Marginales 305 - Collectif - E-Book

Marginales 305 E-Book

Collectif

0,0

Beschreibung

L’autre grand Jacques

Avec la participation de : Albert Ayguesparse - Thilde Barboni - Alain Berenboom - Véronique Bergen - Charles Bertin - Frans Boenders - Alain Bosquet - Roland Breucker - Jacques Carion - Jacques Cels - Hugo Claus - Gaston Compère - Jacques Crickillon - Irina De Decker - Eric de Kuyper - Paul Emond - Vincent Engel - Marie-Paule Eskénazi - Henrietta Forster - Jacqueline Harpman - Marianne Jeffmar - Philippe Jones - Marie Laberge - Françoise Lalande - Werner Lambersy - Michel Lambert  - René Lambert - Rodica Lascu-Pop - Claire Lejeune - Jean-Louis Lippert - Pierre Mertens - Jeanine Moulin  - Thomas Owen - Gilles Pellerin - Pierre Puttemans - Claudia Ritter - Dominique Rolin - Georges Sion - Jacques Sojcher - Isabelle de Thomaz - Jean Tordeur - Yvon Toussaint - Anita Van Belle - Geert van Istendael - Pascal Vrebos - Jean Weisgerber - Paul Willems - Sandrine Willems - Françoise Wuilmart.

Sie lesen das E-Book in den Legimi-Apps auf:

Android
iOS
von Legimi
zertifizierten E-Readern
Kindle™-E-Readern
(für ausgewählte Pakete)

Seitenzahl: 146

Das E-Book (TTS) können Sie hören im Abo „Legimi Premium” in Legimi-Apps auf:

Android
iOS
Bewertungen
0,0
0
0
0
0
0
Mehr Informationen
Mehr Informationen
Legimi prüft nicht, ob Rezensionen von Nutzern stammen, die den betreffenden Titel tatsächlich gekauft oder gelesen/gehört haben. Wir entfernen aber gefälschte Rezensionen.



Avant-propos

Claudia Ritter

Vincent Engel

C’est trop facile de toujours compter sur le sacrifice des meilleurs d’entre nous pour asseoir le triomphe de notre médiocrité… Trop facile de leur demander – sans le dire, pour n’avoir pas à les remercier – de renoncer à ce qu’ils pourraient être pour faire advenir ce que nous ne pouvons devenir seuls. On dit, dans la littérature, qu’il est plus simple de donner que de recevoir : cette phrase ne peut qu’être formulée par ceux-là mêmes qui ne donnent rien. Pour s’offrir, de surcroît, le manteau du sacrifice volé à leurs généreux donateurs. Et puis voilà, il y a le temps et ses accrocs, la vie qui ne glisse pas comme la Meuse, long fleuve tranquille et sale à la liberté brimée, endiguée. Il y a des accidents, et pour beaucoup la peur de perdre un allié utile, pour quelques autres, la brusque découverte d’être passé si près, trop près, de la perte d’un ami précieux. Un grand Jacques l’a dit, ou presque : « C’est trop facile quand une amitié se meurt / Qu’elle craque en deux parce qu’on l’a trop pliée / D’aller pleurer comme les hommes pleurent / Comme si l’amitié durait l’éternité »…

Alors, à toi qui n’as jamais fait semblant, sinon de n’être pas fatigué lorsqu’il eût fallu te reposer, à toi qui trop sévèrement comprimas ta voix propre pour parler de celle des autres, la vie t’a peut-être fait un cadeau, après nous avoir fait si peur, cadeau dont nous ne fournissons que l’emballage, de papier comme il se doit, et d’encre pour ruban : parle donc, notre grand Jacques, prends maintenant le temps de nous parler de toi, de nous faire pleinement entendre ta voix…

Avant-propos de la première édition, 1995

Une forme de légèreté et de grâce jaillissait dans L’Autre Grand Jacques, publié en 1995 à l’occasion des 50 ans de Jacques De Decker.

Ces textes, prose et poésie rassemblés par ses amis du monde littéraire et sa famille, mêlaient progressivement images et émotions, moments empreints de souvenirs et de partage qui font le goût de notre existence, et la rendent tellement riche. Jacques avait vu dans ce bouquet d’anniversaire bien plus qu’un hommage : une célébration de la vie et de l’art de la joie.

En rééditant L’Autre Grand Jacques comme premier volume d’hommage, nous voulons retrouver ce moment joyeux avec ceux qui ont pu, il y a 25 ans, apporter leur fleur au bouquet ou en savourer la lecture. Nous voulons aussi élargir le cercle, donner l’opportunité à ceux qui n’ont pas connu Jacques à l’époque de le retrouver avec le même enchantement – et la pointe de nostalgie qui accompagne le regret de n’avoir pas participé à une fête réussie. Ils découvriront combien il était resté fidèle à lui-même, poursuivant une trajectoire cohérente, harmonieuse, à la fois rêveuse et en prise avec le réel – la trajectoire d’un flâneur faussement dilettante, ou plutôt absolument dilettante et amateur, au sens étymologique de ces deux mots : qui prend du plaisir et qui aime. Et toujours les rencontres, le goût et ce don de l’amitié, l’insolite, les questionnements qui offrent à l’existence un relief et au quotidien une touche de volupté, le regard attentif porté à la culture, à la nature… et surtout aux autres.

Jacques aimait les étapes des quarts de siècle ; il avait organisé de main de maître l’anniversaire de l’Académie la même année que son double quart de siècle, et cette année, nous aurions pu célébrer conjointement les trois quarts de Jacques et le quatre-quarts de l’Académie…

Jacques nous a quittés ce printemps, par un dimanche de Pâques flamboyant. D’autres amis l’ont précédé. Ils nous attendent dans leurs textes, bien au chaud dans les châles de mots tissés de papier et d’encre, d’humanité et de curiosité. Tous, ils continuent de nous guider, de nous éclairer de l’autre côté du miroir. À les relire aujourd’hui, dans le chaos du monde, renaît l’envie – et la nécessité – de renouer avec l’essentiel : la poésie, ­l’amitié, l’exigence créatrice… tout ce que Jacques et ses amis ont porté.

Une part majeure de ce que Jacques nous laisse est une joyeuse gourmandise ; alors, pour lui être fidèle, savourons !

décembre 2020

Irina De Decker

C’était un lundi soir. Ils étaient assis l’un en face de l’autre dans un adorable restaurant, près de la place Brugmann. Il n’était pas difficile de deviner qu’il s’agissait d’un père et de sa fille : elle était son portrait craché.

Ils passaient apparemment une soirée délicieuse. Leur ressemblance était frappante, mais bien moins que leur complicité. Ils parlaient de tout, partageaient des confidences, évoquaient des souvenirs, riaient de futilités, débattaient de sujets sérieux.

Chaque fois que je les ai vus, j’ai eu l’impression d’assister à un moment magique. Pourtant leur entente était simplement sincère. J’ai juste vu deux personnes sur la même longueur d’onde, une relation authentique, tout le temps.

Un hors-la-loi dans la têteZum Umgang mit JDD

Claudia Ritter

« Wer schnell schreibt, muß lange nachgedacht haben », sagt er, und knallt kaltlächelnd in den Computer, was manch anderer nur mühsam in Worte zu fassen vermag. « 15 Minuten Arbeit plus 20 Jahre Erfahrung » meint er dazu lakonisch – und wird im nächsten Moment lyrisch, weil ein Klempner uns aus dem überfluteten Keller rettet. Zum Dank schenkt er ihm ein Bild seines Vaters. Das ist typisch für ihn.

Jacques De Decker, laut Eigendefinition topographisch ein Flame, und sprachlich 100%ig frankophon, ist ein Gratwanderer und Grenzgänger. Er besitzt eine tiefgründige Abneigung gegen Rezepte, gegen Richtlinien, gegen Packordnungen, gegen jede Befehlsform „Man tue“ oder „Man lasse“. « Je suis un hors-la-loi dans la tête », verkündete er unlängst – und erhob Casanova und Arsène Lupin zu seinen literarischen Pendants. Emst Jünger verteidigt er ebenso glaubwürdig wie den Krypto-Kommunisten jüngeren Datums. Genauso selbstverständlich bleibt der Hochstapler ein Schuft und ist der Klempner ein Zauberer, ist Handwerk Kunst und bleibt Kunst ein Handwerk. Wenn er beurteilt, dann nicht nach Ansehen und Erfolg, nach Ideologien und liebgewonnenen Klischees. Professionalität bestimmt seine Kritiken; Übereinstimmung seine Freundschaften, seine Wahlverwandtschaften, wie er sagt. « Complicité, évidence, imaginaire en commun ».

Mit ihm zusammenzusein ist immer ungewöhnlich. Er funktioniert nicht nach herkömmlichen Maßstäben, er « funktioniert » kein bißchen. Zu halben Sachen läßt er sich nicht zwingen, er sucht keinen sicheren Platz bei den Säulen und pfeift auf alle Bequemlichkeit. Immer möchte er einen Fuß über die Schwelle setzen. Immer sucht er dort etwas, wo keiner etwas sucht : und findet. Ein Cartesianer im Geist und Traumtänzer des Imaginären zugleich. Ein Komponist, der bestimmte Klangfarben im voraus empfindet. Sein Instinkt ist untrügbar.

« Le cœur, la seule montre exacte à mesurer le temps, ce temps vivant jamais égal à lui-même, mais toujours fidèle à ce que nous sommes, c’est-à-dire fidèlement variable… » so begann der Text, von Claude Roy, den er im Spätsommer 1994 seiner Veröffentlichung von „Fitness“ voranstellte. Sein Herz blieb knapp drei Monate später 20 Minuten lang stehen. Seitdem haben wir ein neues Datum : Vorher-nachher. Und eine neue Maxime: Primum vivere. « Zuerst das Leben », sagt er ; und sorgt zugleich dafür, daß das Schreiben darüber nicht zu kurz kommt.

« Je pars dans ma retraite », sagt er, wenn es mal wieder soweit ist, packt seine Reisetasche und entschwindet in sein privates Wölkenkuckucksheim. Ein Reich, das auf Gemeinsamkeit und Vertrautheit nicht ausgelegt ist. Schreiben ist ein einsames Geschäft, wie das Fischen. « Der Dichter ist ein leichtfertig Ding », steht bei Plato, « hat Flügel und ist heilig. »

Seinen Leser – der Phantasie hat und Witz, Wissen und Sensibilität – wird er nie düpieren, irritieren, decouvrieren, entäuschen. Nie wird er ihm besserwisserisch begegnen, denn er ist sich klar darüber, daß er selbst nichts weiß. Eleganz und Ironie, Lachen und Weisheit bilden den heimlichen Fluchtpunkt seiner Texte, die federleicht sind, unterhaltsam und unauslotbar zugleich. « Ce qui compte, c’est la séduction. »

Er gibt sich heiter, aber er zweifelt oft. Er knüpft leicht und schnell Beziehungen an, scheint ganz dem Augenblick verhaftet – und zieht sich genauso rasch in sich selbst zurück. Wenngleich nicht sichtbar. « Meine Verletzungen zeige ich nie », sagt er, « das ist meine persönliche Form des Dandyismus. » Folglich gibt er auch, ohne jemals Rückzahlung in der mühsamen Münze der Dankbarkeit zu erwarten. Und nimmt zugleich nichts, als stünde es ihm zu. Ein Lachen zu zweit, die Gesundheit, den Schlaf, die Freude ohne Betrieb, die Unabhängigkeit in nächtlicher Ruhe – die Entdeckung, daß reißender Jubel in der gewöhnlichen Ordnung möglich ist.

Er liebt nördliches Zwielicht. Indianersommer, Michaelistage aus Milch und Silber, Haut und Haare aus Luft und das Gefühl, kurz vorm Fliegen zu sein. Er liebt die Städte des Nordens, er sammelt sie: Montreal, Helsinki, Hamburg, Amsterdam, London, Edinburgh. Einzige Ausnahme ist Lissabon. Von dort schrieb er mir, als er eine Konferenz über Fernando Pessoa vorbereitete : « Une ville qui se lit comme un texte. Une découverte que je vous souhaite, si vous ne l’avez déjà faite – Meilleurs vœux, JDD. » Das war 1989. Zwei Jahre, bevor aus der ersten Person Einzahl die erste Person Mehrzahl wurde – und sich alles als teilbar erwies. Seitdem hat mein Kopf seinen Platz gefunden, liegt, wo er hingehört, im Schutz seiner Arme.

Geert Van Istendael

Naar de plek van mijn geboorte ben ik teruggekeerd, naar Brussel, nu alweer jaren geleden, kijk toch eens, de kinderen zijn intussen groot geworden. In deze tweetalige, veeltalige stad schrijf ik boeken in het Nederlands. Dat ik die taal omarmd heb is haast een toevallige bij­komstigheid. Had mijn vader indertijd die baan in Utrecht niet gekregen, dan had ik nu vermoedelijk Frans gesproken, al is ook dat weer niet zeker. Ooit is Brussel uit een moeras gekropen, vergeet dat nooit ; de talen glijden hier uit en klampen zich aan elkaar vast.

Anderen schrijven hier Franse boeken. In de kranten lees ik recensies, ik zwerf langs de rekken van « Tropismes », ik ken dus hun namen. Het zijn tenslotte collega’s, niet, en we schrijven vaak genoeg over dezelfde straten. Maar ken ik ook hun gezichten? Hun stem, hun tongval?

Nee, nee en nog eens nee. Ik loop door een papieren labyrint en ik weet dat zij er ook zijn, ergens, in het verborgene, het ongewisse. In Brussel.

En dan komt een kleine, kettingrokende dame aan je mouw rukken en sleurt me mee tot bij de bestuurstafel van het « kunstenfestivaldesarts ». Frie Leysen heeft dat festival uitgevonden, zij bepaalt wie mee bestuurt en Frie Leysen tegenspreken, dat doe je nu eenmaal niet.

Aan diezelfde tafel zit een glimlachende meneer, bril, rond gezicht, zeer correct gekleed, niks geen vestimentaire fratsen die op kunstenaarschap zouden moeten wijzen. Hij heeft dat niet nodig. Hij heet Jacques De Decker.

Één kreet op ons beider lippen : « Enfin ! Eindelijk! »

Sedertdien hebben wij elkaar vaker ontmoet. Ineens vallen beschutten weg, ineens kan het. En het moet. Het is geen toeval dat ik Jacques ontmoet èn bij de uiteraard Franstalige herdenking van Camille Lemonnier èn in de Nederlandstalige Hoofdstedelijke bibliotheek. En het is geen toeval dat wij in discussie treden over de moeilijkheden die de verhouding tussen Franstaligen en Nederlandstaligen steeds weer binnensluipen. Hij schrijft me:

« Veel Vlamingen… reageren op een manier die sterk lijkt op de houding van de Franstaligen van vroeger. Met dit verschil dat zij weten, omdat zij of hun voorvaderen het ervaren hebben, hoe diep men zich daardoor gekrenkt kan voelen. En ik vind dat onaanvaardbaar. Een ander onbewust vernederen is dom. Het bewust doen, omdat men er zelf onder geleden heeft, is vreselijk en daarbij noch religieus, noch filosofisch te rechtvaardigen. »

Kijk, hier heeft Jacques De Decker me iets geleerd. Hij wijst me op een soort arrogantie die ik bij mezelf nooit eerder vermoed had. Zou een ander me iets zeggen in die trant, ik brulde hem de hoek in, het huis uit. Maar Jacques De Decker mag dat schrijven.

Jacques Fe Decker is een belangrijk man. Hij is een belangrijk man omdat hij zorg besteedt aan verwaarloosd terrein. Dat terrein is het grensgebied tussen de Nederlandse en de Franse taal in Brussel.

Die grensstrook is niet echt verlaten. Veel doodgewone Brusselaars lopen daar al jaren rond, onbekommerd overstappend van de ene taal naar de andere. Maar schrijvers tref je er zelden aan. Bijna alle schrijvers kozen en kiezen één taal, Frans of Nederlands. Ook Jacques De Decker heeft gekozen, voor het Frans. Maar hij heeft de andere taal nooit uit het oog verloren; dat is zeer uitzonderlijk en meer dan ooit nodig in een multi­culturele stad als Brussel. Hier gaapt een kloof tussen de talen en de culturen. Jacques De Decker overbrugt die kloof. Hij vindt dat de unieke combinatie van een Noordeuropese, Germaanse taal en een Latijnse taal verrijkend en wederzijds bevruchtend zou moeten zijn.

Ik schreef daarnet, meer dan ooit is dat nodig in Brussel. Brussel, de tweetalige bastaard, wordt zo langzamerhand een zonderling geval en er lopen genoeg mensen rond die dat zeer onaangenaam vinden. Waarom kan Brussel niet zijn zoals andere steden? Eentalig? Duidelijk? Zuiver?

In Europa zijn bijna alle meertalige steden verdwenen. De Duitsers hebben met onvoorstelbare wreedheid hun eigen cultuur in Praag uit­geroeid. Uit Bratislava verdween eerst het Duits en vervolgens het Hongaars. In Trieste wordt het Sloveens node geduld. Elias Canetti schrijft dat in zijn Bulgaarse geboortestad Roestsjoek bijna iedereen drie talen sprak: Roemeens, Turks, Ladino of Grieks, Armeens, Duits. Dat was voor de Eerste Wereldoorlog. Nu spreekt iedereen er Bulgaars.

Wat een magerte, wat een armoe.

Natuurlijk weet ik dat Jacques De Decker zijn leven gewijd heeft aan de literatuur. Maar evenzeer wijst hij al jaren op de rijkdom die het twee­talige Brussel, het drietalige België ons aanbiedt. Dat voorrecht is ons deel enkel en alleen omdat we toevallig op dit strookje klei bij de Noordzee wonen.

Geen nadeel is dat onzuivere, dat ingewikkelde dus, maar een voor­recht. Wie dat niet wil aannemen, kiest voor zuiverheid. Op de Balkan kan iedereen gaan kijken wat het resultaat is.

Juist op die bevoorrechte situatie wijst Jacques De Decker steeds opnieuw in kringen van schrijvers. Staan wij, schrijvers, daar niet voor open? In ieder geval bestaat er nauwelijks een literaire discussie over de grenzen tussen Frans en Nederlands heen. Onze vooroordelen, onze gemak­zuchtige excuses zijn sterker dan we zelf willen toegeven.

Je hebt nog heel veel werk voor de boeg, Jacques.

L’anniversaire

Jacques Cels

pour Jacques De Decker

À l’âge de cinquante ans, le père de Rachel brillait comme directeur à la tête d’un service de pointe dans la Compagnie ferroviaire du pays. Régulièrement, pour le récompenser de son travail exemplaire et parfois de son zèle qui ne lui attirait pas que des amis, on lui remettait discrètement des coupons de chemin de fer. Il revenait alors à la maison, fier et tout excité à l’idée d’emmener bientôt sa petite famille en excursion. On attendrait un dimanche ensoleillé, on préparerait un pique-nique, on délogerait le panier d’osier du débarras de la terrasse, on partirait dès l’aube et l’on chanterait dans le compartiment en espérant le voisinage de convoyeurs sympathiques. Destination ? Un camp romain, une grotte, un parc d’attractions, une plage au bord d’un lac de barrage, un musée de vieilles voitures furieusement chromées.

Lorsque ce bon père de famille ramenait à son domicile douillet l’enveloppe beige et providentielle contenant les titres de transport gracieusement offerts par la Compagnie, il s’empressait, mais non sans précautions, de l’enfermer dans un des tiroirs de son secrétaire en merisier. Plus d’une fois, Rachel, qui n’avait que cinq ans, avait observé la scène et n’avait pas manqué de demander à son père ce qu’il cachait là comme trésor. À deux ou trois reprises, l’homme mûr lui avait répondu. C’étaient de gentils bouts de carton qui, le moment venu, permettraient à maman, papa et Rachel de voyager gratuitement durant une journée à bord d’un train, très grand, rapide et confortable.

Dès la première explication, Rachel avait compris le message. Une nuit, tandis que son père et sa mère ronflaient précisément comme des locomotives usagées dans leur chambre aussi vaste qu’une salle des pas perdus, elle descendit dans le salon familial, se dirigea vers le secrétaire en merisier, ouvrit le bon tiroir et s’empara de l’enveloppe magique. Dès qu’elle fut assise à la grande table de la salle à manger, elle extirpa de la poche de son peignoir rose une boîte plate et métallique. C’étaient les crayons de couleur qu’elle adorait transporter un peu partout. D’ailleurs, elle les taillait fréquemment avec un soin de bénédictine appliquée.

Durant une heure, dans le soyeux silence d’une nuit de cet été-là, Rachel coloria les petits coupons cartonnés. Une gare de campagne, une machine à vapeur, un quai débordant de valises, le foulard rouge à pois blancs d’un cheminot syndicaliste et barbu. Elle le savait : pour son âge, elle dessinait à merveille. Imprudent, son oncle de Casablanca le lui avait trop souvent glissé dans le tuyau de l’oreille. Pensez donc ! Même à cinq ans, une petite fille n’est pas sourde à ce genre de compliment, trop bien tourné peut-être par l’aventurier bronzé qui aimait la faire sauter sur ses genoux et dont on disait qu’il était le frère de papa. Fichtre ! Comme les trains d’Afrique devaient rouler vite, abrutir les Bédouins, effrayer les Touaregs et dépasser les dromadaires. Plus tard, quand elle serait grande, elle survolerait le désert en tapis volant, elle rechercherait son oncle et le demanderait en mariage.