II 34, 184, 194, 198, 242

Quadratus (Apologet) II 293 Quadratus (Bischof von Athen) II 293 Quintilianus M. Fabius (Rhetor) I 228; II 298 Quintilianus (Mönch) I 363, 365